از نوروز تا نوروز

از نوروز تا نوروز “آیین­­ها و مراسم سنتی زرتشتیان ایران” پژوهش و نگارش: کورش نیکنام، تهران: فروهر،۱۳۸۲، مصور، ۱۱۵+۱۸ صفحه.

کتاب حاضر بر اساس پژوهشی است که پدید­آورنده در چارچوب برنامه­های مصوب سال ۱۳۷۴ پژوهشکده مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی در باره آیین­ها و مراسم سنتی زرتشتیان ایران انجام داده­است.

در بخشی از پیش­گفتار کتاب آمده است: «آداب و رسوم هر قوم یا ملتی، گنجینه پر ارزشی است از فرهنگ، هنر و اخلاق مردم یک مرز و بوم که به مرور زمان شکل یافته و پس از گذر از فراز و فرود­های گذشته­های دور، امروز به دست آن قوم رسیده است. این گنجینه چنانچه به درستی از نسلی به نسل دیگر نرسد، از بین خواهد رفت؛ یا این که در برابر هجوم فرهنگ بیگانه، دستخوش دگرگونی­های جبران­ناپذیر خواهد شد.

فرهنگ درخشان و پرآوازه ایران زمین نیز که تداوم فرهنگ پربار و دیرینه این سرزمین کهن­سال است، گنجینه­یی از هنر، آداب، رفتار، سنت­ها و به طور کلی دانش و بینش نیاکانِ فرزانه ما است که از زمان­های دور تاکنون به تدریج فراهم گشته است.

دین و آیین زرتشت، که برخاسته از درونِ فرهنگ دیرینه این قوم دیرمان است، در شکل­گیری سنت­ها و آداب و رسوم ایرانی نقش برجسته­یی داشته است.

از زمانی که آشور زرتشت، پیامبر ایرانی، ایرانیان را به یکتاپرستی فرا خواند، پایه­های اخلاق درست انسانی در آداب و رسوم و سنت­های مردم، بنیان گذاشته شد و پس از آن با اینکه ابراز آموزشی پیشرفته فراهم نبود، باورهای اخلاقی، ارزش­های نیک اجتماعی، آداب و رسوم سنتی، ملی و دینی در فرهنگ مردم ایران گسترده شد و تداومی جاودانه یافت.

زرتشتیان به عنوان جمعی از ملت بزرگ ایران، در کنارِ پیروان ادیان دیگر، به دلیل این که زمان درازتری در این سرزمین زندگی کرده­اند بار بیشتری از فرهنگِ کهن و ارزشمند این مرز و بوم را در طول تاریخ به دوش کشیده و با سربلندی و افتخار به امروز رسانده­ اند.

گرچه هم اکنون زرتشتیان ایران به غیر از استان یزد، در شهرهای تهران، کرمان، شیراز، اصفهان، کرج، زاهدان، اهواز و برخی شهرهای دیگر ساکن­اند اما زرتشتیان شهر و روستاهای یزد به دلیل شرایط ویژه جغرافیایی و اقلیمی، سهم بیشتری در نگاهداری آداب و رسوم نیاکان خود و پاسداری از ارزش­های فرهنگی آن دارند.

زرتشتیان استان یزد هم اکنون غیر از سکونت در مرکز این شهر و روستاهای گرداگرد آن که بیشتر آنها اکنون به شهر پیوسته­اند، در برخی از محله­ها و بخش­های شهرستان تفت و روستاهایی از شهرستان­های اردکان و میبد نیز زندگی می­کنند.

زرتشتیان از آغاز زندگی خود در شهر یزد، در پی به دست آوردن آب از دل کویر، در دایر کردن کاریز­ها همواره تلاش و همت کرده­اند و با انتخاب پیشه کشاورزی، آبادانی و سرسبزی را در جای جای شهر خود گسترش داده­اند.

هر چند بسیاری از فرزندان آنها اکنون به مناسبت شرایط جدید زندگی شهرنشینی، در شغل­های غیر از کشاورزی فعالیت می­کنند ولی آنان نیز به کشاورزی و طبیعت عشق می­ورزند و به زادگاه خود دلبستگی و علاقه فراوان دارند به گونه­ای که اگر در هر جای ایران ساکن باشند، برای برپا داشتن جشن­ها و آداب و رسوم سنتی به شهر و روستای نیاکان خود در یزد می­آیند و مراسم سنتی و دینی خویش را با شکوهی ویژه برگزار می­کنند»(پیش­گفتار،۱۵،۱۶).

این کتاب بازنمایی آداب و رسوم سنتی زرتشتیان است که با گزارش چگونگی برگزاری جشن خجسته و باشکوه نوروز، که آغاز سال ایرانیان است شروع شده و با توضیح مراسم سنتی پایان سال، پیش از نوروز سالی دیگر به پایان می­رسد.