آفریقا: بر بالین زخم های کشور مالی (لوموند دیپلماتیک: نوامبر ۲۰۱۳)

آن-سسیل روبر ترجمه ی شیرین روشار

گروه پژوهش و مطالعه در صلح و امنیت (GRIP)، کلیدهائی برای درک و فهم وضعیت کشور مالی پیشنهاد می کند. پژوهشگرانی که لابراتوآر پژوهش بلژیکی گردهم آورده، همگی تجربه کار میدانی دارند. ورای علت های آشکار جنگ که کشور را به دو نیم کرده (اشتباهات رئیس جمهور سابق آمادو تومانی، فساد فراگیر و غیره)، همگی بروز رویدادها را در بافت ژئوپلیتیک ساحل می بینند (۱)، منطقه ای که کشور مالی در آن محصور افتاده است. این منطقه با دولت هائی تضعیف شده از شکست سیاست های رشد و توسعه و درمان های معجزه آسای نهادهای پولی بین المللی، به مرکز قاچاق انواع گوناگون اجناس (مواد مخدر، اسلحه) تبدیل شده است. برای زنده ماندن یا یافتن راه حل های سیاسی، جنبش های فرهنگی یا اجتماعی به مرور به تبهکاری و تروریسم نزدیک شدند، مانند برخی گروه های توارغ در شمال کشور مالی. در ضمن این منطقه شاهد موج مهاجرت، اغلب مخفیانه، به سمت مدیترانه است.

دخالت غرب در لیبی در بهار سال ۲۰۱۱، آتش زیر خاکستر را شعله ور ساخت. به نظر فردریک دکار : «فروپاشی لیبی [معمر] قذافی به طور قابل ملاحظه ای تعادل سیاسی و اقتصادی منطقه ساحل را درهم ریخت». این کارشناس امور سیاسی به نقل روابط سی ساله جمهوریه – حکومت قذافی – با توارغ که سرپناه و تریبون در اختیار آنها گذاشت، می پردازد. به طور کلی، اقداماتی که توسط آمریکا و فرانسه در قاره آفریقا به عمل آمده، به ویژه در مبارزه با تروریسم بین المللی، ظاهراً بر این آشفتگی افزوده است. حکومت های محلی این اقدامات را اغلب به عنوان منبع درآمد رانت خواری تلقی می کنند تا سیاست هائی که می بایست به شکل جدی به اجرا درآیند. «برانژر روپر» و «آنتونن تیسرون» به این ترتیب، متوجه شده اند که ابتکار عمل های اروپایی و آمریکایی به دشواری در محل ریشه می دوانند. این پدیده که در زمینه کمک به رشد و توسعه دیده می شود، به نظر «میشل گالی» و «محمد محمود اولد محمدو»، نشانگر «از نو نظامی شدن» روابط شمال و جنوب و نیز دوام مناسبات سلطه گری میان مستعمرات سابق و استعمارگران است. در اثر مشترک خود «جنگ در کشور مالی»، این دو کارشناس ژئوپلیتیک نشان می دهند که «بحران مالی» سر دراز دارد(۲).

به نظر کارشناس امور سیاسی، «مارک آنتوان پروز دو مونکلو»، کشور مالی «در قلب مشکلات» قرار دارد. در کتاب «تراژدی کشور مالی» (۳)، وی توضیح می دهد که چگونه تمامی مواد لازم برای بهم ریختن موازنه در منطقه ساحل، به جای نیجریا یا موریتانی، ناگهان در مالی متمرکز شدند. هدف این اثر پرداختن به تاریخ بلند این کشور است : شکل گیری و مرزهای حس ملی در مالی، ریشه های خشونت از زمان استعمار، رویدادهای غیرقابل پیش بینی در تشکیل یک حکومت مستقل … «کلمنس زوبل» از «تضادهای موجود در کشوری که میل به مباحثه و ضرورت سازش به همراه گرایش به استبداد و توسل به خشونت برای دستیابی به قدرت… و حفظ آن، با یکدیگر همزیستی می کنند» حرف می زند.

در یک بافت منطقه ای آشفته، کشور مالی با چالشهای داخلی مواجه است که دولت های پی در پی نتوانسته اند از پس آن برآیند، به ویژه فقر و نا امنی تغذیه غذائی. اقتصاد چه وزنه ای در توالی رویدادها داشته است ؟ «ژان اتیین بیدو» و «ایزابل دروآ»، کارشناسان اقتصادی توضیح می دهند : «بحران سال ۲۰۱۲، نمونه رشد و توسعه ای که کشور مالی تجسم آن بود را به زیر سؤال برد». پنبه، منبع اصلی درآمد، بسیار به نوسان های بازار جهانی وابسته است. به علاوه، حمایت از کشاورزی، که باماکو تشویق می کند، اغلب از مرحله یک بیانیه اصولی فراتر نمی رود. «برتران بدی» در مقدمه خود بر کتاب «جنگ در کشور مالی» چنین مشاهده می کند : «همه همچنان در انتظار یک درمان اجتماعی برای مسئله ساحل هستند».

اگر چه منابع برهم ریختن موازنه بیشمارند، با اینهمه اکثر نویسنده ها نوعی خوشبینی معقول سنجیده از خود نشان می دهند و بر ظرفیت فوق العاده قدرت روحی ملتی که از حمایت معنوی و مالی دیاسپورائی با اهمیت برخوردار است، تأکید می کنند.

پی نویس ها

۱-

Bérengère Rouppert (sous la dir de), Sahel. Eclairer le passé pour mieux dessiner l’avenir, GRIP, Bruxelles, 2013, 150 pages, 13,90 euros.

۲-

Michel Galy (sous la dir de), La Guerre au Mali. Comprendre la crise au Sahel et au Sahara, La Découverte, Paris, 2013, 200 pages, 15 euros.

۳-

Patrick Gonin, Nathalie Kotlok et Marc-Antoine Pérouse de Montclos (sous la dir de), La Tragédie malienne, Vendémiaire, Paris, 2013, 350 pages, 22 euros.

صفحه لوموند دیپلماتیک در انسان شناسی وفرهنگ
http://anthropology.ir/lmd

پرونده «لوموند دیپلماتیک» در انسنا شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/15007