حمید شوکت
«اگر از من بپرسید، می‌گویم کلمات عدالت و نزاکت از لغتنامه حذف شده‌اند.» این عبارات را خانم اَوا هوفه هشتاد و دو ساله، در ۲۷ ژوئیۀ ۲۰۱۶ هنگامی که در انتظار رأی دادگاه عالی اسرائیل بود، بیان کرد. دادگاهی که می‌بایست سرنوشت نوشته‌های منتشرنشدۀ کافکا را که در مالکیت‌اش بود، برای همیشه روشن کند. این اسناد را ماکس برود، دوست کافکا، در سال ۱۹۳۹ هنگامی که در هراس از نازی‌ها از پراگ می‌گریخت، در چمدانی با خود به فلسطین بُرد. او در اسرائیل به کمک منشی‌اش، استر هوفه، رفته رفته به چاپ آثار کافکا دست زد و از او نویسنده‌ای با اعتبار جهانی ساخت. برود پیش از مرگش در سال ۱۹۶۸آنچه را که با خود از پراگ به فلسطین برده بود، به پاس خدمات منشی‌اش به او بخشید. با مرگ استر هوفه، این اسناد به دخترانش رسید. بخشی از این نوشته‌ها و اسناد، ازجمله کتاب محاکمه کافکا دو میلیون دلار به فروش رفت و بقیه ده‌ها سال در آپارتمانی در تل‌آویو پنهان ماند و یا در گاوصندوق بانکی در اسرائیل و سوییس به امانت سپرد شد. با مرگ یکی از دختران استر هوفه، دختر دیگرش اِوا هوفه خود را تنها وارث مادرش و «ارثیه»ی ماکس برود، دانست.
نوشته‌های مرتبط
«ارثیه» برود شامل خاطرات روزانه، نامه‌ها و دستنوشته‌های کافکا است که در زمان حیاتش به دوستش برود داده بود. این «ارثیۀ ادبی» همچنین مدارکی را در بر می‌گیرد که برود در آخرین لحظه، هنگام گریختن از پراگ از روی میز کار کافکا جمع‌آوری کرده بود. بدین ترتیب این دومین بار بود که او آثار کافکا را از خطری که با آن روبه‌رو بودند، نجات می‌داد. یک بار هنگامی که به خواست کافکا مبنی بر آن‌که پس از مرگش آثارش را بدون آن‌که بخواند بسوزاند، و ماکس برود به کافکا گفته بود چنین نخواهد کرد؛ و بار دیگر هنگامی که آن‌ها را پیش از آن‌که نازی‌ها برسند، با خود به فلسطین بُرد.
در آخرین هفتۀ ماه ژوئیۀ ۲۰۱۶، دادگاه عالی اسرائیل با صدور حکمی که در ۲۱ صفحه انتشار یافت، درخواست تجدید نظر در حکمی را که پیشتر دربارۀ «ارثیه» برود صادرشده بود، رد کرد و به دعوای حقوقی‌ای که به مدت ۹ سال بر سر نوشته‌های منتشر نشدۀ کافکا جریان داشت، پایان داد. این سومین شکست خانم هوفه در برابر دادگاهی در اسرائیل در این باره بود.
بنا بر حکم دادگاه عالی اسرائیل، او اجازه نخواهد داشت اسناد و نامه‌های کافکا را چنان که مایل است، به آرشیو ادبیات آلمان در شهر مارباخ بفروشد و موظف است آنچه را که «ارثیۀ ادبی» برود نام گرفته است، در اختیار کتابخانۀ ملّی اسرائیل قرار دهد. با صدور رأی دادگاه، کتابخانۀ ملّی اسرائیل اعلام کرد این آثار در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.
خانم اوا هوفه امیدوار بود دادگاه عالی اسرائیل با تجدیدنظر در حکمی که پیشتر صادر شده بود، آخرین وصیت ماکس برود، یعنی سپردن اسناد و نامه‌های کافکا به استر هوفه را بپذیرد. حال آن‌که به گفتۀ او جز این است و دادگاه عالی اسرائیل با صدور این رأی، حریم خصوصی خانواده‌اش را زیر پا گذاشته است. از نظر خانم هوفه، در واقع رأی دادگاه بیش از آن‌که صدور حکم قانون باشد، به معنی مصادرۀ اموال اوست. در مقابل، وکیل کتابخانۀ ملّی اسرائیل به هنگام دفاع ازحقوق موکلش در دادگاه یادآوری کرد که خواهران کافکا و تنها برادر ماکس برود که کافکا را خوب می شناخت، توسط نازی‌ها کشته شدند. برود حق «بخشیدن» اسناد و نامه‌های منتشر نشدۀ کافکا را نداشته است و آن‌ها به اسرائیل تعلق دارند.
با صدور رأی نهایی دادگاه عالی اسرائیل، این پرسش بار دیگر طرح شده است که آیا آثارکافکا، نویسندۀ آلمانی زبان، به ادبیات آلمان تعلق دارند یا به دولتی که خود را نمایندۀ فرهنگ یهود می‌داند؟ یا این‌که آثار کافکا چیزی فراتر از مرزها و منافع ملّی است. کافکا متعلق به کیست و وارثان واقعی آثارش چه کسانی هستند؟ آیا امکان دسترسی به نوشته‌های منتشرنشدۀ او پرتو تازه‌ای به زندگانی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان قرن بیستم خواهد افکند؟حتی اگر جز این باشد، با رأی دادگاه آنچه «فرهنگ یهود» پیش از تشکیل دولت اسرائیل نامیده می شود، همچنان مسئلۀ مرکزی این اختلاف باقی خواهد ماند و بر رابطۀ میان آلمان واسرائیل سایه خواهد افکند.
به هر تقدیر، دادگاه عالی اسرائیل رأی خود را صادر کرده است. اما به گفتۀ بنیامین بالینت که سرگرم نوشتن کتابی دربارۀ سیر کار دادگاهی است که به این مسئله رسیدگی کرده است، «محاکمه»ی ارثیۀ کافکا در آلمان و اسرائیل همچنان ادامه خواهد یافت. بالینت می‌نویسد: «رأی دادگاه غرور اسرائیل به عنوان حافظ ”ارزش‌های فرهنگی“ یهودیان در ”دیاسپورا“ را به نمایش می‌گذارد و این تصور را تداعی می‌کند که یهودی به معنای واقعی تنها در اسرائیل است که یهودی است. اسرائیل خود را وارث برحق نوشته‌های منتشر نشدۀ کافکا و سرزمین فرهنگی ”دیاسپورا“ی یهودیان می‌داند. به عبارت دیگر، اسرائیل پایان تاریخ است؛ تاریخی که در جایی دیگر آغاز شده است.
