از نظر تاریخ‌نگاری‌شناسی و هدف پژوهشندگانِ تاریخ سینمای ایران، شاهد عبور «تاریخ پژوهی سینمای ایران» از دو مسیر و رویکرد مختلف هستیم که عبارتند از:
تاریخ‌نگاری مبتنی بر روایت‌های غیر فیلمیک و زندگینامه‌نویسی هنرمندان که شرح وقایع تاریخی و تاریخ فرهنگ تماشای فیلم است. این نوع تاریخ گاهی متعلق به غیاب فیلم، محسوب می شود. تاریخ زیبایی شناسی فیلم و کشف روابط نانمودگی که به تاریخ نگاری رانکی وابسته است ولی از آن درمی‌گذرد.
نوشته‌های مرتبط
زمستان ۷۶ نوجوانی سفالگر «جیران» که امروز خانم هنرمندی بنام است، گلدان سفالینی هم به یادگار، برای من ساخت. روی سفالینۀ لعابی، این شعر ناب در کورۀ رنگ‌ها و نقش‌ها، پخته شده بود:
فریاد زدم پروانه!
با عمر به این کوتاهی
این همه آذین برای چیست؟
گفت پرواز رنگینی!
ثبت و محافظت و تحلیل شخصی ازخاطرۀ پروازهای رنگینی که سینماگران کشورمان در فضای سینمای این ملک برجای نهادند، بخشی از کوشش‌ها در این سال‌های عمر بود که نمونه هایش در این مجموعه هست.
کنار نقشی رنگین روی سفالی دیگر نوشته بود:
از عصر تو
تا عصر من
«رقصیدن میانه میدان»
هنوز آرزوست
جدا از مستندسازی و سال ها تجربۀکار عملی ی صنفی، آرزویم در سال‌های میانۀ زندگی، کاستن از فاصله‌های بینا نسلی بود؛ اما توّهم فاصلۀ من با نسل‌هایی که می‌آمدند، جایش را به درک و کوشش در شناخت فاصلۀ واقعی‌تر با جهانی داد که بی شتاب می‌گذشت. شش مقالۀ این مجموعه، تحقیق‌هایی متعلق به اواخر دهۀ ۱۳۸۰ و اوایل دهۀ ۱۳۹۰ هستند که تماماً در وبگاه انسان شناسی و فرهنگ انتشار یافتند و به نوشته‌هایی دربارۀ فرهنگ و فیلم مستند تقسیم می‌شوند.همکاران انتشارات الکترونیک انسان‌شناسی و فرهنگ (نامه فرهنگ)، دو متن را نیز انتخاب کرده‌اند که از دانشنامۀ سه جلدی و یک جلدی فیلم مستند (ایان ایتکن) ترجمه شدکه متأسفانه متن اصلی را برای مقایسه و ویراست مجدد ترجمه در اختیار نداشتم. برخی تحقیق‌ها برای این نشر، دوباره خوانی و با تأمل بیشتر، تصحیح شدند. از جمله مقالۀ «شیوۀ اجرایی در مستندسازی»، مطالعۀ دو نوع برخورد نظری با این شیوه مستندسازی و رجوع به نمونه‌های پیشینی است که مورد تجدید نظر قرار گرفت.
انسان شناسی و فرهنگ که با صفحۀ وبلاگ شخصی آقای دکتر فکوهی آغاز شده بود، به مؤسسۀ فرهنگی بدل شد که گنجینه‌ای از صدها مقاله تولید و منتشر ساخته است. زحمت انتخاب متن ها و انتشار این مجموعه که به نوعی بازیابی گذشته است، با آقای دکتر فکوهی بود که کوشیدند، متن‌های جدا افتاده را در یک مجموعه گرد بیاورند. سپاس از زحمات ایشان و سایر همکاران نشر نامه‌فرهنگ را بر خود فرض می‌دانم.
محمد تهامی‌نژاد، آذر ماه ۱۴۰۲
برای دانلود دفتر دوم انسان‌شناسی و فرهنگ کلیک کنید: