کتاب تاریخ اجتماعی عکاسی در دو جلد نوشتۀ رابرت هرش و ترجمۀ کیهان ولی‌نژاد از سوی انتشارات کتاب پرگار در سال ۱۳۹۹ به بازار آمد. در خود کتاب آمده است «رابرت هرش عکاس، کیوریتور، مربی، تاریخ‌نگار و نویسنده است. کتاب‌های دیگر او شامل نور و لنز: عکاسی در عصر دیجیتال؛ احتمالات عکاسی: کاربرد بیانی تجهیزات، ایده‌ها، کارماده‌ها و فرایندها؛ و بررسی عکاسی رنگی: از تاریکخانه تا استودیوی دیجیتال. هرش مقالات بسیار منتشر نموده و با عکاسان برجسته امروزی گفت‌و‌گو داشته است. او و نمایشگاه‌های فردی فراوانی را مدیریت کرده است. او مدیر سابق گالری سیپا و مدیر فعلی لایت ریسرچ در بوفالو، نیویورک، است.»
هرش اهداف خودش را از آماده ساختن کتاب این گونه بیان می‌کند: «در مقام آموزگار، می‌خواستم شرح گاه‌شمارانه و موشکافانه‌ای از عکاسی غرب اراده دهم، نه دانش‌نامه‌ای پراکنده از جهان. در مقام مدیر موزه، می‌خواستم این اثر نقطه‌ی آغازی باشد بر مشاهده‌ی گوناگونی سازندگان، نوآوران، مسائل و کاربست‌ها، در مقام مدیر پیشین سازمان‌های هنرهای تصویری و گالری‌ها، سعی داشتم تصاویر چشمگیری را معرفی کنم تا افراد به بازدید از گالری‌ها و موزه‌ها تشویق شوند. و در مقام عکاسی قصد داشتم سویه‌های هنری، نقادانه و اجتماعی [این] فرایند خلاقانه را کشف و بررسی نمایم تا برای ساخت تصاویر، نگریستن و تفسیرشان انگیزه‌های لازم را ایجاد کنم. دانشی که از این پروژه‌ی پژوهشی به‌دست آوردم فهم مرا نسبت به عمل عکاسی ژرفای فزون‌تری بخشید؛ امیدوارم نتیجه‌ی این پژوهش برای دیگران نقطه آغاز مناسبی باشد در راستای تامل و بحث آزاد.» (ص ۱۹- ۲۰)
نوشته‌های مرتبط
نویسنده همچنین به این موضوع می‌پردازد که «کتاب تاریخ اجتماعی بازتابی است از این که چگونه عکاسی در بستر نیروهای هنری، فرهنگی، علمی و فنی‌ای که جامعه‌ی غرب را شکل داده‌اند معرفی می‌شود. این متن چگونگی رشد عکاسی در طول سده‌های تصویرسازی غرب را نشان داده و به بررسی این امر می‌پردازد که چگونه عکاسان برای کشف نمود دیداری خاص این رشانه همت فراوان به خرج داده و گاه نیز پیکارجویانه وارد عمل شده‌اند. این کتاب به این موضوع هم می‌پردازد که چگونه سرمایه‌داری و الزام‌های بازار کار با تعیین استاندارد تجهیرات، کارماده‌ها و شیوه‌ها، کنش‌ورزی‌های عکاسانه را شکل بخشیده‌اند، و نیز چگونه کاربست‌ها، امیال، انتظارات و خواسته‌های عمومی بر فهم ما از تصاویر تاثیر می‌گذارند. متن پیش روی فضای آغازینی است برای اندیشیدن در این باب که چرا ما تا به این حد به عکاسی به مثابه‌ی رسانه ایمان آورده‌ایم، و چرا و چگونه هر ساله میلیاردها میلیارد تصاویر عکس‌بنیاد را می‌سازیم، می‌بینیم و رمزگشایی‌شان می‌کنیم.» (ص ۲۰)
این کتاب هم برای اساتید و دانشجویان حوزه عکاسی و هم برای علاقه‌مندان جدی به این حوزه مفید باشد. برای ارتقای هنر و مهارت عکاسی مانند هر هنر و یا مهارت دیگری در کنار کار عملی نیاز به دانش نظری گسترده است. این کتاب به خواننده وسعت دیدی بازتری به خوانند می‌دهد و در مورد ابعاد انتزاعی عکاسی می‌تواند بر آگاهی خودش بیفزاید. عکاسی با فرهنگ و اجتماع رابطه‌ای دوسویه دارد، عکس توانسته است بخش زیادی از مسائل فرهنگی و اجتماعی را به تصویر بکشد و از سوی دیگر فرهنگ و اجتماع با جایگاهی که به عکس داده‌اند در رشد روزافزون آن موثر بودند. این کتاب علاوه بر اینکه به موضوعات مختلف اجتماع می‌پردازد عکس‌هایی را از عکاسان مختلف در خود جای داده است. به گفتۀ هرش «من با دیده‌ی منت سعی در نشان دادن آثار معتبر تاریخ عکاسی متشکل از آثرا عکاسان برجسته‌ای پون مارگارت کمران، آلفرد استیگلیتس و ادوارد وستون دارم؛ با این حال، کتاب تاریج اجتماعی عکاسی پوشش کامل عکاسی از دهه‌ی ۱۹۵۰ به این سو را نیز جزو اهداف خود دارد؛ یعنی آثار مربوط به همان دوران رشد عظیم شمار کسانی که با هنرهای مرتبط با عکس کار می‌کردند، و اگر قرار بر فهم تنوع و غنای آن باشد باید بیشتر مطالعه و بررسی‌شان کرد. هنرمندان معاصر که عمل عکاسی را وسعت بخشیده و آثارشان را به مخاطبان بیشتری ارائه کردند، و نیز عکاسان زن اکثر نقاط جهان در تاریخ عکاسی هم در این کتاب مورد توجه قرار گرفته‌اند. افزون بر این، متن پیش روی در کنار آثار معتبر به برخی ژانرهای محدود و نادیده گرفته‌شده‌ی تاریخ چون عکاسی سه‌بعدی و عکس‌های سردستی (=اسنپ‌شات) هم می‌پردازد. (ص ۲۱)
در پشت جلد کتاب آمده است «رابرت هرش، پژوهشگر و هنرمند، در ویراست دوم شکار نور: تاریخ اجتماعی عکاسی، درآمدی بسیار دقیق و قابل فهم در مورد هنرهای عکاسانه ارائه می‌دارد. این کتاب از چگونگی قرارگیری عکاسی در بستر نیروهای هنری، فرهنگی، علمی، فنی و کاربردی سخن می‌گوید. انواع موضوعات جدید، از فتوبرت‌ها گرفته تا تاثیرات اینترنت، با تامل و تعمق فراوان مورد بررسی قرار گرفته‌اند. موضوعات دیگری چون تن، چشم‌انداز، چهره‌نگار، مفاهیم زمان و فضا، تیپ‌نگاری‌ها و زندگی شهری، زمینه‌های لازم را برای کسب فهم جامع‌تری از نحوه‌ی بازی عکاسی با تصاویر فرهنگی فراهم می‌آورند.»
به نظر من مروری بر عناوین فصل‌ها خود می‌تواند برای آشنایی به مضامین کتاب سودمند باشد. در اینجا فقط عناوین اصلی را آورده‌ام، اسامی عکاسان در فهرست خود کتاب آمده است. جلد اول شامل هجده فصل است: فصل اول شامل عناوین زیر است: پیش به سوی عکاسی: تولد مدرنیته، شوق بازنمایی دیداری، ژرفنمایی، در اندیشۀ عکاسی، دید دوربین، تقاضا برای نظام‌های ساخت تصویر، عکاسان اولیه: کنش نور، مدرنیته: واقعیت‌های دیداری جدید، ، ابزار اپتیکی، تصاویر نورزاد: تلاش برای ماندگاری، دیگر مبتکرین
فصل دوم: داگروتیپ: انگاره و ابژه، داگروتیپ چیست؟، داگروتیپ به آمریکا می‌رود، نخستین کارورزان، ساخت نخسین چهره‌نگاره‌های داگروتیپ، بهینه‌سازی فنی، توسعه‌ی استودیوهای چهره‌نگاری در آمریکا، هنر چهره‌نگاری داگری، گالری‌های چهره‌نگاری داگری و کارخانه‌های تصویرسازی، اپراتورهای سیاه‌پوست آمریکایی، عکس‌برداری در روستاها، چهره‌نگاری پس از مرگ، داگروتیپ و چشم‌انداز، داگروتیپ و علم
فصل سوم: پیدایی کالوتایپ: آغاز عکاسی، کالوتایپ، زیباشناسی رمانتیک، اولین کنش‌ورزی‌های کالوتایپی، کالوتایپیست‌ها دست به کار می‌شوند، کالوتایپ و معماری: ماموریت‌های هلیوگرافیک، پایان کالوتایپ و آینده‌ی عکاسی
فصل چهارم: تصاویر روی شیشه: فرایند صفحه‌ی تو، فرایند آلبومین، سیمای شفاف جدید، آمبروتایپ، تصاویر تین تایپ، کارت ویزیت و آلبوم عکس، عکس کابینت: تصویر بزرگ‌تر، سنت استودیو، رتوش و بزرگ‌نمایی عکس، استریوسکوپ، جنون استریو
فصل پنجم: رویدادهای شایع/ تصویر مصیبت، رویدادهای جاری، نخستین پوشش‌های تصویری جنگ، جنگ داخلی آمریکا، عکس‌ها چگونه به گردش درآمدند
فصل ششم: رسانه‌ی ارتباطی نوین، عکاسی: هنر یا صنعت؟، در جست‌وجوی زبان عکس، آمریکایی‌ها و هنر طبیعت، اثبات‌گرایی
فصل هفت: تنظیم استانداردهای عمل عکاسی: حقیقت شفاف، عکاسی مکانیکی، دوربین سفری، عکاسی از روند صنعتی شدن، زندگی شهری، دیگری، غرب آمریکا: امر روایی و امر والا
فصل هشتم: شیوه‌های نوین تجسم زمان و فضا، نابسندگی بینایی انسان، حرکت انتقالی، دگرگون زیباشناسی: پیشرفت‌های فنی، زمان و حرکت به مثابی پیوستار ممتد، تصاویر متحرک، رنگ و عکاسی
فصل نه: سوژه‌پروری: سیر تحول پیکتوریالیسم، ریشه‌های پیکتوریالیسم، شکل‌گیری جلوهای تصویری، جنبش جدایی‌طلب و پیدایش کانون‌های عکاسی، جنبش کانون زیباشناسی، آثار پیکتوریال: رویکردهای گوناگون، دورنماهای آمریکایی، عکاسی جدایی‌طلب، جنبش منحط و رنگ سایه‌گرایی، پیکتوریالیست‌های زن، عصر تاریخی پیکتوریالیسم/ گروه استیگلیتس، افول پیکتوریالیسم
فصل دهم: نوآوری‌های مدرنیسم، زیبایی صنعتی، کوبیسم، هنر والا و هنر نازل، فوتوریسم، زمان، حرکت، و ماشین، به سوی علم مدرن: تلخیص فرم، دادا، کاوش فضا و زمان: بازگشت فتوگرام، سوررئالیسم، کلاژ، سوپرماتیسم، هنر، فن‌آوری، و اعتقاد نوین، پل استرند و عکاسی صریح: کاربرد ناب
فصل یازدهم: فرهنگ نوین نور، آموزش مدرنیسم: انگیزش آمریکایی، هم‌ارزی‌های استیگلیتس، استایکن سویی تجاری را در پیش می‌گیرد، فرم به مثابه‌ی ماهیت، عکاسی صریح، مدرنیستی، فیلم و عکس و عینیت نوین، مدرن تجربی، دید نوین، مسیرهای نور: زمان، فضا، و فرم، درون‌مایه‌های سوررئالیستی
فصل دوازدهم به بعد در جلد دوم قرار می‌گیرد:
فصل دوازدهم: اسناد اجتماعی، تمنای آمریکایی: ارتقای اجتماعی، رویکردهای قوم‌شناختی، پدیداری آگاهی قومی، رویکرد چهره‌شناختی، رویکرد اقتصادی بزرگ: اقتصاد عکاسی، پروژه‌ی هنرهای فدرال: تحول نیویورک، باجه‌ی عکس خودکار: خودنگاره برای همگان، اتحادیه‌ی فیلم و عکس
فصل سیزدهم: قاپیدن زمان، پیش‌بینی لحظه
فصل چهاردهم: از میان‌رنگ‌ها تا بایت‌ها، تصاویر و جوهر چاپگر، مجلات تصویری، جدایی هنر از تجارت: تبلیغات و مد، روزنامه‌ها، گزارش جنگ، ژورنالیسم ذهنی نوین، اخبار دیجیتال
فصل پانزدهم: عصر اتم؛ سویه‌های نو/ روش‌های تازه، استعاری سوررئالیستی، عکس به مثابه‌ی روح، آموزش عکاسی به هدف بیان خویشتن، خانواده‌ی بشر، عکاسی و از خود بیگانگی، یک جهش بزرگ، مستندنگاری ذهنی، وحشت ثروت
فصل شانزدهم: افق‌های جدید: فراسوی مرزها، ساختارگرایی: خوانش یک عکس، تصویر بافت‌شده: نشانه‌های آغازین پسامدرنیسم، پیدایی پاپ آرت، به چالش کشیدن کد، منظره‌ی اجتماعی، ژورنالیسم نوین، اخبار دیجیتال
فصل هفدهم: دگرگون‌سازی واقعیت‌ها: دیدگاه‌های نو، رویکردهای نوین، بازآیی جدید عکس صریح، گزارش‌های شخصی: داستان مستند، عکس سردستی، پساساختارگرایی/ زمین‌نگاری نوین، پروژه‌ی تکرار پیمایش عکاسانه/ روزگار تغییر می‌کند، کتاب‌های هنرمندان، بازهم‌آرایی اطلاعات، توسعه‌ی بازارها، نوشتار نقادانه
فصل هجدهم: اندیشیدن درباره‌ی عکاسی، هنر مفهومی: کنش گزینش، هنر پرفورمنس، بازگتی به تیپ‌انگاری، پسامدرنیسم، واسازی اسطوره‌ها، جنسیت واجد اهمیت می‌شود، جعل، دست بردن در زمان و فضا، بررسی بدن، چندفرهنگ‌گرایی: کندوکاو هویت و تاریخ، منظره‌ی فرهنگی شخصی، اکنون در آینده‌ی دیجیتالی به سر می‌بریم، عصر پساعکاسی
در پایان جلد دوم کتاب‌نامه‌ای قرار دارد که منابع در آن قرار گرفته است، بعد از آن در قسمت هنرمندان منابعی که به معرفی عکاسان می‌پردازد آمده است. سپس در چند صفحه به نام فن‌آوری کتاب‌های مربوط به عکاسی را معرفی می‌کند. منابع کتاب‌های هنرمندان و آدرس وب‌سایت‌های تاریخ عکاسی قرار گرفته است که این خود می‌تواند برای عکاسان و پژوهشگران عکاسی مفید باشد. جالب این است که مجوز استفاده از تصاویر هم در ادامه قرار گرفته است. بخش پایانی هم نمایه است که طبیعتاً به پیدا کردن عناوین و اسامی در صفحات کتاب کمک می‌کند.
منابع:
هرش، رابرت، تاریخ اجتماعی عکاسی (۱)، ترجمه‌ی کیهان ولی‌نژاد، تهران: کتاب پرگار، ۱۳۹۹.
هرش، رابرت، تاریخ اجتماعی عکاسی (۲)، ترجمه‌ی کیهان ولی‌نژاد، تهران: کتاب پرگار، ۱۳۹۹.