بررسی عناصر سینمای جدید کره جنوبی

سینا پورعلیزاده، فروزان نظری

الف: روایت و داستان گویی

همانگونه که در فرهنگ کره ی معاصر به وضح می توان ملاحظه نمود، مردم این کشور به شدت سرعت طلب هستند. به همین دلیل است که کره ی جنوبی یکی از بزرگترین بازارهای مصرف آخرین تکنولوژی های روز دنیا است. و البته خود نیز یکی از بزرگترین عرضه کنندگان تکنولوژی به شمار می رود. این خصلت کره ای را می توان در تمامی ارکان فیلم های ساخته شده در این کشور مشاهده نمود. داستان فیلم های کره ای به سرعتی به مراتب بالاتر از سرعت داستان گویی متداول و رایج در فیلم های سرتاسر جهان به پیش می رود. در داستان گویی کره ای اگر در برخی از لحظات بیان داستان، اصول چند صد ساله ی داستان گویی که از زمان ارسطو حیات داشته، رعایت نشود و یا اگر در مقاطعی اصول روایت داستان دچار تزلزل شود، به نفع حفظ ریتم و سرعت روایت داستان این اشکالات نادیده گرفته می شوند. تقریبا تمامی فیلم سازان و فیلمنامه نویسان کره ای اگر متوجه شوند در بخش هایی از قصه یا روایت داستان اصول کلی داستان گویی کلاسیک و حتی مدرن دچار مشکل است، به راحتی از کنار این مسئله گذشته و تمام توان خود را بر روی حفظ سرعت و ریتم داستان گویی می گذارند. به همین دلیل است که شاید چیزی که از آن به عنوان سوراخ فیلمنامه ای نام برده می شود و اصطلاحا گاف های سینمایی هستند که خوراک چند ساله ی منتقدان ریز و درشت فیلم به شمار می روند، در فیلمنامه های کره ای امری عادی است و وجود یک یا چند سوراخ فیلمنامه ای در فیلم های کره ای موضوع عجیبی به حساب نمی آید و حتی پدیده ای قطعی به نظر می رسد. از آن جا که سالیان سال روح و فکر کره ای با ملودرام های نسبتا سطح پایین خو گرفته و به نوعی تفکر کره ای ها از پایه های ملودرام هایشان مانند حفظ و تحکیم بنیان خانواده و روابط میان اعضای آن جدایی ناپذیر است، لذا سایه ای از اصول ملودرام های کره ای در جای جای قصه هایشان در هر ژانری که باشند دیده می شود و می توان به آسانی آن ها را تشخیص داد. همین خصیصه ی متمایز کره ای است که داستان های آنان را از داستان های سایر نقاط جهان جدا می کند. در داستان های کره ای خشونت می تواند به بالاترین حالت خود عرضه شود و تماشاگران نه تنها به این امر مخالفت نمی کنند بلکه بسیار هم از آن استقبال می کنند. به  نحوی که هم اکنون تقریبا در تمامی فیلم های ساخته شده ی سینمای جدید کره شاهد خشونتی خاص هستیم که به هیچ وجه تا پیش از این شاهد چنین خشونت نمایشی در سینما نبوده ایم.  خشونتی که بعضا در بطن قصه خود را نشان می دهد، مانند دختر مهربان و دوست داشتنی ای که به جان خانواده خود می افتد و پس از به قتل رساندن آن ها به فجیع ترین حالت ممکن سراغ باقی دوستان و آشنایانش می رود. این نوع خشونت های دورن-قصه ای را می توان بسیار در سینمای جدید کره مشاهده کرد. البته لازم به ذکر است نمایش خشونت به نحو تکان دهنده و چندش آور هم کار دیگری است که کره ای ها به مدد امکانات فنی خود به خوبی از پس آن برآمده اند و به این ترتیب خشونت موجود در داستان هایشان را به نحوی عجیب و غریب و بدیع به نمایش می گذراند. از دیگر مشخصه های منحصر به فرد صنعت سینمای جدید کره ی جنوبی که در قسمت روایت باید به آن اشاره کرد، شروع فیلم های کره است. به دلایل خاص فنی و ایدئولوژیکی، هم فیلم سازان و هم تماشاگران کره ای با این مسئله کنار آمده اند که هر فیلم کره ای که ساخته می شود باید دارای شروعی غافل گیر کننده و البته تکان دهنده باشد، به نحوی که تا چند دقیقه بعد از شروع فیلم، تماشاگر در تحیر آن چه که پیش آمده بماند. این مسئله تقریبا در تمامی فیلم های ساخته شده در صنعت سینمای کره ی جنوبی رویت می شود که با بهره گیری با از تکنیک های روایت از میانه ی داستان و یا روایت از انتهای داستان سعی در ارائه کردن شروعی هرچند تکان دهنده تر داشته باشند که با توجه به فیلم های ساخته شده و نتایج حاصله باید اذعان نمود که کره ای ها در این امر در سینمای جهان پیش رو هستند و آثاری که آنان خالق آن ها بوده اند در نوع خود بی نظیر اند. از دیگر مشخصه های روایتی غالب در صنعت سینمای کره ی جنوبی باید به تحرک و تعلیق دائمی در داستان ها اشاره نمود، به نوعی که اگر قرار باشد هر فیلمی حتی معمولی ساخته شده در سینمای کره را گونه بندی کنیم به ناچار باید یکی از گونه های پر تحرک، دلهره آور و یا هیجان انگیز را برای هر کدام لحاظ کنیم. البته باید این را هم متذکر شد که چند سالی است ته مایه های ترسناک بودن به تمامی فیلم های کره ای، حتی فیلم های خانوادگی و یا فیلم های کودکان هم رسوخ نموده و دیگر ترسیدن به یکی از تجربه های عادی در هنگام تماشای یک فیلم از سینمای جدید کره تبدیل شده است. شایان ذکر است با توجه به مشخه های روایت فیلم های کره ای که به اختصار اشاره شد، باید بگوییم اینگونه روایت های تماما پرهیجان و غافل گیر کننده، به شدت از سوی تماشاگران حمایت شده و اصلی ترین دلیل پیشرفت و ماندگاری آن ها، همین تماشاگر ها هستند.

ب: تدوین

شاید بتوان گفت نخستین فاکتوری که از سینمای جدید کره ی جنوبی در چشم منتقدان و تماشاگران خارجی خودنمایی می کند، نوآوری هایی است که فیلم سازان کره ای در فرایند تدوین شان به کار بسته و خالق سکانس هایی شده اند که بسیار غریب و در نوع خود تامل برانگیز می باشد. یکی از مهم ترین نکات تدوینی که باید کره ای ها را مبدع آن برای سینمای داستانی دانست و تقریبا از همان ابتدایی ترین فیلم های صنعت سینمای جدید کره ی جنوبی نیز شاهد آن بوده ایم، این است که در تدوین کره ای لازم نیست که کنش به اتمام برسد و سپس وارد نمای بعدی شویم، بلکه می توان از میان کنش قبلی مستقیما سراغ نتیجه ی کنش رفته و نتایج اعمال کنش را مشاهد نمود. به عنوان مثال در صحنه ای از فیلم oldboy زمانی که شخصیت اصلی فیلم، دائه سو، با استاد هنرهای رزمی ژاپنی مبارزه می کند وقتی که استاد ژاپنی، دائه سو را چندبار بلند کرده و روی میزهای شیشه ای که مانند ویترین گذاشته شده اند پرت می کند، تماشاگر تنها یک بار بلند شدن دائه سو توسط استاد ژاپنی را می بیند و در ادامه صرفا مشاهده گر نماهایی است که در آن دائه سو به طور مداوم بر روی میزهای شیشه های مختلف فرود می آید و میزها می شکند این اتفاقی است که دیگر در صنعت سینمای جدید کره ی جنوبی به امری عادی بدل شده است و حتی در فیلم های پرخرج و صرفا گیشه پسند کره ای هم شاهد این مدعا هستیم. البته به هیچ وجه نباید از این مسئله غافل شد که این حجم زیاد نوآوری در تدوین فیلم های کره ای نتیجه ی مستقیم تغییر روایت فیلم هایشان به سمت بیان روایت هایی با سرعت بالا و تعدد ماجراست که با توجه به این تغییرات بنیادین روایتی و به دلیل لزوم حفظ ریتم تعلیق و رعایت خط هیجان برانگیز بودن فیلم ها در تمام لحظات فیلم، اجتناب ناپذیر به نظر می رسند.

ج: موسیقی

چیزی که از آن به عنوان موسیقی کره ای یاد می شود در اصل آواهایی کلاژگونه هستند که می توان گفت تا پیش از تعداد انبوه این موسیقی ها در فیلم های کره ای، تماشاگران از این دست موسیقی ها تنها در آثار آوانگارد های فرانسوی دهه ی ۱۹۲۰ به بعد و قطعات آهنگسازان این فیلم ها مانند ژرژ آنتایل و سایرین ملاحظه می کردند که البته تمامی این قطعات موسیقایی، تجربی به شمار می روند. اما آثار آهنگسازان کره ای به غایت متفاوت از هر قطعه ای است که تا کنون شنیده ایم. زیرا آنان به معنی واقعی کلمه، کلاژی موسیقی گونه خلق می کنند که بیش از هر چیز از موسیقی های کلاسیک بهره می برند که در درون آن ها از اقسام و انواع سازه های امروزی استفاده می کنند. هدف از ساخت موسیقی ها برای یک فیلم کره ای از سینمای جدید این کشور نه به رخ کشیدن زیبایی های باند صوتی فیلم، بلکه کمک به اثر بخشی هر چه بیشتر ابداعاتی است که فیلم ساز تمام تلاش خود را در ارائه ی آن ها در روایت فیلم کرده است.این موسیقی های جدید که شاید بتوان گفت هم اکنون به فیلم های کالت راه یافته اند و البته همچنان در فیلم های آوانگارد هم مورد استفاده قرار می گیرند، کارکردی اساسی در پیشبرد درام فیلم های کره ای دارند. زیرا به واسطه ی تازه و غیرعادی بودن خود و هم چنین به خاطر تاثیرپذیری بالایی که در ترکیب با تصاویر نامتعارف فیلم های کره ای ایجاد می کنند به درجه ی اهمیت بالایی دست می یابند.

د: بازیگری

می توان نقطه ی قوت صنعت سینمای جدید کره ی جنوبی را از نظر فنی را در سبک بازیگری آن ها دانست که از آن به عنوان بازیگری در کلوزآپ نام می بریم. این نوع بازیگری بسیار پیش از سینمای جدید کره وجود داشته و بارها و بارها در فیلم های مختلف جای جای جهان از آن بهره می برند، اما مشخصه ی خاص سینمای کره آن است که تقریبا در تمامی فیلم هایش از کلوزآپ های زیاد بهره می برد. و همین امر سبب شده تا به بازی بازیگران در نماهای درشت و خیلی درشت اهمیت بسیار زیادی داده شوند و ضرورت بازی میمیک چهره بیش از پیش ظهور کند. روایت فیلم های پرهیجان و پرتکاپو آن هم با بهره گیری از نماهای نزدیک که زیاد، کار بازیگران را بسیار سخت تر از قبل می کند، هم چنین به واسطه ی فیزیک چهره ی بازیگران کره ای و مشابهت هایی که برای یک تماشگر خارجی ممکن است داشته باشد، در ظاهر باید فهم و یافتن ارتباط میان این حجم بالای نماهای نزدیک برای تماشاگران خارجی کار سختی بنماید. اما دقیقا همین جا است که هنرنمایی بازیگران و فیلم سازان کره ای خود را نشان می دهد و آن هم این است که عوامل فیلم های کره ای با بازی های به شدت تاثیرگذار و پرهیز از هرگونه غلو و بزرگ نمایی های بعضا رایج، تلاش می کنند به نوعی از سبک بازیگری برسند که علاوه بر خسته نکردن تماشاگر در مدت تماشای فیلم، مشکلی هم برای او در فهم ارتباط میان افراد و گره های داستانی پیدا نشود و بتواند به راحتی هر چه تمام تر از پس کشف ارتباط شخصیت ها و رویداد ها با یکدیگر برآید. بدون شک این سبک بازیگری در کلوزآپ که کره ای ها تا کنون به پیشرفت های بسیاری در آن دست یافته اند هم اکنون در فیلم های زیادی در سرتاسر دنیا مشاهده می شود و در مورد استفاده ی خیل عظیمی از بازیگران و فیلم سازان قرار گرفته است. حال پس از بررسی این عوامل که کره ای ها از سینمای سایر کشورهای جهان و به خصوص هالیوود گرفته اند و در آن ها جرح و تعدیل داده و به پیشرفت های بسیاری هم دست یافته اند، باید به این نکته اشاره کرد که سینمای جهان و به خصوص هالیوود دوباره این مشخصه های تکامل یافته و به ویژه این چهار مورد را ازسینمای کره باز پس گرفت، و شروع به استفاده ی گسترده از آن ها در فیلم های خود کرد. شایان ذکر است که بحث بازسازی و تقلید از سینمای شرق در سینمای هالیوود قدمتی در حدود چندین دهه دارد و از راشومون و هفت سامورایی گرفته تا فیلم های متاخر همواره هالیوود چشم داشتی به فیلم های شرقی ساخته شده داشته و دارد، اما یکی از نخستین و هم چنین موفق ترین بازسازی از فیلم های شرقی که در هالیوود دهه ی ۱۹۹۰ صورت گرفت، فیلم سگ های انباری( سال ۱۹۹۲- کوئینتین تارانتینو) بود که بسیار تحت تاثیر فیلم قاتل( ۱۹۸۹- جان وو ) ساخته شده است. تجربه ی موفق فیلم تارانتینو و استقبال کم نظیر تماشاگران و منتقدان آمریکایی از این فیلم تهیه کنندگان هالیوودی را متوجه مولفه های خاص سینمای جدید شرق کرد و این که چه قدر می تواند فیلم های پر هیجان و بعضا رخوت بار هالیوودی را از بار تکراری و کسل کننده بودن رها سازد و باعث رونق مجدد آن ها شود. از این جا به بعد هالیوودی ها هر زمانی که فیلمی مبتنی بر پایه های شرقی می ساختند، به طور مدام یادآور می شدند که مرجع این فیلم شرقی است و به خصوص برای فیلم سگ های انباری که این امر تقریبا در هر مصاحبه و هر نقدی رخ داد. این جریان شرقی پسند که از چندین سال پیش از ظهور سینمای جدید کره به وقوع پیوسته بود، راه را برای ورود فیلم های کره ای بسیار هموار ساخت به نحوی که زمانی که آمریکایی ها مشغول کپی برداری از هر یک از چهار مولفه ی خاص سینمای کره که در بالا به آن اشاره شده بود با افتخار یادآور می شدند که روایت، تدوین ، موسیقی و یا بازیگری این فیلم هالیوودی بر پایه ی فیلم های کره ای است. روایت فیلم های سینمای جدید کره همان روایت هالیوودی دست کاری شده است و مهم ترین دلیل این قبیل روایت ها به چنین جایگاهی در میان تماشاگران کره ای، مشخصا همین است که ریشه های روایت کره ای همان روایت های کلاسیک هالیوودی به شمار می رود. درنهایت باید به این نکته اشاره کرد که وسعت تاثیرگذاری سینمای جدید کره ی جنوبی تنها به هالیوود محدود نمی شود و مولفه های خاص کره ای که باید به آن ها جلوه های ویژه را هم اضافه کرد، هم اکنون بر روی سینمای هنگ کنگ و چین و پس از آن بر روی سینمای آمریکای لاتین بسیار تاثیر گذاشته به نحوی که به خصوص چهار مولفه ی مذکور در بسیاری از فیلم ها از جمله آثار فیلم سازانی نظیر والتر سالس و هم چنین فرناندو مه ر یس، مثلا در فیلم شهر خدا( ۲۰۰۲- فرناندو مه ر یس) که حاوی صحنه های خشونت فراوانی است که جنس خشونت آن از نوع خشونت های شرقی و به خصوص کره ای است. و هم چنین شیوه ی تدوین این فیلم و موسیقی خاص آن که مو به مو مولفه های کره ای را رعایت می کند، به وضوح قابل رویت هستند. این گستردگی تقلید از سینمای جدید کره خود بیان گر حجم زیاد محبوبیت مولفه های خاص کره ای است.

نتیجه گیری:

در نتیجه ی تحولات سیاسی رخ داده در کشور کره ی جنوبی و تسلط کامل آمریکا بر این کشور، سینمای کره ی جنوبی تمامی قواعد فیلم سازی هالیوودی اعم از اصول روایت، تدوین، فیلم سازی، جلوه های ویژه، موسیقی و بازیگری را آموخت و برای مدتی هم در تمامی فیلم های تولید شده در داخل کشورش به کار بست. اما طی چند سال و در نتیجه ی اقداماتی بنیادین و پایه ای شروع به بومی سازی این قواعد و منطبق کردن آن ها با خواسته های مردم کشورش نمود و پس از گذشت یک دهه و کسب تجربه ی کافی، اقدام به عرضه ی برآمد تجربیاتش به سینمای جهان و به خصوص هالیوود کرد. به نحوی که بیش از هر سینمایی هم اکنون سینمای هالیوود تحت تاثیر سینمای کره ی جنوبی قرار دارد. و گواه این مطلب سیل انبوه فیلم های کره ای هستند که توسط کمپانی های عظیم هالیوودی با مشهورترین بازیگران و عوامل در حال بازسازی هستند و هم چنین است تقلید های عیان هالیوودی ها از اصول ابداعی کره ای ها در تدوین و هم چنین در استفاده کلاژگونه از موسیقی. در انتها می توان به افزایش تقاضای کمپانی های هالیوودی برای به انجام رسیدن جلوه های ویژه تصویری شان توسط شرکت های کره ای اشاره کرد که بیان گر عمق نفوذ همه جانبه ی خلاقیت کره ای در بطن سینمای هالیوود می باشد.