پهنه های کلان شهری (۱۰): سائو پائولو

ترجمه ملیحه درگاهی

مقدمه:
سائو پائولو (São Paulo) شهری در جنوب شرقی برزیل، مشهورترین شهر در آمریکای جنوبی به شمار می آید و یکی از بزرگترین شهرهای دنیاست. این شهر پایتخت ایالت سائو پائولو و مرکز مالی و تجاری برزیل است. سائوپائولو در میان تپه های سرا دمار (Serra do Mar) و بر بلندای در حدود ۷۳۰ متری از فلات پیراتینینگا (Piratininga Plateau)، واقع شده است. کوهستانی با شیب تند که به عنوان پرتگاه بزرگ ((Great Escarpment شناخته می شود در طول بخش زیادی از منطقه ی ساحلی جنوب شرق برزیل امتداد یافته است. سائو پائولو پهنه ای جدا از شهر بندری سانتوز (Santos)، واقع در حدود ۶۰ کیلومتری جنوب اقیانوس آرام است. این شهر در ۲۵ ژوئن سال ۱۵۵۴ توسط مسیونرهای یسوعی که برای مسیحی کردن بومیان آمریکایی به این منطقه آمده بودند، بنیان گذاری شد. شهر پس از قرن اول میلادی با عنوان سنت پل (Saint Paul)، مبلغ مذهبی که در ۲۵ ژوئن به کیش مسیحیت در آمده بود، نامگذاری شد .
سائوپائولو از اهمیت ویژه ای در برزیل برخوردار است. تراکم جمعیت شهری در سال ۲۰۰۰ در حدود ۱۷.۹ میلیون نفر، چیزی حدود ۱۰ درصد از جمعیت کل کشور، تخمین زده شد. تولیدات صنعتی استان که بیشرین مقدار آن در پهنه ی کلانشهری سائوپائولو و نواحی اطراف آن قرار دارد، چیزی حدود ۵۰ درصد از تولید کشوری را شامل می شود. این میزان فراوان جمعیت و پایه های تولیدی در سائوپائولو، با یکدیگر الحاق شده اند تا شکل دهنده ی مهمترین شهر برزیل باشند. واحدهای کاری و صنعتی نیروهای سیاسی قدرتمندی در سائوپائولو به شمار می آیند و تأثیرشان بر یافته های اقتصادی و سیاسی فراتر از محدوده ی شهر و استان سائوپائولو است. تعداد زیادی از شخصیت های برجسته ی سیاسی در برزیل اهل سائوپائو هستند که از جمله آنها رئیس جمهور پیشین فرناندو هنریکو کاردوسو (Fernando Henrique Cardoso) (2003-1995) است.
سائوپائولو تقریبا در مدار رأس الجدی که مشخص کننده ی کرانه های گرمسیری جنوبی است، واقع شده. آب و هوای شهر نیمه استوایی با متوسط دمای ۱۹ درجه ی سانتی گراد در سال است اما در این شهر تنوع فصلی قابل ملاحظه ای وجود دارد. ماههای تابستانی ، از نوامبر تا مارس، زمانی که بارندگی ها صورت می گیرد، گرم و مرطوب هستند. متوسط بالا و پایین دما در تابستان به ترتیب ۲۷ و ۱۹ درجه ی سانتی گراد است، اگرچه گاه دمای حرارت روزانه به ۳۰ درجه سانتی گراد نیز می رسد. دمای شهر در ارتفاعات فلات طی تابستان معتدل تر است. در ماههای زمستان حداکثر و حداقل درجه ی حرارت به ترتیب حدود ۲۰ و ۱۰ درجه ی سانتی گراد است. در طول زمستان گاهی اوقات شهر تحت تأثیر سامانه های سرد کم فشار از سمت آتلانتیک جنوبی قرار می گیرد. این جریانات می تواند سبب کم شدن دما تا حد یخ زدگی و همچنین باعث آسیب دیدگی قابل ملاحظه در محصولات قهوه ی نواحی کشاورزی اطراف باشد.

سائو پائولو و ناحیه ی کلانشهری آن:
شهر از ابتدا با عنوان سائو پائولو دِپیراتینینگا (São Paulo de Piratininga) پایه گذاری شده ولی امروز آن را با عنوان ساده تر سائو پائولو می شناسند. اهالی شهر منسوب به پالیستانوس (Paulistanos) هستند این در حالی است که ساکنین مقیم خارج شهر و با این وجود اطراف استان سائوپائولو، پالیستاس (Paulistas) خوانده می شوند.
سائوپائولو شهری پهناور است چنانکه ناحیه ای در حدود ۱،۵۰۰ کیلومتر مربع را پوشش می دهد و منطقه ی کلانشهری آن چیزی فراتر از ۷،۹۰۰ کیلومتر مربع است. قطب تجاری شهر در ناحیه ای که به زبان محلی تریانگالو (Triângulo) (مثلثی شکل ( خوانده می شود، مستقر شده است. میدان عمومی بزرگ شهر با عنوان پراسا دا ریپابلیکا (Praça da República) ( میدان جمهوری)، شکل دهنده ی یکی از لنگرگاههای مهم جغرافیایی در مرکز شهر است که تعداد زیادی هتل و رستوران در خیابان های مجاور آن قرار گرفته اند. به علاوه در این بخش تعداد زیادی تأسیسات تجاری، خرده فروشی و اداری و نیز شماری از نقاط شاخص شهری استقرار یافته اند. ساختمان ۴۲ طبقه ی Edifício Itália ( ساختمان ایتالیایی) در کنار آسمانخراش مدرن S مانند ، ساختمان کوپان (Copan Building ) و تئاتر شهر (Municipal Theater) که هنر نو و سبکهای معماری رنسانس ایتالیا را در یکدیگر ادغام کرده، قرار دارد. بازار بزرگ شهر با معماری شاخص ِ گوتیک آلمانی در کناره ی شمال شرقی مرکز شهر، نزدیک به پارک دام پدروی دوم ((Dom Pedro II Park، واقع شده است.
هسته ی تاریخی شهر در جنوب شرقی مرکز تجاری قرار دارد و تمرکز آن بر پاتئو دکلجیو (Páteo do Colégio)، محل بنیادهای اصلی شهر، است. طی سالهای ۱۹۷۰ دو تا از اولین ساختمان های شهر، یک کلیسای کوچک و همچنین خانه ی هیأت تبلیغی شهر که به عنوان خانه ی آنچیتا (Anchieta House) شناخته می شود، مورد بازسازی قرار گرفتند ( سال احداث این بناها سال ۱۵۵۴ میلادی است). چندین کلیسای دیگر که از شاخصه های تاریخی به شمار می آیند در نزدیک این دو بنا استقرار یافته اند- کلیسای کارمو (the Church of Carmo)، کلیسای سن فرانسیسکو (San Francisco Church) و کلیسای سن آنتونیو (the Church of San Antonio). کلیسای جامع نوگوتیک، تمثیلی از مریم مقدس ، در نزدیکی میدان کلیسای جامع (Cathedral Plaza) واقع است. دانشکده ی حقوق با نفوذ و به لحاظ تاریخی برجسته ی دانشگاه سائو پائولو در قسمت شرقی شهر قرار دارد.
دومین مرکز تجاری مدرن شهر در امتداد اونیدا پالیستا (Avenida Paulista)، درست جنوب غربی ناحیه ی تجاری مثلثی شکل، ساخته شده است.شماری از کارکرد های تجاری بویژه بانکداری و مالی، در این ناحیه تمرکز یافته اند. ساختمان های بلند مثلث شکل و گیرایی که سازنده ی فدراسیون صنعتی استان سائوپائولو هستند در آن سوی اونیدا پالیستا قد علم کرده اند.
تعدادی منطقه ی سکونتی نیز در شهر وجود دارد. به لحاظ تاریخی، موفق ترین و ممتازترین بازرگانان و قهوه کاران شهر عمارت های بزرگ خود را در امتداد اونیدا پالیستا بنا می کنند. ناحیه ی جنوبی خیابان یعنی جاردیم پالیستا (Jardim Paulista) و جاردیم آمریکا (Jardim America)، حوزه ی همسایگی مرتبط با طبقه ی متوسط رو به بالا است. دیگر نواحی سکونتی در بخش مرکزی شهر شامل جاردیم یوروپا (Jardim Europa)، کانتاریرا (Cantareira) و بروکلین (Brooklyn) هستند. شمار زیادی از پالیستانوس ها (Paulistanos) در شرایطی متفاوت زندگی می کنند؛ طبق برآوردها ۳ میلیون نفر در آپارتمانهای نامناسب که به عنوان کورتیکوس (Corticos) شناخته می شوند و یک میلیون نفر نیز در حلبی آبادهای فقیر نشین که به فاولاس (Favelas) معروف هستند، زندگی می کنند. بخش زیادی از مهاجرین که از استانهای فقیر شمال شرقی برزیل به سائوپائولو مهاجرت کرده اند در محله های حاشیه نشین براس (Brás) مستقر شده اند.
جمعیت شهر به شکل مشخصی چند قومیتی است و مناطق مسکونی نزدیک به هسته ی مرکزی شهر قویا با گروههای مختلفی از مهاجرین هویت یافته اند. لیبرداد (Liberdade) مرکز جمعیت ژاپنی ها و بخش اندکی از گروههای کره ای و چینی است. در شرق این مرکز بلا ویستا (Bela Vista) یا بیکسیگا (Bixiga ) که ناحیه ای ایتالیایی نشین است، قرار دارد. بام رتیرو (Bom Retiro ) حوزه ی همسایگی است که در شمال بخش مرکزی شهر واقع شده و محله ی سنتی مهاجران لبنانی و عرب است و در حال حاضر نیز به عنوان شاخصه ای از خاورمیانه حفظ شده است.
منطقه ی کلانشهری سائو پائولو در برگیرنده ی تعداد زیادی بخش یا حومه ی شهری مستقل است. بسیاری از فعالیت های تولیدی مهم منطقه در این حومه های دور از مرکز مستقر شده اند. سانتو آندره (Santo Andre)، سائو برناردو دوکامپو (São Bernardo do Campo) و سائو کاتانو دوسول (São Caetano do Sul) در این بین از شاخص ترین مناطق حومه ای هستند – برخی اوقات به عنوان حومه های شهری ABC شناخته می شوند که در آنها اتوموبیل، فولاد و دیگر تولیدات متمرکز شده است. گارولهوس (Guarulhos)، دیادما (Diadema)، مُگی داس کروز (Mogi das Cruzes) و اساسکو (Osasco) از دیگر شهرک های تولیدی مهم به شمار می آیند.

جمعیت:
جمعیت سائوپائولو رشد سریعی داشته است. تا سال ۱۹۶۰ ریو دِ ژانیرو (Rio de Janeiro) پر جمعیت ترین شهر برزیل به شمار می آمد، در این زمان نواحی شهری شده ی سائوپائولو به فراتر از مرزهای تعیین شده و به درون مرزهای شهری در همسایگی خود، گسترش یافته بود، و این امر سائوپائولو را به پهنه ی کلانشهری با جمعیت ۴.۶ میلیونی بدل ساخته بود. رشد جمعیت از سال ۱۹۶۰ ادامه داشته، اگرچه از سرعت آن کاسته شده است. در سال ۲۰۰۷ جمعیت شهر در میزان ۱۰،۸۸۶،۵۱۸ متوقف شد و طبق برآورد ۱۷.۹ میلیون نفر نیز در شهرها زندگی می کردند.
جمعیت سائوپائولو ترکیب گوناگونی از گروههای قومی است. تعداد قابل ملاحظه ای از ساکنین این شهر اروپای شرقی تبار هستند. با رشد سریع تجارت قهوه در بخش جنوبی برزیل طی اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، ایتالیایی ها و اسپانیایی ها در شمار فراوان به برزیل مهاجرت کردند. از دیگر گروههای مهاجر ساکن شهر آلمان ها، روس ها، ارمنی ها، لبنانی ها، اعراب، ژاپنی ها، چینی ها و کره ای ها هستند. سائو پائولو همچنین در بر گیرنده ی یکی از بزرگترین جماعت های یهود ذر آمریکای جنوبی است. بر خلاف شرایط حاکم بر بسیاری از شهر های برزیل فقط در حدود ۱۰ درصد از جمعیت سائو پائولو متشکل از ساکنین آفریقایی یا آفریقایی های دورگه هستند.
آموزش و فرهنگ:
سائو پائولو در رقابت با ریو دِژانیرو، مرکز آموزشی و فرهنگی اصلی کشور به حساب می آید. شهر شامل نهادهای خصوصی و عمومی مهم در زمینه ی تحصیلات عالی است. از جمله دانشگاههای عمومی دانشگاه ملی پالیستا جولیو دِمسکویتا فیلو (State University Paulista Júlio de Mesquita Filho) (1976) و دانشگاه حتی جامع تر سائوپائولو (University of São Paulo) (1934) هستند که دانشکده های حقوق با نفوذ و مشهور شهر را در یکدیگر ادغام کرده است. دانشگاه مکنزی (Mackenzie University) که در ابتدا توسط مسیونرهای پروتستانی ایالات متحده در سال ۱۸۷۰ بنیان نهاده شد؛ دانشگاه پولیستا (Paulista University) (1972)، دانشگاه کاتولیک وابسته به پاپ سائو پائولو (the Pontifical Catholic University of São Paulo) (1946) و سائو جوداس تادو (University São Judas Tadeu) (1971) از دانشگاههای خصوصی مهم به شمار می آیند.
شهر خانه ی موزه ی هنر سائوپائولو است که بهترین مجموعه ی هنری غربی در آمریکای لاتین از جمله آثار اصلی رامبراند، کلود مونت، وینسنت ونگوک و پاپلو پیکاسو را شامل می شود. موزه ی ملی سائوپائولو ((São Paulo State Museum اختصاص به هنر برزیلی دارد در حالیکه موزه ی هنرهای قدسی ((Sacred Art Museum بر هنرهای مذهبی و صنایع دستی متمرکز است. موزه های هنرهای مدرن (Museum of Modern Art) ، موزه ی هنرهای معاصر ((the Museum of Contemporary Art ، موزه ی دانش هوانوردی (the Aeronautics Museum )، موزه ی فولکلور (Folklore Museum) و خانه ی باندرانته (House of the Bandeirante) از دیگر موزه های مهم شهر به حساب می ایند. دوسالانه بین المللی سائوپائولو، نمایش بین المللی از هنر معاصر ، از اکتبر تا دسامبر و در سالهای فرد برگزار می شود و از اتفاقات فرهنگی برجسته ی شهر به شمار می آید. ارکستر سمفونی سائوپائولو (São Paulo (Symphony Orchestra و ارکستر سمفونی شهر (Municipal Symphony Orchestra) در سائوپائولو استقرار یافته اند.

مسائل معاصر:
پهنه ی کلانشهری سائو پائولو با وجود ثروت و قدرتی که دارد از برخی مشکلات نیز رنج می برد. شهر شکلی متراکم دارد، ترافیک اغلب با سرعت کندی حرکت می کند و هوا دائما آلوده و دود آلود است. نواحی پرجمعیت و نامناسب وسیعی محل زندگی قریب به ۴ میلیون سکنه ی این پهنه ی کلانشهری هستند. بخش زیادی از خانواده ها درآمد بسیار پایینی دارند. جرایم خیابانی در نواحی مسکونی فقیرتر و در هسته ی مرکزی شهر امری متداول است.
منبع:
Kent, Robert B. “São Paulo (city).” Microsoft® Student 2009 [DVD].

Email: malihedargahi@yahoo.com