تدوین و انتشار کتاب منشور مرمت و معماری به همت چهره ماندگار عرصه معماری کشور، محمد منصوری فلامکی، و بیش از ۲۸۰ تن از متخصصین و فعالین عرصه مرمت و معماری صورت گرفته است. به اعتقاد مؤلف این کتاب ارزشمند به مناسبت نیاز به سخنی مدون در مقوله هایی که بار ملی و جهانی دارند نگاشته شده است و دغدغه نصیحت و یا تبدیل شدن به قانونی مصوب را ندارد. در پیشگفتار و مقدمه کتاب آمده است:
آنچه در متن منشوری که پیش روی داریم وجه تقدس دارد و سبب تدوین و ارائه آن به جامعه مرمتگران معماری کشور می‌شود، در مجمعی برای شور در وفاق ملی به میان می‌آید تا گامی مفید در راه تدوین و تصویب سندی شود که می‌خواهد تبادل نظر و شور در فضای علمی در باب امور اجرایی کشور را ترویج کند (ص ۳۸)
نوشته‌های مرتبط
در حقیقت یکی از مهم ترین اهداف این منشور این است که مرمت آثار تاریخی توسط اشخاص غیر مسئول و غیر متخصص صورت نگیرد. نیاز به داشتن «منشور» در جو مدنی هر کشوری، در همه حال، دارای دو ویژگی است و بدون این خصوصیات نمی‌تواند پای به عرصه وجود بگذارد. این دو عبارتند از:
اول – چگونگی های ابزارهای بیانی و رسم‌الخطی خاصی که نویسندگان، از محیط ادبی جاری را در بر می‌گیرند.
دوم – جو فرهنگی و علمی زمانه و واژه ها و اصطلاحات و ابزارمندیهای نوشتاری خاصی که در زبان علمی روز جاری‌اند و الزاما، جامه‌یی جهانی بر تن دارند (ص ۳۲).
کتاب منشور مرمت و معماری به مطالب پنجگانه مهمی پرداخته است که می توانند ویژگی‌های این وفاق علمی و فرهنگی ایرانیان را به نمایش بکشند:
۱-نگاهی به گستره مرمت معماری و مکان امروز ایرانیان، ۲-مقوله ارزش و جای آن در مرمت معماری، ۳-مرمت معماری، در فاصله میان ثبات و دگرپذیری، ۴-نگاهی به گذشته نزدیک مرمت معماری در ایران و ۵-سازمانها و مدرسه های مرمت امروزی کشور – در مواجه با نیازها
کتاب حاضر شامل یک پیشگفتار مفصل که مراحل شکل‌گیری و اهداف تدوین منشور در آن ذکر شده و همچنین سه فصل است بسیار جامع است. فصل اول کتاب با عنوان «منشور مرمت معماری» از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اول به موضوعاتی همچون جای «منشور مرمت معماری» در دوره‌های مختلفِ نهله‌های فکری و تجربی و همچنین مقوله‌های معماری و مرمت معماری و همچنین منشور مرمت معماری به تدوین ایرانیان، می‌پردازد و در بخش دوم موضوعاتی همچون «چگونگی دگر شدن معماری ها» و «مدیریت گستره‌های مرمت معماری»، مطرح می شود. یکی از نکته هایی که در مجموعه یادداشتهای این فصل و بویژه بخش اول آن به چشم می‌آید و در واقع اندیشه زیربنایی کتاب محسوب می شود، سخن از «دگر شدن مداوم فضای معماری» است. از آنجا که این منشور، وجود و ماندگاری حیات در جامعیت ساختار کالبدی معماری را امری اصولی و اساسی می‌داند، می‌تواند برای مرمت معماری سخنی نو بیاورد.
بر پایه ادبیات مکتوب و استقرار یافته مرمت معماری در زبان و فرهنگ مرمت معماری نوپرداز کشورمان، عنوان می‌شود که «مرمت»، « به تعادل پویا برای یک وضعیت» است و در این منشور، مرمت معماری «به تعادل پویا بردن وضعیت یک ساختمان» تعریف می شود (ص ۴۵).
فصل دوم کتاب «دگرشدگی و فروپاشی ساختارهای معماری» نام دارد و موضوعاتی همچون ذات معماری و دگرپذیریهای آن، دگرگونی‌های ساختاری برآمده از کالبد معماری، بناهای تاریخی و طیفی از پدیده‌ها و رویدادهای معماری و نقش اصالت و تاریخ در تدوین هویت بناها در آن مطرح شده است. در اینجا هویت به مثابه مجموعه‌ای از مشخصات قابل رویت و قابل بیان هر چیزی است که هر ناظری از موجودیتی معین، در لحظه می‌بیند و احساس می کند. فصل سوم کتاب به موضوع «مرمت معماری» می‌پردازد که در واقع مضمون اصلی کتاب پس بیان یک مقدمه فشرده است. این فصل به نکته‌هایی اشاره دارد که در مقوله‌های مرمت و معماری جای می‌گیرند، “نکته هایی که مسئله حادشان دیواری در حال فروریختن و یا بنای تاریخی گرانقدری و باارزشی است که در فاصله میان بولدزر و فقدان بودجه قرار دارد و یا چندان بی‌مهر به مرمتش اقدام کرده‌اند که مرمت روزمره‌شان، در رفع نقص و از میان برداشتن آنچه از اقدامی ناروا زاده شده، نیست” (ص ۱۶۷-۱۶۶).
در پایان کتاب «منشور مرمت معماری» به دو نکته اشاره می کند که چکیده ای از کلیه نظریات مطرح شده در طول کتاب هستند. نخست اینکه قانونهای جاری در باب مرمت معماری با ذات میان‌دانشی ناآشنایند و کاستی‌های قابل ملاحظه‌ای دارند و دوم آنکه با اتکاء بر تجربه‌های مثبت و مطلوب بدست آمده از برخی کشورها، تلاش مرمتگران پیشگام و عاشقی که برای طراحی مرمت معماری در مقیاس محیط، با سایر دانشمندان همکاری می‌کنند، نمایانگر راهی است که پیمودن آن در آینده الزامی است.
مشخصات کتاب:
فلامکی، محمد‌منصور (۱۳۹۴). منشور مرمت معماری، تهران: فضا، ۲۴۰ صفحه