کتاب تک نگاشتهای محله ای
بررسی کالبدی فضا بدون در نظر گرفتن محتوای اجتماعی و بازنمایی هایی که شهرنشینانش از آن دارند میسر نخواهد بود. شهر در واقع یک صورت فیزیکی است که با کنش جمعی معطوف به پدیده های بازنمایی ساخته می شود. مجاورت مکانی گروههای اجتماعی این لزوم را ایجاد کرده که به مطالعه ی روابط میان فضاهای فیزیکی و گروههای اجتماعی پرداخته شود. زندگی در شهر، آن هم در مادرشهری مثل تهران، دلمشغولیهای متناوبی را برای کارشناسان، صاحب نظران و شهروندان متعهد به همراه دارد. بی گمان تعلق خاطر در هر دسته، با خواستها و نشانه های مختلفی بیان میشود. دسته ای برنامه ریزی ها و سیاستگذاریهای خود را منوط به بهره گیری از تمامی امکانات و تسهیلات شهری میدانند؛ دسته ای دیگر خواهان به کارگیری دانش و مهارتهای نوین و اصیل هستند و گروهی، در میان و یا در گذر از این دو دسته، چشم بر سهیم شدن در سرنوشت خویش دارند.
نوشته‌های مرتبط
در این فراز آنچه بیش از همه برای مدیریت و تعالی این شهر و شهروندان ضروری است، تحقق دو اصل بدیهی است: خواست و مشارکت آگاهانه همگان برای آینده بهتر. خواست آگاهانه، حاصل گفت و گوی فرهنگ محور و انباشت دانش کاربردی و خردمحور در این گروههاست. مشارکت آگانه با گام برداشتن در مسیر گسترش و تقویت واقعی و عینی مشارکتهای اجتماعی، معنا می شود؛ معنایی که در آن شهروندان نسبت به سرنوشت خود، ساکنان و شهر حساس هستند و این حساسیت، آنها را به سوی افزایش آگاهی و مشارکت آگاهانه اجتماعی سوق می دهد.
این تلاشها هنگامی میتواند به انباشت دانش و تبادل دیدگاهها و ارتقای سطح آگاهای های اجتماعی بینجامد که با تعلق و خواست رشد خویش و بهبود محل سکونت خود، پیوند عمیق و ریشه ای داشته باشد. کوشش و کنکاش برای بهبود فضای زیستی ما در آنجا معنای عمیقتری میابد که خاستگاه ما، هویت ما را معنایی شفاف‌تر میبخشد و بدون هیچ گونه تعلقی، دانش و تلاش خستگی ناپذیری ما را برای رشد و بهبود زندگی فرا میخواند (ص ۱۴-۱۵)
کتاب حاضر بررسی محله های قدیم و جدید تهران به مثابه بستری برای شکل گیری آداب و سلوک ساکنان محله و شکل گیری انواع خرده فرهنگها را مد نظر قرار داده و در کنار کالبد فیزیکی شهر، اهمیت بیشتری را به معنا و مفهوم اجتماعی آن داده است. زیرا محله بیشتر اجتماعی است تا طبیعی و با نظم اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شکل می گیرد، به علاوه در بسیاری از سازمان های شهری امروزی شاهد فعالیت های اجتماعی و الگوهای زندگی محله ای هستیم. محله بخش تفکیک‌ناپذیر از حیات شهروندی است و افراد یک محله میتوانند با ایفای نقشهای متناسب و متمایز و با بهره گیری از امکانات مختلفی که برای یک محله تعبیه شده است، هویت فرهنگی و اجتماعی شهری بیابند.
بنابراین اگر بپذیریم ایده «محله محوری» در ذات خود، مشارکت معنادار مردم محله شهرمان را تقویت میکند، بیراه نیست تا برای حل بسیاری از معضلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از این ایده حمایت کنیم. گردآوری اطلاعات محله، بویژه از رهگذر تک نگاریهای فرهیختگان و پژوهشگران عرصه علوم اجتماعی از جمله مقدمات حمایت از این ایده است. کتاب پیش رو با هدف تقویت مشارکت های اجتماعی شهروندان در محله و به کارگیری ظرفیتهای علمی محلی، شناسایی و توانمندسازی پژوهشگران محله را جزء اولویتهای خود قرار داده است. در این راستا با همکاری معاونتهای امور اجتماعی و فرهنگی مناطق ۲۲ گانه شهر تهران و همیاری شهرداری های نواحی، از میان دانش آموختگان رشته های علوم اجتماعی و گرایشهای مرتبط با مدیریت شهری ساکن در محله، «پژوهشگر محله» انتخاب و بخشی از پروژه ها و پژوهشهای محله محوری حوزه اجتماعی و فرهنگی به این داوطلبان محلی سپرده شد تا قابلیتها، توانمندیها و کاستی های موجود در محله ها با کمک شهروندان و صاحب نظران محلی شناخته شده و برنامه ریزی در جهت افزایش سطح کیفیت زندگی در محله را امکانپذیر سازد. گزارشهای موجود در مجموعه پیش رو، بخشی از تلاشهای ۳۷۴ پژوهشگر محله های شهر تهران است و در قالب یک کتاب جامع با ۱۸ فصل و در ۴۰۰ صفحه به رشته تحریر درآمده است. گزارشهایی که در کتاب آمده به تلخیص موارد ذیل را شامل می شوند:
• گزارش ویژه محله ضرابخانه – پاسداران: چالشها و راهبردهای کوی گل افشان
• گزارش ویژه محله اوقاف: کارگاههای آلاینده محله اوقاف منطقه ۴
• گزارش ویژه محله قاسم آباد- ده نارمک: بررسی معضل معتادان بی خانمان در محله
• بررسی مشکلات ناشی از احداث اتوبان شهید باکری در محله سازمان آب منطقه ۵
• بررسی رابطه میان ساختار تشکیل دهنده، تنوع استفاده کنندگان و محیط پیرامون پارک هخامنش با میزان حضور افراد ناباب در محله شهر زیبا
• احداث مجتمع فرهنگی رفاهی اکباتان محله اکباتان منطقه ۵
• اماکن و فضاهای بی دفاع شهری؛ محله دکتر هوشیار منطقه ۹
• وجود زباله در معابر و کثیفی جوی آب محله شبیری- جی منطقه ۱۰
• کودکان دروازه غار منطقه ۱۲
• ارزیابی تأثیرات پروژه اتوبان امام علی (ع) بر کیفیت زندگی شهروندان محله آهنگران
• گزارش ویژه از وضعیت محله قصر فیروزه «مجمع الجزایر فیروزه»
• تحلیل محله شیوا از منظر شهری و اجتماعی «شیوا از پاییز تا بهار»
• آسیبهای اجتماعی محله ۱۳ آبان منطقه ۱۴ – کارگران فصلی
• فضای بی دفاع شهری؛ مطالعه موردی اراضی متعلق به شرکت آپارتمان سازی شرق در منطقه ۱۴
• ساکنین خاورشهر، محروم از آب شرب محله خاورشهر، منطقه ۱۵
• بافت فرسوده و لزوم بازآفرینی فضاهای باز شهری محله اتابک منطقه ۱۵
• کارکردها و پیامدهای موقعیت تجاری خیابان ۲۰ متری افسریه، محله افسریه شمالی
• بررسی شکاف ارزشهای شهروندان در فرایند مسئله یابی آسیبها و تهدیدات محلی محله خلیج فارس شمالی منطقه ۱۸
مشخصات کتاب:
تک نگاشتهای محله ای؛ مطالعات موردی پژوهشگران محله از شهر تهران / زیر نظر علی اصغر محکی، تهران: تیسا، ۱۳۹۱، ۴۰۱ صفحه