آینده علوم سیاسی

دستیابی به آینده مطلوب ،ازاساسی‌ترین آرمان‌های اندیشمندان علم سیاست است .از پیدایش نخستین نمودهای خردورزی و بینش سیاسی دریونان باستان تاکنون ،سوق دادن جامعه از وضع موجود به وضع مطلوب ،یکی از مهم‌ترین دغدغه های سیاست پژوهان و سیاست گذاران بوده است .امروزه در جامعه علمی جهان ،علم سیاست از جمله علومی است که کنشگران آن ، نقش مهمی در شناسایی خط مشی ها ، تصمیم گیری ها و حرکت به سوی آینده مطلوب را دارند. با توجه به اهمیت بررسی آیندۀ علوم سیاسی در ایران و رسیدن به اهداف مطلوب و مناسب ، مطالعه آثار ارزشمند کمکی است برای رشد و پرورش این هدف مهم. مجموعه حاضر اصیل ترین و در عین حال جذاب ترین موضوعات میان دانشمندان علوم سیاسی جهان است و مباحثی که در سمینارها و کنفرانسهای علمی به آنها پرداخته می‌شود را برای علاقه‌مندان گردآوری کرده است. بسیاری از انگاره ها و نظریات کتاب حاضر از ذهن اندیشمندان بسیار مطرح و برجسته جهان طراحی شده است .مقالات کتاب محدود به اندیشمندان آمریکایی نیست بلکه از اندیشمندان شرقی نیز مقالاتی به چاپ رسیده است این کتاب حاوی ۱۰۰ مقاله است که در پایان هر مقاله باذکرشماره نوشته های مشابه ومرتبط را برای مطالعه بیشترپیشنهاد داده است .

هر یک از آنها می تواند منشاء بسیاری از مطالعات و پژوهش های جدید در رشته علوم سیاسی و رشته های مرتبط با آن باشد این مقالات به شکل خلاصه و کوتاه نوشته شده اما حوزه های بسیار متنوعی از رشته علوم سیاسی راپوشش می دهد . باید به این نکته توجه کنیم که لزوماً ، مقالات کتاب، خط مشی مشخصی را پیگیری نکرده اند، این مجموعه نه تنها برای علاقمندان رشته علوم سیاسی منبع مناسبی است بلکه برای آینده پژوهان نیز بسیار سودمند است گردآورندگان این مجموعه عبارتند از
۱-گری کینگ استاد دانشگاه هاروارد
۲ -کای لهمان اشلوزمن، استاد علوم سیاسی دانشگاه بوستون
۳- نورمن اچ نای ،استاد علوم سیاسی و پژوهشگر دانشگاه استنفورد و استاد بازنشسته -اما مشغول به کار- دانشگاه شیکاگو که هم اکنون نیز مشغول تدریس است

در دیباچه میخوانیم
مجموعه مقالات ارائه شده در این کتاب ایده ها و افکار تازه ای است که تاکنون تحقیق یا پژوهشی در له یا علیه آنها نوشته نشده است . برخی از این نظریات ممکن است نادرست باشند ؛البته به این معنا نیست که ارزش فکر کردن یا تحقیق ندارند.
برای جمع آوری این مجموعه دو پرسش در برابر نویسندگان قرارگرفته است که در صورت تمایل به یک و یا هر دوسوال پاسخ دهند در قدم بعدی ازهر نویسنده درخواست شده تا در قالب یک مقاله کوتاه ۱۰۰۰ کلمه ای ،افراطی ترین و بدیع ترین اندیشه ها و انگاره های ذهنی خود را مطرح نمایند. افراد پاسخگو متخصصین حوزه‌های گوناگون و متنوع در رشته علوم سیاسی اند . دراین کتاب علاوه بر تنوع موضوعات ،مباحث بسیارهوشمندانه و هدفمند ،عناصری را بهم ارتباط داده اند که تاکنون تصور می شد هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. بنابراین این مقالات می‌تواند افق جدیدی را به روی علاقه مندان مسائل سیاسی بگشاید انگیزه گردآوری این مجموعه به افتخار سیدنی وربا از استادان و برجستگان علم سیاست در دانشگاه هاروارد است. هنگامی که وربا ،بازنشسته شد انتشارات راتلیج تصمیم گرفت به افتخار بازنشستگی او کتابی با عنوان «آینده علوم سیاسی» منتشر کند، زیرا وربا یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان در حوزه علوم سیاسی است. بیست و هفت تن از شاگردان او از سرآمدان علوم سیاسی در حال حاضر هستند. سیدنی وربا کارهای مشترکی با نوزده تن از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان دنیا تالیف کرده و با چهل و چهار تن از همکاران خود در دانشگاه هاروارد، همکاری‌های مشترکی داشته است. از سوی دیگر انتشارات راتلیج سابقه همکاری با اندیشمندان بزرگ جهان را دارد که از آن جمله می‌توان به فوکو، دریدا، انیشتین و… اشاره کرد که کتاب‌هاشان توسط این ناشر چاپ و عرضه می‌شد. این ناشر به دلیل تاثیری که وربا در علوم سیاسی داشته، تصمیم می‌گیرد کتابی را در همین حوزه منتشر و به او تقدیم کند.از آنجا که تعداد مقالات بسیار زیاد است در ادامه ، به معرفی برخی از آنها می پردازیم.

در اولین مقاله با عنوان «ایالات متحده؛ دموکراسی از نوعی دیگر»،می خوانیم چرا وقتی از سیاست صحبت می‌کنیم فقط به غرب توجه داریم؟ چرا برای مطالعه به سراغ کشورهای کمتر شناخته شده نمی‌رویم؟ آیا آنها برای اداره کشورشان الگویی دارند؟علوم سیاسی آمریکایی و علوم سیاسی تطبیقی از مهمترین دستاوردهای رشته علوم سیاسی در آمریکا است .اندیشمندان علوم سیاسی تطبیقی زمانی که در پژوهش های خود به بررسی کشورها میپردازند ایالات متحده را در کنار سایر ملل قرار میدهند و تأکیدشان بر یافتن نهادها و رفتارهای سیاسی قابل مقایسه میان آمریکا و دیگر کشورهاست، به عبارتی آنها ایالات متحده را تافته ای جدا از سایر کشورها میدانند. اما استادان علوم سیاسی از این نکته غافلند که دموکراسی حاکم بر آمریکا با انواع دموکراسی های حاکم بر سایر کشورها در اکثر موارد تفاوت بنیادین دارد البته این بدان معنا نیست که دموکراسی نوع آمریکایی بهتر یا بدتر از سایر دموکراسی های موجود درجهان است با وجود این شرایط بسیاری از اندیشمندانی که در این کتاب، مقاله دارند، آمریکایی نیستند. اما مقالات‌شان را برگرفته از آموزه‌های غرب می‌نویسند .
دربرخی از این مقالات به موضوعات کمتر پرداخته شده ای اشاره شده است که بازگویی بعضی از آنها خالی از لطف نیست.
در صفحه ۴۵ مقاله ای تحت عنوان “سیاستمداران هم آدمند “میخوانیم.دانشمندان علوم سیاسی فراموش می کنند که رؤسای جمهور و قانونگذاران ،هم آدمیزادند ارزش ها ،باورها و منافع و عادات خود را بر اساس تجربیات زندگی شان کسب کرده اند آنها بعد ازرسیدن به مقام مورد نظرشان یک شبه نمیتوانند تمام باورهای خود را به کناری بگذارند.
بعنوان نمونه نمایندگان سیگاری در مقابل نمایندگان غیر سیگاری در مقابل لوایح و طرح هایی که به نحوی در مقابل صنعت دخانیات قرار دارد از خود مقاومت بیشتری نشان میدهند .نتایج تحقیقات در این زمینه نشان میدهد علاوه بر باورهای حزبی ،خط مشی سیاسی، خواست و رأی مردم ،باورها و عادات شخصیشان نیز در تصمیم گیریها نقش اساسی ایفا میکند.
نگاهی می اندازیم به مقاله« اظهارات جدی نخبگان و جزر و مدهای تاریخی »در صفحه چهل و نه ،همیشه در گوش ما خوانده اند که تغییرات مهم سیاسی در نتیجه چالش جدی و شدید نخبگان و سخنرانی های محکم آن ها به وجود می آیند اما تحقیقات گوناگون نشان میدهد ،در مورد مذاکرات پشت پرده نخبگان و قرارهایی که با هم می گذارند بیش از اندازه غلو می کنند ما به سخنرانی تند و تیز سیاستمداران توجه نشان می‌دهیم و آن لحظات تاریخی را مهم تصورمی‌کنیم ،غافل از اینکه آن لحظات ، نمایشی سیاسی و نمادین است. آن لحظه های تاریخی که نخبگان رقم می‌زنند بیشتر مرهون جزر و مد های تاریخی است . آنها جریان امور را به دقت رصد می‌کنند و در زمان مناسب و در لحظه طلایی وارد عمل می‌شوند تا بتوانند بر موج افکارعمومی سوار شوند و نیروی حاصل از آن را به نفع خود در اختیار بگیرند نکته مهم آن است که این رهبران چگونه می فهمند چه زمانی برای موج سواری مناسب است.
یکی از نکات قبل توجه در این کتاب طبقه بندی مناسب مقالات است. تعداد نوشته ها زیاد است اما پراکنده نیستند و به راحتی میتوان موضوعات مرتبط را پشت سر هم مطالعه کرد به طور نمونه میتوان به مقالات مرتبط با دموکراسی، دانش سیاسی ،رفتار سیاسی ،مشارکت کنندگان ،سرمایه اجتماعی ،انتخابات ،جهانی سازی ،قانون گذاری ،خط مشی دولتی و غیره اشاره کرد.
صفحه ۲۳۹،در مقاله ای تحت عنوان”کاربرد تحقیق در پرورش دموکراسی” می خوانیم، دانشمندان علوم سیاسی درباره مدارا و سازگاری باید مطالعات مستمری انجام دهند و نتایج مطالعات شان رادر اختیار سیاستگذاران قرار دهند تا بتوانند با استفاده ازنتایج به دست آمده ،راه حلهایی را برای کاهش منازعات بین گروه ها طراحی کنند ؛زیرا پس از ورود به هزاره جدید تعدادی ازعوامل به وجود آمدند که راهکارهایی را برای تقویت مدارا و سازگاری سیاسی در جوامع مردم سالار ارائه کردند .اما وقایع۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به روشنی این چشم‌انداز را تغییر داد و بر اهمیت نسبی امنیت در مقابل آزادی‌های مدنی افزود. دیدگاه ها در مورد اسلام و گروه های نژادی و همینطور رویکردها درباره روابط با کشورهای اسلامی تحت تاثیر قرار گرفت .در بسیاری از جوامع دموکراتیک به دلایل زیادی گروه‌های مهاجر به یک نگرانی تبدیل شدند علاوه بر مدارا وسازگاری درباره مسائل مربوط به آزادی‌های مدنی ؛خرده گروه‌های مذهبی و نژادی در جوامع مردم‌سالار نیز نقش مهمی دارند در غیاب هنجارهای قوی از مدارا و سازگاری، شکاف های عمیق به وجود می آید که می تواند برای ثبات حکومت ها بسیار تهدید آمیز باشد مانند خرده فرهنگها و اختلافات قومی و محیط زیست و غیره ،اختلاف رو به رشد وضعیت اقتصادی جوامع نیز می تواند جامعه را به دو گروه دارا و ندار تبدیل کند؛ درک گسترش این تغییرات و بروز جنبه‌هایی از مدارای سیاسی می‌تواند صرفا از تحقیقات برنامه ریزی شده در مقیاسی جهانی به دست آید.
در مقاله آخر تحت عنوان ” آیا ممکن است یا باید علوم سیاسی علم سیاستگذاری هم باشد؟ “میخوانیم عالمان سیاسی آگاهی فراوانی درباره کارکرد علم سیاست دارند و آنچه آنان می دانند به بهبود فرایند عمل سیاسی در جامعه باز می گردد و از موضوعاتی مانند طراحی انتخابات منصفانه گرفته تا تشخیص بی‌ثباتی در پیمانهای امنیتی را در بر میگیرد.اگر چنین باشد سوالی که در ابتدای این مقاله آمده است چه جایگاهی دارد؟زیرا آگاهی از دانش مربوط یا به عبارتی آگاهی همواره و لزومامعطوف به عمل نمیشود.(۴۳۱)علوم سیاسی با اتکا به شواهد علمی ,سیاستگذاری های خاص و مشخصی را مطالعه می کند و نتایج آن سیاست گذاری ها را با توجه به نیروهای سیاسی که در اجرا یا عدم اجرای این سیاست ها موثرند تبیین می‌کند درمقایسه با سایر علوم دیگر مانند اقتصادی ،اجتماعی ،روانشناسی به نظر می‌آید تأثیر علوم سیاسی بر عمل سیاسی از آنها کمتر است اگر چنین باشد آیا به دلیل این است که در نهاد و ذات علوم سیاسی مواردی وجود دارد که نفوذش را بر عمل سیاسی تقلیل می دهد؟ ادعای این مقاله این است که اینطور نیست اما اهالی قدرت و علوم سیاسی باید درباره بهبود روابط رفتار سیاسی آنها و سیاستگذاری‌های شان سخن بگویندو مایل نیستند اعتراف کنند تخصص و کار کارشناسی بر انباشته تجربی آنها برتری دارد این مطلب مختصر ادعا نمی‌کند که به سوال مطرح شده در عنوان مقاله پاسخ می دهد؛صرفا برای آغاز بحث بود .

سخن آخر: این کتاب منبع مناسب و قابل فهمی برای عامه مردم و دارای موضوعات بسیار متنوع برای تحقیق و بررسی ِافراد علاقمند به علوم سیاسی است .با توجه به اهمیت اینگونه مطالعات در کشورمان این نوشته ارزشمند با ترجمه بسیار روان پیشنهاد میشود.

تهران-۱۵ دی۱۳۹۹

گری کینگ،کای لهمان اشلوزمن،نورمن نای،(۱۳۹۶)،مترجم محسن عسکری جهقی،تهران:نشر ثالث،در ۴۴۱ صفحه و شمارگان۱۱۰۰ نسخه منتشر شده است