این بخش به بررسی ادامه آثار کریس شیلینگ اختصاص دارد.
“بدن‌های در حال تغییر: عادت، بحران و خلاقیت”۲
نوشته‌های مرتبط
در این کتاب شیلینگ تلاش می‌کند تا پراگماتیسم۳ (عملگرایی) را احیا، و مفاهیم جدیدی برای مطالعه جامعه‌شناسی بدن ارائه دهد. کتاب را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد؛ بخش اول [سه فصل اول] با معرفی کاربرد ابتکاری شیلینگ از رویکرد نظری پراگماتیسم آغاز می‌شود و بخش دوم [از فصل چهارم به بعد] به شکل قانع کننده‌ای از این روش برای جمع‌آوری طیف وسیعی از موضوعات مختلف ازجمله بدن‌های ورزشی، تراجنس‌گرایی، مهاجرت، بیماری‌های مزمن، تجربه‌های اسیران جنگی و حتی اقدامات مذهبی، در یک چارچوب منسجم استفاده می‌کند. تأکید پراگماتیسم بر محیط‌های درونی و بیرونی، و همچنین روش‌هایی است که از طریق آن؛ عادت، بحران و خلاقیت، به ویژگی‌های افراد شکل می‌دهند. شیلینگ در این کتاب ساختاری شبیه به کتاب دیگر خود یعنی بدن در فرهنگ، تکنولوژی و جامعه۴ را پیاده می‌کند، و اینجا نیز از واقع‌گرایی جسمانی۵ به عنوان چارچوب تحلیلی کار خود استفاده می‌کند.
در بخش اول این کتاب، شیلینگ چارچوب نظری خود را مطرح می‌کند. به عنوان مثال در فصل دوم، سهم پراگماتیسم در مطالعات بدن را، توضیح می‌دهد. او بررسی می‌کند که؛ چگونه پراگماتیسم حرکات افراد را در محیط‌های اجتماعی و فیزیکی بیرونی قرار می‌دهد. همچنین نحوه شکل‌گیری بدن و کنش‌های بدنی در اثر تعامل با محیط فیزیکی و اهمیت‌شان در کنش‌های اجتماعی را مورد بحث قرار می‌دهد. برای مثال غرایز زنده‌ماندن مانند نیاز به آب، غذا، سرپناه و غیره که در مغز ما برنامه‌ریزی می‌شوند، درنهایت باعث رشد حواس و واکنش نشان‌دادن افراد به تغییرات در محیط می‌شود. شیلینگ معتقد است پراگماتیسم کنش فردی را، عملی مداوم می‌بیند و پویایی اجتماعی و فیزیکی محیط، تعیین کننده مراحل مختلف کنش‌های بدنی هستند (این مراحل مختلف همان عادت، بحران و خلاقیت می‌باشند).
عادت؛ به کنش‌های روتینی گفته می‌شود که افراد برای کنارآمدن با محیط از خود بروز می‌دهند. از طرفی عادت‌ها جنبه‌های اجتماعی، فیزیکی و بیولوژیکی واقعیت فردی را نیز کنار هم جمع می‌کنند. با این حال باتوجه به پراگماتیسم این عادت‌ها هستند که توانایی امکان‌پذیر کردن تعامل فرد با دنیای اجتماعی یا مهار آن را دارند. برای مثال عادت‌های بد کنش فردی را در اجتماع محدود می‌کنند یا عادت‌های هوشمند باید انعطاف‌پذیر و در قبال محیط‌های فیزیکی و اجتماعی پاسخگو باشند.با این حال گاه شرایطی وجود دارد که حتی عادات هوشمند ما نیز در اجتماع مسدود می‌شوند و کنش از شکل عادت به بحران تبدیل می‌شود. بحران یا در نتیجه عدم تطابق بین محیط‌های فیزیکی، اجتماعی با نیازهای درونی فرد است، یا اینکه مربوط به محیط است. به هرشکل بحران، گسست قابل توجهی در هویت فرد است؛ جایی که در توانایی‌هایش تردید ایجاد می‌شود و عادت‌های او دیگر کارآمد نیستند.
شیلینگ پیری را به عنوان نمونه‌ای از بحران در محیط درونی بدن افراد مثال می‌زند؛ که در آن کنش‌های فردی و نیازهای بیولوژیکی با یکدیگر هماهنگی ندارند. او بیان می‌کند اگرچه بحران‌ها مورد استقبال افراد قرار نمی‌گیرند اما می‌توانند به تغییر وخلاقیت منجرشوند و پراگماتیسم استدلال می‌کند که خلاقیت در نتیجه تعامل بین فرد و محیط تولید می‌شود. در ادامه بحث نیز شیلینگ پراگماتیسم را با مفهوم هبیتوس۶(عادت واره) پیر بوردیو۷ مقایسه می‌کند و به شرح تفاوت این دو مفهوم می‌پردازد.
در سه فصل بعد [۴و۵و۶] تمرکز شیلینگ بر این پرسش است که چگونه دنیای جهانی شده، پیشرفته و تکنولوژیک؛ امکان کنش‌های اجتماعی را فراهم می‌کند.
در فصل چهارم شیلینگ مروری کلی و تاریخی بر ادبیات جامعه‌شناسی ورزش دارد. همچنین در رابطه با مفاهیمی مثل ورزش‌های طبیعی۸، ورزش‌های اجتماعی و ورزش‌های نمایشی۹ بحث می‌کند. شیلینگ این‌گونه استدلال می‌کند که ورزش در طول زمان پیشرفت کرده، به آرامی خود را از نیاز اصلی بقا جدا کرده ودر عوض به طور فزاینده‌ای منطقی شده است. در ادامه بحث تناقضاتی که محیط‌های اجتماعی و فیزیکی برای ورزش و ورزشکاران رقم می‌زنند را تجزیه و تحلیل می‌کند. همچنین به مواردی که منجربه ایجاد بحران هویت در ورزشکاران می‌شود نیز می‌پردازد. در ادامه فصل ورزش‌های شرقی چون تای‌چی۱۰ را بررسی می‌کند چراکه این ورزش، بیش از آن که جسم را مورد هدف قراردهند، ذهن را پرورش می‌دهد. تاکید تای‌چی بر انطباق هوشمند بدن با محیط‌های مختلف است؛ از طرفی دیگر نیز ایجاد روابط بسیار متفاوت بین محیط‌های درونی و بیرونی بدن در تای‌چی، امکان تعامل هماهنگ‌تر بدن با جهان طبیعی را فراهم می‌کند.
در فصل پنجم شیلینگ به بررسی تجربه افراد تراجنسیتی۱۱ می‌پردازد؛ که اساس کنش‌های اجتماعی‌شان برمبنای جنسیتشان قرار گرفته‌است. او در این فصل مراحل کنش اجتماعی را با توجه به بحران هویت در افراد تراجنس، در یک مدل دوجنسیتی ارائه می‌دهد و کنش‌های خلاقانه‌ای که در نتیجه این بحران هویت پدید می‌آید را به بحث می‌گذارد.
در فصل ششم شیلینگ پدیده مهاجرت جهانی سه گروه از افراد را، تحت عنوان افراد محروم شده۱۲ بررسی می‌کند. او در رابطه با این که چگونه حرکت این مهاجران و پناهجویان موجب بحران هویت و تغییر شکل کنش‌های اجتماعی‌شان شده‌است، در این فصل بحث می‌کند.
تمرکز سه فصل بعد [۷و۸و۹] از لحاظ انسان‌شناختی بیشتر بر تجربیاتی چون محدودشدن افراد توسط محیط‌های اجتماعی، فیزیکی و درونی می‌باشد.
فصل هفتم بیشتر بر ماهیت محدود کننده محیط‌های درونی و بیرونی متمرکز است؛ که در مرکز آن تجربیات افراد از بیماری‌های مزمن قرار می‌گیرد. شیلینگ در این فصل در رابطه با اینکه جامعه چگونه از نقشی بیمارگونه۱۳ به نقش بهداشتی۱۴ تغییر کرده بحث می‌کند. همچنین نشان می‌دهد که چگونه تجربه یک بیماری مزمن می‌تواند برای فرد موقعیتی بحرانی بیافریند؛ و در ادامه توضیح می‌دهد که چگونه کنش‌های خلاقانه به کنارآمدن افراد با شرایط، و بازسازی دوباره هویت براساس خلق عادت‌های جدید، کمک می‌کنند.
درفصل هشتم شیلینگ به بیان تجربیات بازماندگان اردوگاه‌های نازی و اردوگاه کار گولاگ شوروی۱۵ می‌پردازد. او در این فصل این بحث را باز می‌کند که چگونه افراد در شرایطی که عادت‌های اجتماعی سازنده هویت‌شان، مصادره شده‌است؛ صرفاً به فرآیندهای بیولوژیکی‌شان تقلیل می‌یابند.
در فصل نهم شیلینگ توسعه عملکردهای جدید مذهبی مانند بنیادگرایی اسلامی و معنویت‌گرایی عصر جدید۱۶ را بررسی می‌کند. همچنین به میزان استفاده از این سیستم‌های اعتقادی، برای مقاومت در برابر فرهنگ تجاوزگرایانه غرب می‌پردازد. در نهایت شیلینگ این‌گونه استدلال می‌کند که عقلانیت منجر به بحران هویت شده‌است. از طرفی نیز کنش‌های اجتماعی خلاق مانند تغییر مذهب؛ منجر به پدیدآمدن مجموعه تازه‌ای از روال‌ها در زندگی اجتماعی افراد شده‌است.
در آخر شیلینگ پراگماتیسم را به عنوان یک چارچوب غیرتحلیلی سودمند به کار می‌گیرد، که می‌تواند برای مطالعه کنش اجتماعی بدنمند اعمال شود. او تلاش می‌کند تا با ارائه جامعی از کنش‌های فردی در یک زمینه اجتماعی و فیزیکی، بر مشکلات نظریه ساختاری غلبه کند.
فهرست کتاب: [فصل اول: مقدمه / فصل دوم: بدنمندی کنش اجتماعی / فصل سوم: بدنمندی تحقیقات جامعه‌شناختی / فصل چهارم: رقابت‌کردن / فصل پنجم: ارائه‌دادن / فصل ششم: حرکت‌کردن / فصل هفتم: بیمارشدن / فصل هشتم: زنده‌ماندن / فصل نهم: ایمان‌داشتن / فصل دهم: نتیجه‌گیری]
“آشکارسازی زندگی اجتماعی: چشم اندازهای انتقادی از جامعه‌شناسی”۱۷
این مونوگرافی جدیدترین کتابی است که از شیلینگ منتشر شده‌است و بر این موضوع که چگونه رویکردها و مشکلات کلیدی جامعه‌شناختی ما را قادر می‌سازند تا رویدادهای معاصر را کشف کنیم، متمرکز است. این کتاب شامل فصل‌هایی در مورد نظم اجتماعی، تغییرات اجتماعی، بدن و سلامت، جنسیت، جنس و سکسوالیته، کار، امور مالی و اقتصادی، رسانه‌های اجتماعی جدید و اینترنت، تکنولوژی و هوش مصنوعی، دین و حکمرانی است. در عصری که تغییرات سریع اجتماعی، از بین رفتن جوامع سنتی، ظهور پوپولیسم سیاسی و تهدیدهای ناشی از جنبش‌های مذهبی رادیکال باعث می‌شود که هر آنچه سخت و استوار است دود شود و به هوا رود۱۸ ، این مسأله جامعه شناختی کلاسیک در مورد چگونگی ایجاد و حفظ جوامع صلح آمیز، دوباره به میان می‌آید و اضطرار تازه‌ای به خود می‌گیرد.
شیلینگ در این کتاب به بررسی چگونگی تغییرات نهادی معاصر در روابط اجتماعی و هویت‌های موجود می‌پردازد. همچنین فضایی را برای مخالفت یا سازگاری خلاقانه با این تغییرات گسترده ایجاد می‌کند. شیلینگ با کاوش در تهدیدها و فرصت‌های مقابله با روابط و هویت‌های اجتماعی فعلی، مشخص می‌کند که چگونه جامعه‌شناسی به کمک ما می‌آید تا مشکلات مربوط به نظم و تغییر اجتماعی را درک کنیم. این کتاب با پوشش دادن طیف گسترده‌ای از مباحث جامعه‌شناختی متعاوف و غیرمتعارف، روایتی روشن وجذاب از زندگی اجتماعی به ما ارائه می‌دهد.
آنچه فصل‌های مختلف این کتاب را به هم پیوند می‌دهد، استواری فصل‌ها بر این سه مضمون اصلی است؛ اول پیچیدگی‌های روزافزون عصر حاضر و هویت‌های مضاعف۱۹ افراد، دوم فرصت‌ها و محدودیت‌هایی که تحولات و دگرگونی‌های جدید برای گروه‌های مختلف ایجاد می‌کند و در نهایت ظرفیت تغییرات نهادی برای فرسایش روابط اجتماعی موجود و ایجاد فضا برای ظهور هویت‌های جمعی جدیدی است که مخالف این تغییرات ساختاری هستند.
از آنجایی که هدف من از بررسی آثار کریس شیلینگ بر محور بدن متمرکز است، اینجا به توضیح کوتاهی از این کتاب اکتفا کرده‌ام چراکه در این کتاب ما با طیف گسترده‌ای از موضوعات روبرو هستیم.
فهرست کتاب: [فصل اول: مقدمه / فصل دوم: مسأله نظم / فصل سوم: مسأله تغییر / فصل چهارم: بدن و سلامت / فصل پنجم: جنسیت، جنس و سکسوالیته / فصل ششم: شغل / فصل هفتم: دارایی / فصل هشتم: رسانه‌های اجتماعی جدید و اینترنت / فصل نهم: فناوری / فصل دهم: دین / فصل یازدهم: حکمرانی / فصل دوازدهم: نتیجه گیری]
۱.Chris Shilling
- Changing Bodies: Habit, Crisis and Creativity
- Pragmatism
- The Body in Culture, Technology and Society
- Corporeal realism
- Habitus
- Pierre Bourdieu
- Natural sports
- Performative sports
- Tai chi
- Transgender or trans-people
- Dispossessed
- Sick role
- Health role
- Soviet gulag work camps
- New age spiritualism
- Uncovering Social Life: Critical Perspectives from Sociology
- Marshall Berman: all that is solid melts into air
- Doubled identities
منابع
Chris Shilling, Philip A. Meller, Uncovering Social life: Critical Perspectives from Sociology, Routledge, 2017
Chris Shilling, Changing Bodies: Habit, Crisis and Creativity. London: SAGE, 2008
Changing Bodies Review by Bethany Simmonds, University of Chichester, UK
www.kent.ac.uk
www.researchgate.net