درس نظریه های انسان شناسی
مهدیه محمدی
نوشته‌های مرتبط
فهرست اصطلاحات:
عمومی/خصوصی
مفهوم عمومی و خصوصی در پایه ای ترین صورت خود، نشان از آن دسته از روابط اجتماعی دارد که از دو قلمرو کاملا جدا و متمایز سخن می گوید. قلمرو عمومی با فعالیت هایی که حضور در فضای بیرون از خانه برای آنها الزامیست، با انبوهی از افراد سرو کار دارد و عموما با پرداخت مالی همراه است شناخته می‌شود. این فضا تحت حمایت قوانین سیاسی و مدنی است که به واسطه‌ی دولت اجرا می گردد. در مقابل فضای خصوصی با حضور آشنایان معدود (محارم)، کار بدون مزد و دیگر منابع اقتدار (پدرسالاری) اداره می گردد.
بنابراین منظور از فضای خصوصی/ عمومی، نظم سلسله مراتبی است که بر اساس ورود و خروجهای متعدد شکل می گیرد و به عنوان مهمترین نشانه ی جداسازی، ساختار قدرت را تقویت می کند. مفهوم فضا در اینجا بر ساختار و تولید پیچیده ی محیط چه به صورت واقعی و چه به صورت خیالی دلالت می کند که متاثر از فرایندهای سیاسی- اجتماعی، نرمهای فرهنگی و تنظیمات نهادی است که روشهای مختلف بودن (هویت)، تعلق و اسکان را سامان می بخشد. همچنین میان فضا و روابط اجتماعی نوعی ارتباط دیالتیکی وجود دارد .
حریم خصوصی:
انسان شناسان و متخصصان علوم اجتماعی می گویند نیاز به حریم خصوصی،امری بسیار ریشه دار و فطری است که تنها به انسان محدود نمی شود بنابراین جدایی حوزه و حریم خصوصی از گستره عمومی به یک معنا، پیشینه ای به امتداد حیات انسانی دارد.تحقیقات و مطالعات مردم شناسی نشان می دهد در تمام جوامع،تمام زمان ها و دوره ها،حتی در جوامع ابتدایی،قواعد اجتماعی وجود داشته که ورود به اماکن خاصی را محدود می کرده و حضور در اماکن معینی را ممنوع می دانسته است(شهری باف،۱۳۷۸،۲۷۷-۲۷۶). در عین حال مطالعه حریم خصوصی از زوایای حقوقی،فلسفی، دینی،اجتماعی و سیاسی و یا مذهبی و اخلاقی نتایج متفاوتی به دنبال دارد.
تعریف «حریم خصوصی» در اصطلاح
بحث از حریم، اولین‌بار در فقه و سپس در کتابهای حقوقی مسلمانان مطرح شد.ازاین‌رو، ابتدا تعریف حریم از دیدگاه فقها را ذکر می‌کنیم.
۳-۱:مفهوم «حریم» در فقه:
حریم در فقه نیز به معنای منع است؛ یعنی چیزی که نزدیک‌شدن به آن برای غیر صاحبش ممنوع است (مجلسی، ۱۴۰۶ق، ج۶: ۲۴۱؛ صدر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۹۹)موضوع حریم در فقه از دو جنبه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ یکی جنبه اقتصادی و دیگری جنبه اخلاقی. جنبه اقتصادی به مال بر می‌گردد؛ اما جنبه اخلاقی مربوط به مال نیست؛ بلکه مربوط به مالک مال است و لذا حریم، به خود انسان نیز اضافه می‌شود. بر این اساس، فقها برای حریم، دو مصداق ذکر کرده‌اند؛ یکی در مورد اموال و دیگری در مورد انسان. آنان معمولاً مصداق اول را در باب «احیاء موات» و مصداق دوم را در ابواب «جهاد» و «حدود» مطرح کرده‌اند.
۴-۱:مفهوم خصوصی:
خصوصی در لغت به معنای «مقابل عمومی»، «ویژه» و «اختصاصی» است. در زبان عربی برای حکایت از این معنا، واژه «الخاصه» به‌کار می‌رود که آن نیز به معنای «غیر عمومی» و «اختصاصی» است ( فراهیدی، ۱۴۱۴ق، ذیل ماده خصوصی؛ طریحی، ۱۴۱۴ق، ذیل ماده خصص)
: تعریف لغوی: با توجه به اینکه ترکیب حریم خصوصی اصطلاحی جدید است، در هیچ یک از کتابهای لغت عربی و فارسی معنایی برای آن ذکر نشده است؛. اما در بحث‌های تخصصی، در عربی واژه«الحیاه الخاصه (الخصوصیه)» و در فارسی «حریم خصوصی» و در انگلیسی «private domain» یا برای حکایت از آن به کار می برد.«private right»
تعریف اصطلاحی:هر چند اصطلاح حریم خصوصی در مباحث حقوقی و سیاسی ـ اجتماعی فراوان به‌کار رفته و تعریف نیز شده است، اما با همه تأکیداتی که بر آن می‌شود، هنوز اندیشمندان، تعریف روشن،واحد و جامعی از این اصطلاح ارائه نداده‌اند و حقوقدانان نیز تا به حال نتوانسته‌اند بر تعریف واحدی توافق نمایند و هر یک تعریفی نموده‌اند که هیچ‌یک از آنها نیز خالی از اشکال نیست (اسکندری، فصلنامه حکومت اسلامی شماره۵۸)
مفهوم حریم خصوصی در چندین رشته ازجمله روان شناسی،جامعه شناسی،انسان شناسی،علوم سیاسی،حقوق،معماری و فلسفه به کار رفته و مطالعه شده است،دربرخی از این تعاریف حریم از حرمت گرفته شده و حرمت در لغت به معانی زیر است:
۱-حرمت المنازل: یعنی پاس احترام منازل مسکونی مردمان داشتن و هتک حرمت منازل نکردن.
۲-حرمت دم:یعنی ممنوع بودن تعرض به جان مردم.
۳-حرمت مال: یعنی ممنوع بودن تعرض به مال مردم.
۴-حرمت عین:یعنی حرمت زناشویی
حریم به معنای حرمت و ممنوع بودن است و تعرض دیگران به صاحب حریم ممنوع حرام بوده است و اگر تعرضی صورت گیرد،جرمی تحقق یافته است.
ادامه متن در فایل ورد:
