روسیه برای مساعدت و کمک فراخوانده شده (لوموند دیپلماتیک: مارس ۲۰۱۵)

فیلیپ پونس برگردان حوا بختیاری

برای نخستین دیدار و سفرش به خارج از کشور، آقای کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی مسکو را به جای پکن برگزید . نزدیکی و مراوده روسیه و کره شمالی با این که هنوز شکننده و آسیب پذیر است می تواند در موازنه ی منطقه ای تاثیر گذار باشد .

آقای ولادیمیر پوتین اولین رئیس جمهوری است که پذیرای کیم جونگ اون خواهد بود، رهبر کره شمالی روز ۹ ماه مه آینده برای شرکت در مراسم هفتادمین سالگرد پیروزی روسیه بر نازیسم، دعوت شده است . این اولین سفر خارجی رهبر کره شمالی بعد از جانشینی پدرش و به قدرت رسیدن از دسامبر ۲۰۱۱ است که فرصت ملاقات با سایر روسای جمهور و رهبران دول را فراهم کرده و ورود رسمی اش به عرصه ی بین المللی را رقم خواهد زد . این ملاقات به ویژه تاییدی بر برقراری ارتباط و نزدیکی سریع جمهوری دموکراتیک خلق کره(RPDC)با روسیه خواهد بود .

مسکو که به دنبال جنگ در اوکرائین و الحاق کریمه، با غرب در تقابل قرار گرفته و با تحریم های بین المللی روبروست، به شرق روی آورده و در جهت تحکیم روابطش با چین می باشد ، به نقش و اهمیت استراتژیک جمهوری دموکراتیک خلق کره در موازنه ی منطقه ای (نقطه ی همگرا و تلاقی منافع امریکا، چین، کره جنوبی و ژاپن ) (۱) پی برده است . از طرف دیگر پیونگ یانگ، نیز به دنبال تغییر و تنوع در بین شرکا و یارانش است .

درماه ژوئیه سال ۱۹۴۵ در شهر پوتسدام، ایالات متحده امریکا و اتحاد جماهیر شوروی تصمیم گرفتند که شبه جزیره کره را که در آن زمان مستعمره ی ژاپن بود به طور موقت به دو منطقه ی تحت اشغال درآورند . در واقع قرار بود این تجزیه در سال ۱۹۴۸ با پیدایش دو دولت مجزا مورد تائید قطعی قرار گیرد . در شمال رژیمی تحت قیمومت مسکو و شبیه به دمکراسی های مردمی در اروپای شرقی استقرار یافت .

در ژوئن سال ۱۹۵۰، ژوزف استالین سرانجام دستور حمله به جنوب از از طریق شمال را صادر کرد ؛ اما، بعد از مداخله ی نیروهای سازمان ملل متحد تحت فرماندهی امریکا ، چین بود که بیش از شوروی به حمایت از پیونگ یانگ پرداخت و در شبه جزیره کره مداخله نظامی کرد .

سپس جمهوری خلق کره، با تصفیه و پاکسازی عوامل طرفدار چین و شوروی در درون حزب حاکم و بهره برداری از رقابت چین- شوروی در سال های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، سیاست توازن ماهرانه ای را در قبال دو مربی «سوسیالیست» خود پیش گرفت و توانست حد و مرزی برای اداره امور و مانور دادن بیابد .

بدون این که تمایلی به بازگشت به سیستم برقراری تعادل داشته باشد امروز کره شمالی در پی کاستن از فشار سیاسی و به خصوص اقتصادی چین است و قویا برای دستیابی به استقلال و عدم وابستگی اش تلاش می کند . جستجو برای یافتن شرکا و هم پیمانان جدید از آن لحاظ ضروری است که از زمان به قدرت رسیدن شی جین پینگ ، پکن عصبانیت و خشمش را نسبت به رژیم کره شمالی پنهان نمی کند . پیونگ یانگ برای جلب نظر روسیه دست به اقداماتی زده از جمله در جریان مراسم شصتمین سالگرد پایان جنگ کره در ماه ژوئیه ۲۰۱۳، با سپاس وادای احترام به اتحاد جماهیر شوروی برای حمایت و پشتیبانی اش ، تایید دوباره ی« نسل به نسل » مودت و دوستی میان دو ملت را ابراز کرد.

فردای سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، مسکو بدون هیچ ملاحظه ای به روابط ویژه با «کشورهای برادر» خاتمه داد و خواستار پرداخت صادراتش، در زمینه محصولات اولیه برای تولید کود و انرژی، به قیمت بازار شد ؛ درخواست و توقعی که جمهوری خلق کره نتوانست به آن پاسخ دهد و این یکی از عواملی بود که به افت اقتصادی و بروز قحطی در نیمه ی دوم سال ها ی ۱۹۹۰ دامن زد .

در اوایل دهه ی بعد، تحت رهبری و مدیریت آقای پوتین، مسکو روابطش را با پیونگ یانگ از سر گرفت : در ماه فوریه سال ۲۰۰۰ معاهده ی جدید دوستی، حسن همجواری و مشارکت و همکاری بین دو کشور به امضا رسید ، سپس در ماه ژوئیه همان سال ، رئیس جمهور روسیه به پایتخت کره شمالی سفر کرد و کیم جونگ ایل سال بعد به مسکو رفت و در سال ۲۰۰۱ حتی با رئیس جمهور دیمیتری مدودف در اولان اوده (سیبری) دیدار کرد .

دو پروژه ی بزرگ آن زمان راه اندازی شد : یکی خط لوله ی گاز که معادن روس را از طریق جمهوری خلق کره به کره جنوبی مرتبط می کرد و دیگری اتصال راه آهن میان قازان(Khasan)، در مرز روسیه و رازون(Rason) بود، که منطقه ی ویژه اقتصادی کره شمالی را به راه آهن ترانس سیبری وصل می کند .

برقراری این مسیر ارتباطی مدت زمان ارسال کالاها را که در حال حاضر از طریق کانال سوئز عبور می کنند به میزان دو سوم کاهش می دهد . مرحله ی اول این پروژه ی راه آهن در ماه سپتامبر ۲۰۱۳ مورد بهره برداری قرار گرفت : باز سازی و مرمت پنجاه و چهار کیلومتر راه آهن با سرمایه گذاری روس (۳۴۰ میلیون دلار ) امکان استفاده از بندر رازون به عنوان پایانه ی کانتینر ها رابرای روسیه فراهم کرده و به این ترتیب از ازدحام بندر ولادی وستک می کاهد .

مسکو در نظر دارد در بخش معادن نیز وارد عمل شده و برای تسهیل بهره برداری در این زمینه نزدیک نیمی از شبکه ی ریلی کره شمالی در مجموع چیزی بالغ بر هفت هزار کیلومتر را بازسازی کند .

خط لوله ی گاز و راه آهن Transcoreen بین دوکره، سرمایه گذاری قابل ملاحظه و هنگفتی را اقتضا کرده و مسائل امنیتی بغرنج و پیچیده ای را برای سئول مطرح می سازد .کره جنوبی در مورد این پروژه موافقتی اعلام نکرده اما بی علاقه هم نیست . گواه این امر حضور نمایندگان شرکت ملی حمل و نقل راه آهن کره جنوبی Korail ، در کنفرانس بین المللی ترابری میان اروپا و آسیا بودکه در آوریل سال ۲۰۱۴ در پیونگ یانگ برگزار شد .

شرکت Korail ، Posco از صنعتگران فولاد و شرکت تجارت دریایی Hyundai ، حتی نیمی از سهام روس ها در شرکت مشترک روس و کره شمالی که مدیریت خط آهن میان Khasan و Rason را به عهده دارد، خریده اند . با این همه ، این پروژه ها تنها در پی کاهش تنش میان دو کره، تحقق خواهند یافت .

در آوریل ۲۰۱۴ ، روسیه با لغو %۹۰ از بدهی های کره شمالی (۹ ,۱۰ میلیارد دلار) که در دوران شوروی قرض گرفته شده بود، حسن نیت خود را نشان داد ؛ %۱۰ باقی مانده برای تامین پروژه های تولید انرژی در جمهوری خلق کره در نظر گرفته شده .

دو شریک تصمیم گرفته اند به منظور کاستن از وابستگی به دلار برای مبادلات دو جانبه از روبل استفاده کنند. این معاملات جزئی، ( صد میلیون دلار در سال ۲۰۱۳)، می تواند تا سال ۲۰۲۰ ده برابر شود . از سال ۲۰۱۳، روسیه ۳۶ میلیون دلار صادرات نفتی داشته است( که ۵ , ۵۸ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته ) .

مسکو نه امکانات و نه بلند پروازی این را دارد که جای چین را به عنوان شریک اصلی و عمده ی جمهوری خلق کره بگیرد . اما بازگشت اش به صحنه ی کره به عنوان بازیگری با نفوذ می تواند پیامد هایی در بازی استراتژیک جهانی داشته و برگ برنده ای در رویارویی با واشنگتن در اختیارش بگذارد . روسیه موافق خلع سلاح هسته ای جمهوری خلق کره از طریق مذاکره و گفتگو ست و به همراه چین برای جلوگیری از صدور قطعنامه هایی که پیونگ یانگ را مجبور به مقابله می کند، تلاش می کند : همچون پکن، روسیه نیز خواهان حفظ ثبات در شبه جزیره ی کره است .

مسئله ی کره شمالی یکی ازعرصه های نادر همکاری و مشارکت میان روسیه و ایالات متحده است . با وجود اینکه روسیه از مذاکرات چند جانبه فاصله گرفته ، اما به دفعات نقش میانجی را ایفا کرده است .

کرملین که با تحریم های امریکا و اروپا روبروست، می تواند از این « بی طرفی » چشم پوشی کرده و بیشتر به موضعگیری چین (۲) نزدیک شده و قاطعانه تر با سیاستی که می خواهد جمهوری خلق کره را در انزوا فرو برد، مبارزه کند و در ضمن این کشور را ملزم کرده از بلند پروازی های هسته ای اش صرف نظر کند .

۱ –مقاله ی خانم ایزابل فاکن، جستجوی پیچیده ی آسیایی روسیه، در انبارهای باروت آسیایی، ماهنامه Maniere de voir شماره ۱۳۹.

۲-sulas : Georgy Toloraya, A tale of two penin

How will Crimean crise affect Korea, 13 mars 2014, www.38north .org

نویسنده :Philippe Pons