تهران

تهران ، ناصر تکمیل همایون ، مجموعه ی از ایران چه میدانم؟/۴۵ ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ، ۱۳۸۲

شهر تهران که امروزه به یکی از بزرگترین شهرهای جهان و بدل به یک کلان شهر جالب توجه شده ، در ابتدا روستایی گمنام در شمال شهر تاریخی “ری” بوده است. این شهر که تا به امروز با سرازیری مهاجرانی از دیگر نقاط کشور به آن در دهه های اخیر، به دلایل اقتصادی و فرهنگی گوناگون پایتختی پرجمعیت و مهم در آسیا محسوب می شود ، هر چه بیش از پیش دستخوش تغییرات درونی و بیرونی سریع و گسترده ای است که نیاز روزافزونی به بررسی های همه جانبه برای شناخت و رفع مشکلات و مسائل ناشی از رشد سراسیمه و لگام گسیخته ی خود دارد.

مطالعه ی شهر تهران در حوزه های مختلف از جمله در انسان شناسی شهری و ارائه ی راهکارها و آگاهی هایی برای بهبود وضعیت این شهر و نیز دیگر شهرهای کشور که به شدت از آن متاثر هستند، کاری لازم و ضروری است.
کتاب «تهران» که توسط ناصر تکمیل همایون، پژوهشگر و مولف آثار علمی ای در زمینه ی جامعه شنای تاریخی ایران، نگاشته شده ، با حجم محدود خود، کتابی حاوی کیفیات مورد استفاده و مفید برای مطالعه و تحقیق در زمینه ی شناخت شهر تهران است.

نویسنده با پرداختن به دو دوره ی تاریخی قاجاریه و پهلوی و دوره ی جمهوری اسلامی، شهر تهران را در این کتاب مورد بررسی قرار می دهد. فصل اول به تاریخ تهران می پردازد. در فصل دوم و سوم جغرافیای جدید تهران پس از تحولات و تغییرات آن از یک روستا و تبدیل آن به شهری بزرگ با نمادهای شهری و روبه رشد بررسی شده است. فصل چهار و پنج به تهران در دوره ی صفویه ، پایتخت شدن آن و دوره ی قاجاریه و نهضت مشروطه می پردازند. در فصل ششم با تهران از واپسین سالهای “دارالخلافگی” ، تاثیر جنگ جهانی دوم بر شهر، اقدامات دکتر مصدق در تهران و کودتای بیست و هشت مرداد و گسترش بی رویه و نا به سامان شهر پس از آن آشنا خواهیم شد. فصل هفت درباره ی اوضاع دینی و مدنی شهر در عصر باستان و دهه های جدیدتر است و در فصل هشتم نیز شناخت نهادهای آموزشی شهر تهران را در پیش رو داریم.

هشت فصل کتاب به ترتیب زیر است:

– جا و نام و نشان تهران در تاریخ
– جغرافیای تهران جدید
– تحول روستای تهران تا شهری با برج و بارو
– تهران از حصار شاه تهماسبی تا پایتختی
– پایتختی تهران در دوره ی قاجاریه
– از فرو ریختن “دارالخلافه” تا انقلاب اسلامی
– اوضاع و احوال دینی و مدنی تهران
– نهادهای آموزش و پرورش
+ سخن پایانی

بخشی از سخن پایانی: « (…) پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و پیوند حکومت و اقتصاد در سراسر کشور با نفت و به زبان دیگر با کنسرسیوم و شرکت های جهانی سلطه گر، پایتخت بی سامان تهران، بدون هیچگونه نیروی مهhر کننده مردمی – فرهنگی، به سان «قدرت جادویی» گسترش یافت. به طوری که تهران تاریخی آغاز سلطنت قاجاریان nر پایان سلطنت شاه مخلوع یکصد برابر توسعه پیدا کرد و آسمان خراش های متعدد به سبک اروپا سیمای شهر را دگرگون کرد و جمعیت آن از مرز پنج میلیون تن گذشت (…).» (تکمیل همایون)

مطلب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ:
anthropology.ir/node/255