شرح کتاب «پول وحشی: انسان شناسی و سیاست های مبادله کالا»

مقدمه:

کتاب پول وحشی اثر کریستوفر ای. گریگوری است. وی این کتاب را در سال ۱۹۹۷ در ۳۳۳ صفحه در انتشارات دانشگاه هاروارد به چاپ رساند. این کتاب را نباید صرفا یک نظریه عمومی دیگر درباره نظام جهانی دانست. این اثر مجموعه ای از مقالات مردمنگارانه و نظری است که سوالات جدیدی را از طریق بررسی مواردی منسجم، که مسائل جهانی و محلی درباره اقتصاد سیاسی را پوشش می دهد مطرح می کند. کتاب از یک مقدمه و نه فصل تشکیل شده است. به ترتیب با عناوین (مقدمه، فصل یک: مسئله ارزش، فصل دوم: فراتر از هدایا و کالاها، فصل سوم زمین به مثابه خدای والا، فصل چهارم: تولید کالاها توسط ابزارهای کالایی، فصل پنجم: خویشاوندی مرکانتل، فصل ششم: رباخوواری، منفعت و سودسرمایه، فصل هفتم: پول داخلی، فصل هشتم: پول وحشی، فصل نهم: به سوی یک انسان شناسی اومانیستی رادیکال).
عصر پول وحشی از ۱۵ اگوست سال ۱۹۷۱ آغاز شد زمانی که دولت ایالات متحده، به لحاظ مالی بر اثر جنگ ویتنام تضعیف شد، مجبور شد از کنترل خود بر بازار طلا دست بکشد. این قیمت طلا را برای نخستین بار از زمان سال ۱۹۳۴ آزاد کرد و کالای جدیدی در شکل رمزهای پولی دولتی ایجاد کرد. غلبه بازار بر دولت در بسیاری از عرصه های دیگر نیز رخ داد و از آن زمان به بعد ارزش های آنارشیسم بازار آزاد در حد اعلی حکمفرما بوده اند. این ارزش ها به شدت توسط مردم جهان مورد استقبال قرار گرفته اند و دموکراسی اقتصادی جهانی جدید در حال ظهور است که در آن هویت فرهنگی به شیوه های خشونت آمیزی ا مطرح می شود. این عصر جدید سوالاتی را برای نظریه ارزش مطرح می کند، که این کتاب آن را از یک دیدگاه انسان شناختی بررسی می کند. مقالات مبتنی بر کار میدانی درباره ارزش های خانوار مرتبط با زمین های کشاورزی، بازاریابی کشاورزی و وام دادن پول در روستا در هند مرکزی به شکل تطبیقی و تاریخی توسط یک تحلیل پول در شکل های صدف، نقره، طلا و رمزهای دولتی مورد بررسی قرار گرفته اند.

گریگوری کار قبلی خود با عنوان «هدایا و کالاها» را ، با عزیمت کانون تمرکز مردمنگاری از پاپوای گینه نو به هند و با بررسی دلالت های نظری پارادایم مطالعات جزئی برای نظریه انسان شناسی اصلاح نموده و بسط داد.

نظام های ارزش:

در این کتاب کرستوفر گریگوری سه نظام ارزش را شرح می دهد که می تواند بر اقتصاد سیاسی حکومت کند: بازار، دولت، و خانه. کیفیت کالاها و خدمات با تعاریف او در کتاب قبلی اش با عنوان «هدایا و کالاها» (۱۹۸۲) منطبق است. وی اما در این کتاب مقوله دارایی های خوب خانه را اضافه می کند. گریگوری می کوشد ویژگی های اقتصاد را بر مبنای این سه مفهوم شرح دهد.

وی در فصل اول با برخی مضامین مشترک اقتصاددانان سیاسی آغاز می کند، و این بهترین کار است برای فهم آن مفاهیم هرچند تا پایان کتاب همچنان به توضیح آنها می پردازد. وی فرایندی را شرح می دهد که به موجب آن دولت ها استانداردهای ارزش را بر جهان تحمیل می کنند. اسپانیا، بریتانیا، و ایالات متحده، در دورانی که بر جهان سلطه داشته اند، ارزهای رایج خود (پول نفد) را در جهان بر مبنای ارزش مطلوب خودشان تجویز کرده اند. این دوران را وی دوران پول داخلی شده می نامد، که چندین سده قبل تمام شد. سلطه دلار در سال ۱۹۳۴ آغاز شد زمانی که ایالات متحده ارزش خود را بر مبنای طلا تثبیت کرد. این با شروع دوره بعد پایان یافت، زمانی که دولت نیکسون تمهیدات پولی پساجنگ را در سال ۱۹۷۱ منتشر کرد، بنابراین دوره «پول وحشی» آنگونه که گریگوری آن را می نامد آغاز شد.
گریگوری این دوره را چنین توصیف می کند: « من این عنوان [پول وحشی] را برای توصیف دوره ای انتخاب کردم که از ۱۵ اگوست سال ۱۹۷۱ شروع می شود، زمانی که ریس جمهور نیکسون مجبور شد پنجره طلا را به منظور پرداخت جنگ ویتنام ببندد. این رویداد، که تعهد ۳۸ ساله دولت ایالات متحده به خارجی ها برای تبدیل دارایی های دلاری خارجی ایالات متحده به طلا با نرخ ثابت ۳۵.۱ را شکست، یکی از مجموعه عواملی است که به پیدایش آنچه لش و یوری (۱۹۸۷) سرمایه داری سازمان یافته می نامند منجر شد. پول خارجی بنابراین، شیوه من برای صحبت کردن درباره نقاط عزیمت سرمایه داری غیرسازمان یافته است. دلار وحشی نیکسون سمبل کلیدی این دوره است. که دلالت بر یک کاهش در قدرت این دولت برای اهلی کردن نیروهای بازار و رشد بی اعتمادی در بین شهروندان جهان در مورد ظرفیت این دولت برای عمل کردن به صورت اخلاقی شد» (Gregory, 1997: 1).
تاریخ سقوط دلار برای اقتصاددانان آشنا است. هزینه های جنگ، منجر به کسری بودجه تجارت شد، و همین کار را برای ایالات متحده برای عمل به تعهداتش در پیمان برتون وودز دشوار کرد. به محض اینکه دارایی های طلایی سقوط کرد، نیسکون مجبور شد این موافقت نامه را به حالت تعلیق درآورد. بنابراین گریگوری معتقد است که کاهش قدرت امپریالیستی ایالات متحده از سال ۱۹۷۱ شروع شد.
اقتصاددانان نئوکلاسیک، اقتصاددانان سیاسی و انسان شناسان:
گریگوری در فصل دو با عنوان «هدایا و کالاها» به خوبی شرح می دهد که به دنبال چیست: «کتاب قبلی من با عنوان هدایا و کالاها، کوششی بود برای دستیابی به فهمی از جهانی که من در سال های ۱۹۷۳ در مقام یک سخنران اقتصادی در دانشگاه پاپوای گینه نو زندگی می کردم. از دیدگاه یکفرد دانشگاهی مهاجر این جهان دانشگاهی از سه پارادایم رقیب ساخته شده بود: نخست اقتصاددانان نئوکلاسیک بودند که جهان را از منظر نظریه کالا (goods) منجر می شد بر فواید حدنهایی مصرف تاکید کنند؛ دومی از یک اقتصاد سیاسی نئومارکسیستی ریشه می گرفت که همه چیز را منظر نظریه کالا (commodities) و روابط طبقاتی تولید می دیدند. و در نهایت، انسان شناسان بودند که نظریه هدایا (gifts) آنها منجر می شد بر انسان بزرگ و حیثیت آنها در حوزه مبادله تمرکز کنند. پاسخ من به این وضعیت ایجاد نوعی وحدت نظری مابین اقتصاددانان سیاسی و انسان شناسان دربرابر اقتصاددانان نئوکلاسیک بود. بنابراین کتاب من به دنبال یک نقد سازنده از نظریه کالای اقتصادسیاسی و هدایای انسان شناختی و نیز نقدی ویرانگر از نظریه فایده نهایی کالای نئوکلاسیک ها بود. نتیجه البته، یک دیدگاه خارجی دیگر بود، اما دیدگاه من می کوشید موضعی انتقادی علیه اقتصاد اتریشی و امپریالیسم اقتصادی در این کشور اتخاذ کند» (Gregory, 1997: 44).
گریگوری علاقمند به بررسی امکان بدیل، یا نظام های ارزشی رقیباست، که هر یک از آنها دلالات های سیاسی خاص خود را دارد. ارزش های دولت و بازار ذکر شده اند. مجموعه سوم، سهم گریگوری به حساب می آید، ارزش خانه (خانواده، گرو های به هم مرتبط، و غیره) است. مارکس، تونیس، و و بسیاری دیگر این تفاوت ها را بررسی کرده اند، اما کانون تمرکز گریگوری منحصر به فرد است. او به این سه مرکز ارزش یا سازمان دهنده توجه دارد، برای استفاده، خلق، انتقال، و مالکیت محصولات و دارایی ها. ارزش ذاتی در هر یک را با این درک بررسی می کند که تغییر ارزش هنگامی تغییر می کند که نیازها و باورها تغییر می یابد.
اقتصاددانان کلاسیک و نئو کلاسیک به طرز وسیعی بازار و دولت به مثابه سازمان دهندگان اقتصادی را بررسی کرده اند. هدایا موارد ارزشی هستند که بین خانه ها انتقال می یابند. معمولا تعهدات متقابل به محض اینکه روابط استقرار می یابند شکل می گیرد. کالاهای اقتصادسیاسی موارد ارزشی هستند که از خانه به بازار انتقال می یابند و به خانه باز می گردند. نقش دیگر سازمان های جمعی بررسی نشده است.
کالاهای اقتصاد نئوکلاسیک دارایی های ذاتا ارزشی هستند که به یک خانه پیوند خورده اند. آنها می توانند زمین، میراث، و از این قبیل هستند، و ممکن است آنها از ارزش استفاده کنند. دولت پول رمزی را ایجاد می کند و ارزش آن را تعیین می کند هنگامی که برای معامله کالاها، همانند هدایا، و به عنوان خود یک کالا مبادله می شود.
گریگوری با برخی نمونه های مردمنگارانه وسیع، حوزه خانه را شرح می دهد، و این یک پژوهش ذاتی است از آنجا که رفتار آن کاملا متفاوت از روابط تحت یک بازار است. یک مبنای فرهنگی تغییرات اقتصادی ظهور می کند. به نظر می رسد خانه نقش کمتری در اقتصاد بازی می کند تا در دولت ها و بازارها، و در تفسیر گریگوری از این ظهور پول وحشی عامل مهمی به حساب نمی آید. به نظر می رسد خانه نقش یک ضربه گیر را ایفا می کند، زمانی که ارزش های دولت سقوط می کند و ارزش های بازار غالب می شود. قضاوت در مورد میزان غنای رویکرد گریگوری در کتاب پول وحشی دشوار است. کتاب به شکل نه چندان منسجمی خاتمه می یابد.
کتاب پول وحشی مسلما یکی از بدیع ترین کارها در حوزه انسان شناسی اقتصادی است در دوران اخیر است و باید آن را با علاقه وافر مطالعه نمود. حتی توسط کسانی که با استدلال های وی مخالف باشند.

منبع:
– Cheristopher A. Gregory (1997). Savage Money: The Anthropology and Politics of Commodity Exchange, Harwood Academic; 1 edition.

سعدیه صالحی / دانشجوی کارشناسی ارشد انسان شناسی