روز اول دسامبر برابر با ۱۰ آذر هر سال، به نام روز جهانی ایدز نامیده شده است. از سال ۱۹۸۸میلادی، با هدف ارتقای امکانات مالی در جهت اقدامات مثبت، و افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌های مرتبط با ایدز، هر ساله در این روز فعالیت هایی در ارتباط با ایدز از سوی دولت ها و نهادهای غیر دولتی و فعالین اجتماعی صورت داده می شود، و برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته می‌شود. هدف عمده از این کار این است که به عموم مردم یادآوری شود که مسئله ی اپیدمی ایدز/HIV از بین نرفته‌است و هنوز اقدامات زیادی هست که برای مقابله با این مشکل که چهارمین علت مرگ و میر در سطح جهان است، باید انجام شود. در روز جهانی ایدز بسیاری از مردم داوطلبانه، لباس‌های شان را به روبان قرمز مزین می‌کنند تا به عموم مردم جامعه، که ممکن است نسبت به این مهم بی اطلاع یا کم توجه باشند، توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که تعهد و پایبندی و حمایت آنها ضرورت دارد. ایجاد اگاهی و حساسیت هم به منظور پیشگیری از ابتلای موارد جدید به این بیماری و نیز به این منظور صورت می گیرد که مردم بدانند در قبال افرادی که ناخواسته و بدون هیچگونه تقصیری مبتلا شده اند، واکنش های حمایتگرانه، و صحیح اعمال کنند تا از شدت فشارهای اقتصادی، اجتماعی بر ایشان در شرایط آسیب پذیری شان کاسته شود و از پشتیبانی خانواده، دوستان، همکاران و عموم افراد جامعه بهره مند شوند.
گروه علمیِ جامعه شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه شناسی ایران نیز با توجه به اهمیت مساله ایدز به عنوان یکی از اولویت های بهداشتی در این کشور، از بدو تاسیس خود تلاش داشته که هر ساله یکی از برنامه های سخنرانی یا نشست های خود را به بررسیِ میان رشته ای این موضوع اختصاص دهد. در سال جاری نیز، این گروه با همکاری چند تن از کارشناسان رشته های مختلف، به بررسی ایدز از ابعاد اجتماعی، پزشکی و درمانی می پردازد. در این نشست که در روز چهارشنبه ۹ آذرماه (از ساعت ۵ بعدازظهر در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی) برگزار می شود چهار سخنرانی ارائه خواهد شد که در زیر به صورت مختصر به معرفی هریک از سخنرانان و محتوای سخنرانی شان می پردازیم.
سخنران نخست این نشست، سرکار خانم دکتر حمیرا فلاحی، پزشک، و دارای دکترای تخصصی بهداشت باروری، و سرپرست کلینیک مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت غرب تهران- دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هستند که بحثی با عنوان ” اپیدمیولوژی ایدز در ایران و جهان و معرفی خدمات ارائه شده در کلینیک‌های مشاوره بیماری‌های رفتاری ” ارائه خواهند کرد. ایشان، در یادداشتی که به مناسبت این نشست تهیه کرده اند، از جمله متذکر شده اند که، “شاید روزی که اولین بار اسم ایدز در ادبیات پزشکی پیدا شد تصور نمی شد که به یکی از دغدغه های مدیران سلامت در ایران و جهان و بلکه مدیران سیاسی- اجتماعی دنیا تبدیل شود. بر طبق آمارهای ارائه شده توسط UNAIDS تعداد افراد بزرگسال و کودکانی که تا پایان سال ۲۰۰۹ با اچ آی وی زندگی می کردند ۳/۳۳ میلیون نفر بود که از این میان، ۹/۱۵ میلیون نفر را زنان و ۵/۲ میلیون را کودکان زیر ۱۵ سال تشکیل داده بودند. سهم منطقه خاورمیانه و شمال افریقا از کل مبتلایان۴۶۰ هزار نفر بود. منطقه ی اقیانوسیه با ۵۷ هزار نفر کم ترین و افریقای جنوبِ صحرا با ۲۲ میلیون و پانصد هزار نفر بیشترین تعداد مبتلایان را داشتند. تعداد افرادی که در سال ۲۰۰۹ در اثر ایدز فوت کردند یک میلیون و هشتصد هزار نفر بوده که ۲۶۰ هزار نفر از ایشان را کودکان زیر ۱۵ سال تشکیل داده بود. در سال ۲۰۰۹ روزانه، در جهان بیش از ۷۰۰۰ مورد جدید مبتلا به ویروس HIV شناسایی شدند،که حدود ۹۷% آن ها در کشورهای با درآمد کم تا متوسط زندگی می کردند. حدود ۱۰۰۰ نفر زیر ۱۵ سال سن داشتند از ۶۰۰۰ نفر باقیمانده ۵۱% خانم بودند و حدود ۴۱% افراد ۲۴-۱۵ ساله بودند”.
نوشته‌های مرتبط
در این نشست، خانم دکتر فلاحی دارای دکترای تخصصی (Ph.D) در رشته بهداشت باروری از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، که سال ها تجربه ی آموزش و مشاوره در زمینه ی مسائل ایدز را دارا هستند، و هم اینک به عنوان سرپرست کلینیک مشاوره بیماری‌های رفتاری مرکز بهداشت غرب تهران مشغول به کار هستند، به معرفی خدمات و مشاوره های موجود در ایران و معرفی مشخصات فردی و جمعیت شناختی و تنوع مواردی از زنان و مردان با پیشینه های مختلف تحصیلی، شغلی، قومی و … که برای مشاوره به مرکز شان مراجعه داشته و حساسیت ها و مخاطراتی که در میان نوجوانان و جوانان در ارتباط با گسترش این اپیدمی در ایران وجود دارد می پردازند.
زنان و ایدز
دومین سخنران این نشست، خانم دکتر شیرین احمدنیا، عضو هیات مدیره و مدیر گروه جامعه شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه شناسی ایران و عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی هستند که مبحث زنان و ایدز را از منظر یک جامعه شناس پزشکی مطرح خواهند کرد و ضمن بیان مطالبی در ارتباط با آسیب پذیری متفاوت زنان و مردان از بعد جسمانی و اجتماعی به توضیح تاثیر نقش اجتماعی و اقتصادی زنان در ارتباط با اپیدمی ایدز خواهند پرداخت.
از جمله نکاتی که مورد بحث ایشان قرار خواهد گرفت نابرابری زنان ومردان در شرایط زندگی از نقطه نظر قدرت اجتماعی و اقتصادی و درآمد است که با تسری این نابرابری به فضای عرصه ی خصوصی و روابط جنسی خطر ابتلا به ویروس ایدز در میان زنان افزایش می یابد. به عنوان مثال، زنان نمی توانند شوهران خود را وادار به استفاده از کاندوم نمایند تا از خود در برابر مردانی که ممکن است ناقل ویروس باشند حمایت کنند. در افریقا به همین دلیل، شمار زنان مبتلا به سرعت افزایش یافته است. در برخی از جوامع، عمده ی تصمیمات به مردان منحصر می شود از جمله این که در چه سنی و با چه کسی ازدواج کنند و نیز این که به یک شریک جنسی محدود بشوند یا خیر.
بسیاری از زنانی که در ایران به این ویروس مبتلا شده اند، در نتیجه ی تماس جنسی با همسران شان که از طریق اعتیاد تزریقی ناقل این ویروس بوده اند مبتلا شده و حتی به فرزندان شان نیز منتقل کرده بودند. زنان در رابطه ی جنسی محافظت نشده، دو برابر بیشتر از مردان احتمال ابتلا دارند. در سطح اجتماع و نیز خانواده ها، خشونت علیه زنان نیز عامل موثر دیگری در گسترش ایدز در میان زنان شناخته شده است. در سطح جهانی، اچ آی وی/ ایدز علت غالب مرگ و میر زنان واقع در سنین باروری است، هر چند تفاوت های چشمگیری در نسبت زنان مبتلا در سطح مناطق مختلف جهان مشاهده می شود کما اینکه، نسبت کمتری از زنان در اروپای غربی، و مرکزی و شرقی، و اقیانوسیه درگیرند، در حالی که، در مناطقی چون آفریقای جنوب صحرا و کارائیب، نسبت ها به طور معنا داری به لحاظ آماری، بالاتر است.
تجربه زیسته یکی از مبتلایان به اچ آی وی
سومین سخنران این نشست سرکار خانم مریم سهامی، از اعضای گروه جامعه شناسی پزشکی، و از فعالین ارائه ی مشاوره و اطلاع رسانی در زمینه ی مسائل مادران مبتلا به ویروس اچ آی وی و نیز مشکلات کودکان یتیم ایدز است.
برخورد جامعه با بیماران مبتلا به اچ آی وی و نحوه نگرش آنها به این بیماران، تجربه زیسته ای را برای این بیماران فراهم می کند که بازگویی این تجربه، از زبان یکی از نخستین افرادی که در نتیجه ی زندگی زناشویی با همسر معتاد تزریقی به این ویروس مبتلا شده می تواند بسیار تامل برانگیز و آگاهی بخش بوده و در تغییر نگرش افراد جامعه نسبت به افراد آسیب دیده و مبتلایان، و اصلاح واکنش ها و ارتقای فرهنگ عمومی برای بهبود شرایط زندگی افراد و خانواده های درگیر در این مسئله موثر واقع شود. در این نشست سرکار خانم خانم سهامی به شرح زندگی خود و مسائلی که از بدو ابتلا تجربه کرده، و تاکید بر انتظارات خود و سایر افراد مبتلا به این ویروس از اجتماع، نهادهای درمانی و مسئولین و رسانه ها می پردازد.
زنان و اچ آی وی و معرفی مرکز مشاوره زنان آسیب پذیر
سخنران چهارم این نشست: سرکار خانم شهلا داریوشی مدیر مرکز مشاوره زنان آسیب پذیر، واقع در شهرک ولیعصر، در مجاورت محله ی یافت آباد در جنوب تهران هستند. در این سخنرانی، خانم داریوشی علاوه بر معرفی خدمات مرکز مشاوره زنان آسیب پذیر ولیعصر، به ارائه ی آمارهایی در ارتباط با وضعیت ایدز در میان زنان و دلایل اجتماعی خطرساز این بیماری برای زنان می پردازند. مرکز ارتقای سلامت اجتماعی زنان آسیب پذیر، نهادی است که برای ارائه خدمات مختلف به منظور کنترل همه گیری اچ آی وی /ایدز در بین زنان آسیب پذیر جامعه که از گروه های کلیدی در معرض خطر می باشند، دایر شده است. خدمات مرکز از جمله مشتمل بر موارد زیر است:
۱- خدمات در ارتباط و معطوف به ایجاد محیط دوستانه
۲- ارائه ی حمایتهای روانی – اجتماعی( مشاوره فردی، مشاوره گروهی، حرفه آموزی، خدمات مددکاری و ….. )
۳- تامین خدمات بهداشتی مرتبط با مصرف مواد ( آموزشهای مرتبط، خدمات سرنگ و سوزن، توزیع و جمع آوری و معدوم سازی وسایل تزریق و زباله های آلوده، درمان نگهدارنده با متادون، درمان وابستگی به مواد در فرزندان مراجعه کنندگان،فوریت های پزشکی در مورد مراجعه کننده، پیشگیری پس از مواجهه )
۴- ارائه ی خدمات بهداشتی خاص زنان ( آموزش بهداشت باروری و جنسی، مراقبت در قبالِ و درمان بیماری های آمیزشی، ارائه ی مشاوره و انجام آزمایش داوطلبانه اچ آی وی / ایدز – آموزش رفتار جنسی سالم ، ارتقای استفاده از کاندوم، آموزش مهارت هایی نظیر پافشاری برای آمیزش جنسی کم خطر تر- توزیع لوازم بهداشتی اختصاصی زنان)
در این سخنرانی، خانم داریوشی به عوامل و دگرگونی های مهمی که بر آسیب پذیری زنان موثر واقع شده اند به عنوان مثال، افزایش آمار جمعیت زنان مصرف کننده مواد ( ۶/۹ درصد از مصرف کنندگان را زنان تشکیل میدهند)، پائین آمدن سن اعتیاد در زنان ( ۲۵ سال برای زنان و ۲۲ سال برای مردان)، بالا رفتن آمار طلاق و وجود ۶ میلیون زن مطلقه در کشور ، پائین آمدن آستانه تحمل زنان در مصرف مواد (زنان به طور متوسط بعد از ۲ سال به تزریق میرسند در حالیکه مردان بعد از ۸ سال به این مرحله میرسند) اشاره خواهند داشت.
زمان نشست : چهارشنبه ۹ آذر ۱۳۹۰، ساعت ۵ بعد از ظهر
مکان : تهران، بزرگراه آل احمد، پل گیشا، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، سالن کنفرانس انجمن جامعه‌شناسی ایران
منابع برای مطالعه بیشتر:
http://www.worldaidsday.org/
علی نقوی، دبیر گروه جامعه شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه شناسی ایران
