فیلم های اسلامی شده در سینمای هند

ریچل دایر ترجمه رقیه محمدزاده

به سبب محدودیت های موجود در به تصویر کشیدن خداوند و پیامبران در سینما معنای دقیقی برای «فیلم اسلامی» همچون فیلمهای اسطوره ای و معناگرا وجود ندارد، لذا ممکن است این گونه ادعا شود که فیلم سازی در مورد مفاهیم متعالی (اسلامی) وجود خارجی ندارد. با این حال حداقل یک نوع از فیلمسازی در این خصوص وجود دارد که مذهب را بواسطه نشانه هایش به تصویر میکشد، مانند فیلمهایی که «جامعه مسلمانان» را نشان میدهند. ، این نوع فیلمهای مذهبی، تنها بخشی از زندگی فرهنگی- اجتماعی مسلمانان را به تصویر کشیده اند و عملاً ارتباطی به مبانی مذهب مذهب و اعتقادات اسلامی ندارند. به بیان دیگر فیلمهایی «اسلامی شده» توصیف می شوند که مستقیما به مذهب و اسلام اشاره ندارند بلکه به مجموعه فرهنگی و اجتماعی اشاره دارد که در طول تاریخ با اسلام و مسلمانان ارتباط داشته اند. از این رو گفته می شود که فیلم بحث در مورد جامعه و فرهنگ مسلمانان هندی به تصویر می کشد و نشان می دهد که چقدر از فرهنگ و اجتماع آنها را مذهب تشکیل می دهد و به چه میزان فرهنگ اسلامی شده هند در خود آن ریشه دارد؛ بطوری که فیلمهای معدودی، جامعه وسیع مسلمان را نشان می دهد.

سینما و فرهنگ اسلامی (مسلمانان)

سینمای هند ریشه های عمیقی در فرهنگ شمال هند دارد بخصوص در فرهنگ عمومی جدید که در قرن نوزدهم پدیدار گشت که خود، تا حدودی یک محصول از تغییرات در فرهنگ هند است که به عنوان بخشی از رویارویی مستعمراتی و در زمان جهشهای فرهنگی ظاهر شد. اگر چه اکنون مسلمانان در همه جای هند زندگی می کنند، به ندرت به این حقیقت توجه میشود که اکثرجمعیت شهری شمال هند را مسلمان شکل میدادند. در ابتدای امر تعداد مسلمانان در سینمای هند معدود بود. شاید بتوان علت این پدیده را اشتغال مسلمانان بمبئی به تجارت و ترس از نپذیرفتk خطر مالی در این صنعت دانست.

سینمای اردو و هندو

اکثریت شهرهای شمالی هند قبل از استقلال، به زبان لنگوئا فرانکا(زبان اصطلاحات خاص) تکلم می کردند؛ جداسازی زبان هندو و اردو از اواسط قرن نوزدهم به علت دلایل سیاسی رخ داد. زبان اردو به عنوان زبان مسلمانان شناخته می­شد و با عرصه مفاهیم اسلامی و همچنین زبان و ادبیات فارسی رابطه نزدیک داشت. از این رو در این گفتار نیز به طور ویژه به زبان اردو که به عنوان زبان بین المللی در تئاتر بمبئی و سینما شناخته می­شود، توجه شده است.

تاثیرات ادبی : نویسندگان داستان و دیالوگ در رسوم و عقاید اردو

رسوم و عقاید ادبی و مشهور اردو بوسیله نویسندگان اردو وارد سینما شد. تعدادی از اینها نویسندگانِ تئاتر پارسی بودند که به سمت سینما متمایل شدند. . برای مثال غزل یک نوع ژانر نمایشی است که معمولا با صدای موزون در شب شعر یا جلسات مشاعره خوانده می شود؛ چه به صورت ترنم سرود نیمه موزون و تقریبا خوش نوا خوانده شود، و چه بصورت آواز. در منطقه کاوالی یا به سبک نسبتا کلاسیک، غزل به نمایش درآورده شده ، یک ژانر اعیانی ، اشرافی بود که که در لاکنو در اواخر ۱۷۰۰ با زوال (وقار) و جایگزین شدن مالکین فئودال ( زمینداران) با ملاکان جدید، که فرم های کلاسیک لایت را به موسیقی کلاسیک سنتی ترجیح می دادند، مشهور گشت. غزل در گستره وسیعی از سبکها توسط فاحشه ها که به عنوان رقاص و خواننده آموزش دیده بودند یا آموزش داده شده بودند، خوانده می­شد.

تاثیر ادبیات در موسیقی و عملکرد (نمایش)

موسیقی کلاسیک هندی در مرکز صحنه قرار داده شد و بنابراین اغلب با فرهنگ اسلامی شده ارتباط پیدا کرد نه به شیوه اسلامی. در هند چیزی به عنوان موسیقی اسلامی وجود ندارد اگر چه ساختارهای مرتبط با مسلمانان وجود دارد.

پوشش اسلامی شده:

در اجتماع مسلمین و دیگر فیلمها، مردان مسلمان اغلب لباسهای غیرقابل توجه مثل(لباسهای) تجهیزات سبک غربی یا بیژامه کورتا یا عبا می پوشند اما ممکن است در لباسهایی نمایش داده شوند که علامت (مردان) مسلمان است. برخی از مردان مسلمان مثل روحانی یا مردان مقدس هندو، روشنفکران، baddies(مخالفان یا معترضان ) و سیکها ریش می گذارند و ممکن است کلاه های کوچک اسلامی را بر سر داشته باشند.

لباس زنان مسلمان معمولا واقع گرایانه تر است چون معمولا در لباس مسلمانان نشان داده می­شوند مانند قمیس – شلوار یا لباس رسمی پنجابی، لباس رسمی مسلمانان که بیشتر در شمال غرب هند مرسوم بوده و بعدها پیراهن ملی و حتی بین المللی محسوب می­شود. این لباس شامل شلوار ، یک پیراهن بلند و روسری است. تفاوتهای سبک این لباس ها بیشمار است. فقط روسری معانی مختلفی در شرایطی که فقط سر را بپوشاند یا سینه ها یا مانند روسری غربی استفاده شود، دارد. در بعضی فیلمها زنان مسلمان شراره می پوشند(یک دامن شلواری بلند) در حال حاضر معمولا برای عروسی ها استفاده میشود گرچه در فیلم های قدیم از این دامن در زندگی روزمره استفاده می شده است.

درحالی که خیلی از زنان هندو در حضور مردان مسن با پوشاندن سر، دستها و گاهی صورت حجاب می کنند حجاب عمدتا به اسلام نسبت داده می شود. این قضیه در فیلم ها نیز صادق است و نقش های مهمی را در انواع مختلف فیلم ایفا می کند مانند جوامع مسلمان و فیلمهای مبتذل. در کل سنتهای زبانی، ادبیاتی و موسیقایی و لباسی که رشد در دنیای مسلمانان شمال هند دارند تبدیل به یک زیبایی شناسی اسلامی جهانی در ابتدا تئاتر و سپس سینما در بمبئی شده که تمامی فرهنگ رایج هند در قرن بیستم تاکنون را دربر می گیرد.

در این بخش به برخی از انواع فیلم در سینمای هند و ویژگی های آنها به طور گذرا پرداخته شده است.

فیلم های فانتزی یا خیالی

با اینکه از ابتدا هالیوود اینگونه فیلم های فانتزی را پدید آورد، اغلب به عنوان شرق ناشناخته، درسینمای هند نیز به این گونه فیلم که در تئاتر پارسی رایج بود پرداخته شد. این نوع فیلم به دلیل فرم تئاتری و فرصتی که برای به نمایش گذاشتن موسیقی ، شیرین کاری، لباس، زبان، حرکات و هیجان داشت بسیار مورد اقبال قرار گرفت.

فیلم های تاریخی

یکی از قدیمی ترین ژانرها در هند، ژانر فیلم تاریخی است که شهرت آن معمولا به اوج گیری حرکت ملی گرایانه نسبت داده می شود. برخی از این فیلمها در گذشته شکوهمند هند قدیم اتفاق می افتند معمولا در امپراطوری بزرگ مائوریان به همین دلیل اینگونه فیلمها شامل داستانهای بودایی می شوند. تعداد معدودی از فیلم ها دنیای اسلامی خارج از هند را در دورانی به تصویر کشیده اند، که در آن دوران مسلمانان به تدریج با وحدت اسلامی در جریانی که هدفش بازگرداندن خلافت به ترکیه پس از شکست در مقابل بریتانیا در جنگ اول جهانی بود آشنا می شدند.

فیلم های مبتذل :

فاحشه ها در سرتاسر متون فرهنگی هند دیده می شوند. بنابراین حضور این نقش در خیلی از فیلمها تعجب برانگیز نیست، مخصوصا در نقش های جزئی. با این حال خیلی از فیلم های معروف سینما هند را می توان جزء فیلمهای مبتذل طبقه بندی کرد به این خاطر که قهرمان زن آنها فاحشه می باشد. در فیلم هایی که فاحشه ها نقش اصلی نیستند معمولا هندو هستند اما در فیلمهای که نقش اصلی دارند معمولا مسلمان هستند.(خیلی از فاحشه های شمال هند برای اینکه خود را وابسته به فرهنگ لکنو نشان دهند حتی با اینکه هندو هستند اسمهای مسلمان برای خود انتخاب می کنند.)

در سینمای هند فاحشه پاک است و بخشی از این به این دلیل است که او هرگز با پوشش نا مناسب (بی عفتی) ظاهر نمیشود. فاحشه ها شخصیت های کاملا رمانتیک هستند: زنانی زیبا ولی تراژیک، که غم عشقی که از او سلب شده را درغالب اشکها، شعر و رقص ابراز میکند. با این حال با اینکه ازدواج و احترام از او گرفته شده او منبع قدرت است. فاحشه ها در فیلمها در خانه های باشکوه و با دکوراسیون نفیس زندگی می کنند که بسیار زیبا دکور شده اند. زیبایی زنان در فیلمهای مبتذل تنها دلیل شهرت آنان نیست. آن ها زنانی هستند که شخصیتی قوی دارند که با اینکه بسیار زیبا هستند بازیگرانی تراژیک نیز هستند که خودشان نیز در عشق شکست خورده‌ اند زندگی شخصی آنها در تصویر فاحشه در این فیلمها دیده می شود که به طور وضوح میشود در هم جنسگرایی آنها دید. فیلمهای مبتذل گر چه امروزه به ندرت ساخته می شوند یکی از گونه های پرطرفدار است علی الخصوص دو فیلمی که با آنها پرداخته شد. این فیلمها مورد علاقه مسلمانان و هندو هاست.

فیلم های جامعه مسلمان

فیلم های جامعه مسلمان معمولا به طور کلی به فیلم هایی اطلاق می شود که به دنیای اسلامی اشاره می کنند اما شاید بتوان گفت فیلم هایی است که داستان های عاشقانه این گونه محیط ها را روایت می کند.

نمایش مسلمانان در گونه های غیر اسلامی

فیلم های هندی خارج از ژانر اسلامی، مسلمانان را به عنوان دیگری نشان میدهد. باید مراقب قبول این مطلب به عنوان حقیقت زندگی مسلمانان در هند بود چون در این فیلمها مسلمانان معمولا به عنوان یکی از بیگانگان شناخته می شوند. بیگانگان شامل نواحی مختلف و مذاهب مختلف هستند شرایطی که مذهب فقط یکی از نشانگرهای هویت است. با این حال از سینما نباید غفلت کرد از آن جا که فیلم ها نشان دهنده دید عمومی به مسلمانان در جامعه هنری است، هم از نگاه دیگران به آنها و هم از نگاه خودشان به خودشان و نیز به این دلیل که دیدگاه خیلی نمونه ای کلی است.در حالی که در اولین فیلم ها حضور مسلمانان به دلیل آشتی ملی بود، و آنها را به عنوان دوستی مهربان و در عین حال غیرعادی، یا تماشاچی نشان دادند نه کلیشه ای.

نتیجه گیری:

همانگونه که اشاره شد، این فیلم ها در مورد اسلام به عنوان پایه فرهنگ هستند و معمولا در آنها هیچ ذکری از مذهب به عنوان اعتقاد بالاتر از وفاداری و پیاده کردن آن نیست. فیلمهای اسلامی به ندرت غیر مسلمانان را نشان میدهند و وقتی نشان میدهند نیز، مسلمانان به هندوها احترام می گذارند و آنها در کل به مذهب بی احترامی نمی کنند. بیشتر مسلمانان به عنوان شخصیت هایی مذهبی نمایش داده می شوند، در فرهنگی وسیع تر که ارزشی بالاتر در مذهبی بودن قائل میشود. نمایش مسلمانان و فیلم های غیر ا سلامی معمولا مشکل زاست. همانطور که نمایش تمام جوامع به جز هندوهای شمال هند در سینمای هندی است.

در جوامع مسلمانان نیز مرافعه هایی وجود دارد چون با اطلاع از قدرت این تصاویر و نمایش آنها در فیلم ها هستند بعضی از مسلمانان صنعت فیلم سازی را در کل معدوم میدانند، یا به خاطر طلاق و یا نمایش صحیح تاریخی که با احساسات امروزه در تضاد است.

اسلام به عنوان مشکل در سینمای هند دیده نمی‌شود، به شرطی‌که در متن اسلامی باشد نه در دنیای اسلام سیاسی شده و جهانی تمام مسلمانان در فیلم‌های هندی به نظر می رسد که ریشه در جنوب آسیا دارند، و ارتباط با بقیه کشورهای اسلامی معمولا به تروریسم ختم می شود. مخصوصا پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس، یک منبع مهم دیگر نقش عشق بین هندوها و مسلمانان است و فقط زمانی اتفاق می افتد که این عشق نقش اصلی در داستان داشته باشد. به زبان دیگر اسلام به عنوان فرهنگ و اعتقاد قابل قبول است اما مسائل جوامع بین المللی و روابط بین جوامعی همچنان بسیار حساس هستند. با اینکه این فصل در مورد «فیلم خدایان» نبود، این مشکل که تمامی بینندگان با آن روبرو هستند که چگونه تصاویر فیلم هندی تصویر عمومی از مسلمانان در جوامع دیگر را شکل میدهد و بر روی تصویر خود جامعه نیز اثر می گذارد. به نظر می رسد که تصاویر اسلامی بیانگر تصویری است که خود مسلمانان از خود دارند – حداقل تصویری که مسلمانان طرفدار فیلم از خود دارند (بینندگان مسلمانان همیشه بخشی اعظم از بینندگان را به خود اختصاص می دهند).این موضوع معمولا تصویری خاص از یک جامعه کوچک است که معمولا به مسخره گرفته میشود، سینما در حال حاضر مشغول مشکلاتی است که چگونه تفاوت را نشان دهد و چگونه تفاوت ها را با هم در ایده ملت و بینندگان وسیعتر یکی کند. همانگونه که فیصل دوجی اشاره می کند : “مسلمانان … خود نشان دهنده یک دلواپسی اساسی در ناسیونالیسم هستند: چیزی که هنوز برای ملت دست نایافتنی است”.