انتشار شماره ۱۲۴ ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت: مطالعات اسلام‌شناسی و ایرانشناسی در ژاپن
شماره ۱۲۴ ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع « مطالعات اسلام‌شناسی و ایرانشناسی در ژاپن» منتشر شد. غربیها قرنهاست که تاریخ و فرهنگ ایران را مورد بررسی و واکاوی قرار دادهاند اما در صد سال اخیر حوزه ایرانشناسی بسیار پیشرفت کرده است به گونهای که طی این سالها مراکز ایرانشناسی در اغلب کشورهای مهم جهان از جمله آمریکا، آلمان، فرانسه، ژاپن، چین و روسیه تأسیس شده است. در این مدت تحقیقات قابلتوجهی در حوزه فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم، زبان و ادبیات و آثار باستانی و حتی آراء و عقاید اسلامی صورت گرفته است. این شماره از نشریه با هدف بررسی وضعیت ایرانشناسی و اسلام‌شناسی امروز در جهان، این موضوع را در کشور ژاپن واکاوی کرده است. ژاپن یکی از کشورهایی که سنت ایرانشناسی و اسلام‌شناسی قابل توجهی دارد و طی این مدت کتابها و مقالات متعددی در حوزه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی منتشر کرده و چهره‌های نامداری در ژاپن به ایران توجه کرده‌اند. نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت به دبیری منوچهر دینپرست، پس از انتشار ویژهنامهای درباره ایزوتسو به عنوان یکی از چهره‌های نامدار ژاپنی در این حوزه، اکنون ویژهنامهای را به وضعیت فعلی ایرانشناسی و اسلام‌شناسی در ژاپن اختصاص داده است. در بخشی از سخن دبیر چنین آمده است: «یکی از کشورهایی که سنت ایرانشناسی و اسلام‌شناسی قابل توجهی دارد کشور ژاپن است. ژاپن برای ایرانیان نامی آشناست. وجه این آشنایی را باید در فضای امید و نظم و قدرت اقتصادی و فرهنگ غنی و … دانست. اما چهره‌ای که ایرانیان از ژاپن در ذهن خود دارند طی سال‌های گذشته با اتفاقات و رویدادهای مهمی دائما تغییر کرده است. ژاپن که تا پایان سده نوزدهم برای ایرانیان منطقه‌ای ناشناخته بود، با پیشرفت حیرت‌انگیز صنعتی و سیاسی پس از نهضت تجدد که از سال ۱۸۶۸ به همت امپراتور میجی و گروهی رجال دانا و خوش‌فکر و دلسوز نام و آوازه‌ای یافت، با شکست دادن چین در سال ۱۸۹۵ دنیا را به حیرت انداخت، و با پیروز آمدن بر روسیه تزاری در سال ۱۹۰۵ جای خود را میان قدرت‌های جهانی تثبیت کرد. ایرانیان هم مانند دیگر جهانیان شگفت‌زده شدند، و در آن سال‌های ادبار و نومیدی خود زبان به تحسین این ملت آسیایی که قدرت‌های مسلط اروپایی و جهانگیر آن روزگار، انگلیس و روس، یکی با او کنار آمده و دیگری از او شکست خورده بود، گشودند. عروج ژاپن برای ایرانیان در سال‌های نزدیک به جنبش مشروطه‌خواهی معنی و اهمیت خاص داشت، آن‌ها به خود امید می‌دادند که پیروزی ژاپن راه آنان را برای رهایی از ستم همسایگان آزمند هموار کند. با همه این مسائل، ژاپن با اینکه سرزمین نسبتا دوری از ایران تلقی می‌شود اما طی یکی دو قرن گذشته مراودات جدی با ایران داشته و طی این مدت کتابها و مقالات متعددی در حوزه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی منتشر کرده است. در این مدت چهره‌های نامداری در ژاپن به مسئله ایران توجه کرده‌اند و سعی داشتند تحقیقات خود را از زوایای مختلفی در حوزه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی انجام دهند.»
این دفتر مشتمل بر هفت نوشتار است. نخستین مطلب گفت و گویی با کازوئو موریموتو دانشیار تاریخ اسلام و ایران در موسسه مطالعات پیشرفته آسیا دانشگاه توکیو است. او که مدتی نیز در ایران به سر برده و به زبان فارسی نیز مسلط است درباره وضعیت فعلی ایرانشناسی و اسلام‌شناسی دیدگاه‌های خود را بیان کرده است. گفت و گوی دوم با پروفسور فوجی موریو، استاد دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی توکیو است و بر عرفان و آشنایی ژاپنی‌ها با عرفان اسلامی متمرکز است. «او در این گفتگو تصریح می‌کند که تمایل ژاپنی‌ها بیشتر به عرفان ابن‌عربی است. همچنین از کسانی یاد می‌کند که در عرفان‌پژوهی در ژاپن تلاش‌های جدی کرده و آثار قابل توجهی را منتشر ساخته‌اند.» سومین نوشتار مقاله «ایران‌پژوهی ژاپنی‌ها» به قلم دکتر هاشم رجب‌زاده، استاد پیشین دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا است و سهمی جدی در شناسایی و شناساندن ژاپنی‌ها و فعالیت آن‌ها به ایرانیان داشته است. «این مقاله را می‌توان تصویری درست و دقیق از وضعیت فعلی ایرانشناسی و اسلام‌شناسی در ژاپن برشمرد که به صورت اختصاصی برای مجله حکمت و معرفت نوشته شده است.» چهارمین نوشتار با عنوان «مطالعات اسلامی در ژاپن» مقاله شیگیرو کامادا، استاد دانشگاه توکیو است. پنجمین نوشتار با عنوان «مطالعات اسلامی در ژاپن زمان جنگ» به قلم تانادا هیروفومی به بررسی دقیقی از مجموعه مطالب ذخیره شده توسط انجمن اسلامی ژاپن بزرگ می‌پردازد، که به اختصار DNKK” یا کتابخانه اسلامی” نامیده می‌شود. ششمین مقاله با عنوان «مسلمانان در ژاپن در مقایسه با مسلمانان اروپا» به بررسی اولین مواجهه بین جهان اسلام و ژاپن می‌پردازد. «این مواجهه از زمانی آغاز می‌شود که ترک‌های عثمانی یک ناو دریایی در سال ۱۹۸۰ به ژاپن اعزام می‌کنند.» آخرین مقاله بخش دفتر ماه به سیمای مطالعات خاورمیانه و اسلامی در ژاپن دوران جنگ با تاکید بر هاجیمه کوبایاشی اختصاص دارد. «هاجیمه کوبایاشی نقش جدی در مطالعات خاورمیانه و اسلامی در ژاپن ایفا کرده است. کوبایاشی یکی از کسانی بود که برای تاسیس نخستین موسسه تحقیقاتی دانشگاهی مطالعات اسلامی در ۱۹۳۸ در ژاپن به خدمت گرفته شد.»
نوشته‌های مرتبط
دومین بخش ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت «ادب و هنر» نام دارد و مشتمل بر دو مقاله است که عبارت از «زیبا شناسی در فرانسه: شعرا و مونتنی» به قلم ووادیسواف تاتارکیویچ با ترجمه شادی حدادپورخیابان و سید جواد فندرسکی، و مقالۀ «نماد ماه در شعر حافظ» به قلم رضا یعقوبی است. بخش سوم نشریه «اندیشه و نظر» نام دارد و از چهار مقاله تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از: «معاشرت مسلمانان با پیروان سایر ادیان» محمد جواد محمدی، «پیکار در راه جان جهان» انشاءالله رحمتی، «جایگاه مطالعات سهروردی در غرب» مهدی امین رضوی، ترجمه روح الله علیزاده و در آخر «رویکردی پارادایمی به آرمانشهر توماس مور» که سید جواد امام زاده و علی خداوردی آن را نگاشتهاند. دو بخش پایانی نشریه عبارت از کتاب و گزارش هستند. در بخش کتاب، ابتدا مقالۀ «مقامه نویسی در ادب پارسی» به قلم سید مسعود رضوی آمده است. سپس منیره پنج تنی ابتدا به سراغ میثم سفیدخوش رفته است و با او دربارۀ ایدئالیسم آلمانی گفت و گو کرده است. در ادامۀ همین بخش منیره پنج تنی دبارۀ یوهان گوتلیب فیشته و آرای او با سیدمسعود حسینی گفت و گو کرده است. بخش پایانی نشریه به گزارش برخی از وقایع یک ماه اخیر در حوزۀ اندیشه و علوم انسانی اختصاص دارد. شماره ۱۲۴ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت به مدیر مسئولی و سردبیری دکتر انشاءالله رحمتی با بهای ۲۰۰۰ تومان منتشر شده است.
منیره پنج‌تنی