برخی رای می‌دهند، برخی هم تقلب می‌کنند
لوئیس آلبرتو ریگادا برگردان عبدالوهاب فخریاسری
نوشته‌های مرتبط
– چرا فیلم می‌گیری؟
– برای این که برگه رای من در این صندوق است. و این کاری که می‌کنی غیرقانونی است: داری پاکت‌ها را باز می‌کنی و همه آن‌ها باید دوباره شمارش شوند!
در مستندی برگرفته از بیش از سه هزار ساعت ویدیوی آماتور (نیرنگ، مکزیکو ٢٠٠۶، پخش در سال ٢٠٠٧)، لوئیس ماندوکی پرده از نیرنگ‌های بسیاری برمی‌دارد که انتخابات سال ٢٠٠۶ ریاست جمهوری مکزیک آلوده بدان‌هاست(١). و تمام آن‌ها برای قرار دادن مانع بر سر راه آندرس مانوئل لوپز («آملو») از حزب انقلاب دموکراتیک (چپ میانه) بود.
ماه‌ها پیش از انتخابات، ضربات پی در پی رسانه‌ها شروع شد. آملو نه تنها باید حملات مخالفین‌اش در حزب انقلاب قوانین اساسی (راست میانه) و حزب اقدام ملی (راست) را تحمل کند، بلکه بالاسری‌های حزب خودش هم به همان اندازه به او می‌تاختند. شورای هماهنگی موسسات -چیزی شبیه به اتحادیه صاحبکاران فرانسه (Medef)-، با برنامه‌هایی شبیه به آگهی‌های بازرگانی که به صورت گسترده‌ای توسط دو گروه رسانه‌ای عمده تله‌ویستا و تی‌وی آزتکا پخش می‌شد، حمله به شهردار سابق را کم و بیش آغاز کرد. «اگر لوپز اوبرادور رئیس جمهور شود، باید منتظر چیزهای بدتری باشیم، چیزهایی مانند بحران اقتصادی، گرانی، بیکاری. (…) ممکن است خانه و کار خود را نیز از دست بدهید… به نفع بحران رای ندهید.» کنفدراسیون کارفرمایان (Coparmex) نیز به نوبه خود در ویدیوهایی با تصاویر نامزد حزب انقلاب دموکراتیک همراه با تصویر هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا، در فضای ترس از خشونت، مترسک انقلاب بولیواری را تکان می‌داد.
دوم ژوئیه ٢٠٠۶، ۴١ میلیون تن از اهالی مکزیک به پای صندوق‌های رای رفتند، که البته بدون مشکل هم نبود. نام هزاران تن از فهرست‌های اسامی انتخاب‌کنندگان خط زده شده بود و نمی‌توانستند از حق رای دادن خود بهره گیرند. «این نیرنگ است! من ثبت نام کرده‌ام، ولی اسم‌ام در فهرست ثبت نام کنندگان نیست و نمی‌توانم رای دهم.» یکی از اهالی پایتخت، با عصبانیت و بغض در برابر دوربین گفت، «انستتو انتخابات فدرال کلی پول از ما گرفت، ولی همه‌اش حقه‌بازی بود: می‌خواهد [فیلیپ] کالدرون را به ما تحمیل کنند» و سپس با اشاره به نامزد حزب اقدام ملی پیش از پایان رای‌گیری اضافه کرد: «همه چیز از پیش برنامه‌ریزی شده!»
چند هفته پیش از آن، روزنامه‌نگاران این راز را برملا کردند که انستیتو انتخابات فدرال مدیریت پایگاه داده‌های انتخابات را به موسسه‌ای نزدیک به دولت (با حدود ١۵٠ میلیون دلار قرارداد امضا شده بین ٢٠٠٢ و ٢٠٠۵) و متعلق به شوهر خواهر کالدرون سپرده بود. نقش ابهام‌برانگیز سازمانی که قرار بود سازمان‌دهی و داوری در مورد انتخابات را بر عهده گیرد زمانی، در ساعت ١١ شب، مشخص شد که رئیس آن لوئیس کارلوس اوگالد اعلام کرد بین دو نامزد اصلی -آقایان کالدرون و لوپز اوبرادور- هنوز آن قدر به هم نزدیک‌اند که تعیین نام برنده انتخابات ممکن نیست. خاطره‌ای بد در ذهن شماری از مکزیکی‌ها زنده شد: خاطره انتخابات ریاست جمهوری سال ١٩٨٨ که در آن اتحاد چپ در پی «اشکال در سیستم کامپیوتر» که اعلام نتایج را به مدت یک هفته به تاخیر انداخت -زمانی که طی آن همه چیز می‌تواند تغییر کند- از پیروزی در انتخابات محروم شد.
در سال ٢٠٠۶، این حالت تعلیق چند روز به درازا کشید و در آن مدت نمایندگان حزب انقلاب قوانین اساسی و حزب انقلاب دموکراتیک دست به تقلب زدند: گزارش تقلب از بیش از نیمی از ١٣٠٠٠٠ صندوق رای خود نشان دهنده بی‌نظمی‌ها بود(٢). یک نمونه آن توسط نماینده حزب انقلاب دموکراتیک در تلویزیون مطرح شد: «در بخش یازدهم، در استان Nuevo León، در حوزه شماره ٣٩٧، طبق مفاد صورتجلسه اعلام شد ٩۶١ رای به صندوق ریخته شده (…) موضوع کاملا طبیعی به نظر می‌رسد، حال آن که در این حوزه تنها از ٧۶٠ برگ رای استفاده شده است. آن وقت می‌بینیم که [کالدرون] هم به تنهایی ٧٨۶ رای آورده. با این حال، این نتیجه به روشنی غیرقانونی کاملا با آن چه که در فهرست اسامی رای دهندگان ثبت شده آمده می‌خواند.»
در عمل در حوزه‌ها نیز نمایندگان حزب انقلاب دموکراتیک در برابر مخالفین که -با یک اکثریت نسبی- تمام اعتراضات به ناهنجاری‌ها در شمارش و شمارش مجدد آرا را به هیچ می‌گرفتند تنها بودند. شکستن مهر و موم‌ها، باطل کردن آراء بدون عیب و نقص، گزارشات با نرخ حضور بیش از ٣٣%، صندوق‌های پرشده از برگ‌های رای… بسیاری از صحنه‌های مضحک رای‌گیری فیلم‌برداری کردند. مثلا، در بخش دوازدهم از منطقه وراکروز، یک مسئول حوزه اشاره کرد: «کاملا معلوم بود که این برگه‌های رای همان برگه‌هایی نبودند که مردم رای‌های خود را در روز رای‌گیری بر روی آن‌ها نوشتند، چون اصلا تا و چروک نداشتند و از راهش وارد صندوق نشده بودند.»
لوئیس موشان، پژوهشگر دانشگاه ملی خودمختار مکزیک می‌گوید، در مجموع، یک و نیم میلیون رای «معلوم نیست از کجا پیدا شدند یا گم و گور شدند». بعدا، پس از چهار روز تنش طاقت‌فرسا و اعلام رسمی شکست آملو از سوی انستیتو انتخابات فدرال، وی اذعان کرد که، «ما استراتژی تشویق به مشارکت را داشتیم، اما هیچ به فکر دفاع از نتایچ انتخابات نبودیم. غفلت از ما بود». کالدرون با ٨٩/٣۵% آرا، که به سختی ۵٨/٠ امتیاز جلوتر از رقیب بود، برنده اعلام شد.
به مدت چندین ماه، بخشی از مرکز پایتخت در اشغال طرفداران حزب انقلاب دموکراتیک– که تا به دو میلیون نفر هم می‌رسید- بود که خواهان بازشماری «آرا، برگه به برگه و حوزه به حوزه» بودند. شکایتی تسلیم دادگاه انتخابات شد که با بررسی دوباره تمام آرا مخالفت کرد: «اگر درست باشد که در برخی بخش‌ها مهر و موم صندوق‌های رای‌گیری شکسته و برخی صندوق‌ها کاملا باز شد‌اند، باز هم این لزوما به معنای دست بردن [در برگه‌های رای] نیست. (…) هر چیزی هم که دیده باشیم، باز هم اجازه نداریم این طور نتیجه‌گیری کنیم که این آفات در کل انتخابات وجود داشتند» (رای ۵ سپتامبر ٢٠٠۶). در اوایل سپتامبر، قضات دادگاه صحت انتخاب کالدرون را تایید کردند.
شش سال بعد، حزب انقلاب دموکراتیک می‌داند که، به خاطر سرخوردگی‌های حاصل از دو دوره شش ساله گذشته، شانس اندکی برای پیروزی در انتخابات دارد. در راس جنبش ترقی‌خواه، آملو قصد دارد یک بار دیگر شانس خود را، به ویژه، در برابر نامزد حزب انقلاب قوانین اساسی، انریک پنیا نیتو، بیازماید. وی با لبخندی معصومانه، موهای روغن زده، و ازدواج اخیرش با ستاره دلفریب سریال‌های تلویزیونی، می‌خواهد لکه فساد را از حزب قدیمی انقلاب قوانین اساسی و پرچم سررنگ آن بزداید. در حالی که دل به سخاوتمندی رسانه‌های عظیم بسته (مقاله بالا را بخوانید)، آملو او را زیر باران حملات‌اش گرفته و از او چهره‌ای ضددموکرات نشان می‌دهد. در برخی گزارشات، که با مهارت تمام تهیه شده، به نحوی این کلام را بر زبان آورده که حاضر است به زور اسلحه هم که شده به قدرت برسد.
در سال ٢٠١٢، جنگ‌ارتباطی دیگر تنها در رسانه‌ها نبود، بلکه این بار اینترنت نیز به کمک دو طرف آمده بود. مثلا، در یکی از سی هزار حساب جعلی تویتر در خدمت ارتباطات انریک پنیا نیتو آمد، «هر چه اوبرادور در نظرسنجی‌ها بالاتر می‌رود، ارزش پول بیشتر کاهش می‌یابد»(٣). شگردهای قدیمی تقلب انتخاباتی و رای جمع کنی کنار گذاشته نشدند. حزب، با سوءاستفاده از فقر بخش بزرگی از مردم، برنامه خرید آرا را به راه انداخت که بعدها نام «Sorianagate»(۴)، برگرفته از نام تجاری یک شرکت پخش، را بر آن نهادند. در آخرین ماه‌های پیش از انتخابات، در برخی از استان‌ها، که حزب انقلاب قوانین اساسی در آن‌ها دست بالا داشت، از محل منابع مالی عمومی، بسته‌های غذا برای فقیرترین مردم از هیپرمارکت‌های زنجیره‌ای سوریانا خریداری شد و، به این ترتیب، سود کلانی، از جیب مالیات‌دهندگان، نصیب آن‌ها کرد. برآورد هزینه این پروژه: ۴۴٠ میلیون دلار(۵).
در گام دوم، هزاران کیف پول الکترونیک سوریانا با تعهد به حمایت یا حتی کارت‌های آرا مبادله شد، با این قول و قرار که تسویه (بین ٢٠ تا ۴٠ دلار) در روز رای‌گیری و در صورت موفقیت انریک پنیا نیتو صورت خواهد گرفت. یکی از اهالی مکزیک در کانال Telesur (اخبار تلویزیون در ۴ ژوئیه ٢٠١٢) چنین گفت، «این کارت‌را یکشنبه صبح، پیش از آن که به محل رای‌گیری بروم، به من دادند و در عوض از من خواستند به حزب انقلاب قوانین اساسی رای بدهم.» شاهدان در شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های اطلاعات خارجی بسیار بودند. مخالفان انریک پنیا نیتو «خرید گسترده آرا»(۶) را تقبیح کردند.
Sorianagate تنها قله کوه یخی است که تامین مالی غیرقانونی مبارزات انتخاباتی نه تنها با مداخله گروه مالی Monex و Odebrecht، غول ساختمان‌سازی و جاده‌سازی، بلکه همچنین با مشارکت مستقیم کارتل‌های مواد مخدر را برملا می‌سازد (٧). به این ترتیب، مبارزه انتخاباتی هالیوودی حزب انقلاب قوانین اساسی با هزینه‌ای فراتر از ٣۴٠ میلیون دلار (یعنی ده برابر سقف هزینه‌ای که قانون مقرر کرده)، دیگر شانسی برای رقبا باقی نمی‌گذارد. در یکشنبه اول ژوئیه ٢٠١٢، پس از یک روز حرکت و تلاش بسیار، آقای پنیا نیتو در صدر نتایج جای گرفت: سازمان‌های مدنی بیش از یک هزار مورد خلاف را آشکار کردند- دزدیدن صندوق‌های آرا، بازداشت اعضای حوزه‌های رای‌گیری، تیراندازی‌ها… با این حال، والدس زوریتا، رئیس انستیتو انتخابات فدرال همان شب در تلویزیون اعلام کرد که کشور «انتخاباتی نمونه، مشارکتی، آرام و حقیقتا استثنایی» را پشت سر گذاشته است.
پنج روز طول کشید که انستیتو نتایج را به طور رسمی تایید و پیروزی نامزد خوش‌سیمای تلویزیونی را با ٣٨% آرا و موافقت هیئت نمایندگان ناظر سازمان کشورهای آمریکا را اعلام کند. بنا بر برآورد آقای لوپز اوبرادور، با شش دهم درصد کمتر، میلیون‌ها رای خریداری شده بود: او پروژه «تبهکاری سازمان‌یافته انتخاباتی(٨)» را تقبیح کرد. یک بار دیگر، شکایت‌های حزب‌اش بی‌نتیجه ماند. دادگاه انتخابات به این نتیجه رسید که بی‌قانونی‌های مشاهده شده در انتخابات آن چنان نبودند که اعتبار آن را به زیر سوال برند و، در اواخر اوت، صحت و قانونی بودن فراینده انتخابات و پیروزی حزب انقلاب قوانین اساسی را تایید نمود. انستیتو انتخابات فدرال نیز، به بهانه هزینه گزاف بایگانی، خواهان از بین بردن برگه‌های آرای مورد استفاده در انتخابات‌های ٢٠١٢ و ٢٠٠۶ شد…
در ژوئن ٢٠١٧، آلفردو دل مازو مازا، پسر عموی پنیا نیتو، در انتخابات فرمانداری استان مکزیکو در برابر خانم دلفینا گومز آلوارز، رهبر محلی حزب آقای لوپز اوبرادور، پیروز شد. این آدم حزب انقلاب قوانین اساسی، برای زدن نامزدی در موقعیت بهتر، ناچار شده یک بار دیگر با بهره‌گیری از مجموعه‌ای از روش‌های مورد استفاده در سال‌های ٢٠٠۶ و ٢٠١٢ دست به تقلب بزند(٩). با این حال، آملو اعلام کرده که بار دیگر در انتخابات ریاست جمهوری ٢٠١٨ شرکت خواهد کرد…
١- یا، می‌توان گفت، نقل‌قول‌های پایین برگرفته از همین فیلم‌اند.
٢-
John M. Ackerman (sous la dir. de), Más allá del acceso a la información. Transparencia, rendición de cuentas y Estado de derecho, Siglo XXI, Mexico, 2008
٣-
Jordan Robertson, Michael Riley et Andrew Willis, « How to hack an election », Bloomberg Businessweek, New York, 31 mai 2016.
۴- در اشاره به رسوایی واترگیت که موجب سقوط ریچارد نیکسون، رئیس جمهمور آمریکا، در سال ۱۹۷۴ شد.
۵-
« Estados compraron $ miles de millones a Soriana en despensas », ۶ juillet 2012, http://aristeguinoticias.com
۶-
« Repudian en 16 estados la “compra masiva de votos” a favor del PRI », La Jornada, Mexico, 8 juillet 2012.
٧-
« Cártel de Juárez, proveedor del PRI y financiador en la campaña de Peña Nieto (Reportaje especial) », ۱۶ mars 2016, http://aristeguinoticias.com
٨-
Luís Prados, « López Obrador acusa al PRI de comprar cinco millones de votos », El País, Madrid, 9 juillet 2012
٩-
Pedro Miguel, « Fraude », La Jornada, 6 juin 2017.
انسان شناسی و فرهنگ ناشر منسخه فارسی مجله لوموند دیپلماتیک در ایران است
لوموند دیپلماتیک نوامبر ۲۰۱۷