والونی « آلوده شده» به چپ بنیاد گرا

ptb-belgique

سباستیان گیلارد برگردان بابک دهقان

حزب کار بلژیک (PTB) که ده سال پیش از این گروهکی انزوا گرا بود آیا می تواند اولین حزب سیاسی والونی شود ؟
مجله Le Vif/L’Express برروی جلد شماره ۳۱ مارس ۲۰۱۷ خود، برمتنی تیره شده با دودی سرخ رنگ که در آن نیمرخ تهدید کننده مردی به چشم میخورد، می پرسد : « آیا شما هم توسط چپ بنیاد گرا آلوده شده اید؟». هفته نامه بلژیکی، درادامه، برای اینکه خواننده اش« میزان آلودگی» خود را ارزیابی کند، آزمایشی پیشنهاد میکند. خوانندگانی که از حق سقط جنین، اقلیت های دگرباش جنسی ویا کاهش نابرابری های اجتماعی دفاع میکنند احتمالا « تحت نفوذ عقاید چپ بنیادگرا هستند» ؛ وحتی بدتر، آنها میتوانند توسط گفتمان « ساده وبعبارت دیگرساده اندیشانه» حزب کار بلژیک (PTB)، تشکلی وحدت گرا، که هم دروالونی (Wallonie) وهم درفلاندر (Flandre)، با نام Partij van de Aardbij (PVDA)، فعال است، اغوا شوند.

این حزب تاسیس شده در۱۹۷۹، با عقاید ملهم از مارکسیسم – لنینیسم، مدت زمانی طولانی، درانتخابات ملی آرای بسیار اندکی بدست آورد و نتوانست از مرز یک درصد فراتر رود. اما انتخابات سراسری ماه مه ۲۰۱۴، شرایط را تغییر داد : حزب کار بلژیک ۳٫۷ درصد آرا درسطح ملی و ۵٫۵ درصد آرا در والونی را ازآن خود کرد. سه سال بعد، یک سری نظرسنجی ها آینده حتی بهتری را برای این حزب وعده میدهند. یک نظر سنجی درماه ژوئیه ۲۰۱۷، منتشرشده درروزنامه L’Écho، با نزدیک به ۲۵ درصد قصد رای، این حزب را در والونی دررتبه اول قرار میدهد، فراتراز جنبش اصلاح طلب (MR) نخست وزیرشارل میشل وحزب سوسیالیست که بشدت سقوط میکند. ازآن پس، وحشتی بزرگ دامن گیر دنیای سیاسی بلژیک شده است. برای درک دلایل صعود PTB، بایستی به هشتمین کنگره آن درسال ۲۰۰۸ و تغییرجهت راهبردی در جریان آن بازگشت. آقای شارلی لوپگ، رهبرجنبش جوانان حزب (Comac) نقل میکند که « درآن زمان ما از خود پرسیدیم : ما حزب کار هستیم، ما میخواهیم کارگران را نمایندگی کنیم، ازحقوق آنان دفاع کنیم، خواستاررهائی آنها هستیم …. پس چرا تعداد کارگرانی که بسوی ما می آیند چنین اندک است؟ سپس کوشیدیم که گفتمان مناسبی بیابیم که مردم آنرا درک کنند، گفتمانی کوبنده وبسیج کننده». PTB ضمن تاکید برپایبندی خویش به مارکس، انگلس ولنین، تصمیم میگیرد که ارجاع به استالین ومائو را کنار گذاشته وبرنامه اش را برروی پیشنهاد های کوبنده (ایجاد مالیات بردرآمد میلیونرها، افزایش حقوق بازنشستگی به ۱۵۰۰ یورو در ماه …) متمرکزسازد. حزب واژه های خویش را نیزتغییر میدهد. ازاین پس کلمه «مردم»، همانطور که درشعار«اول مردم ونه سود» اتخاذ شده درآغاز ۲۰۰۴ دیده میشود، به اصطلاح «طبقه کارگر»، ترجیح داده میشود.

برای پاسکال دلویت وجیولیا ساندری، متخصصان علوم سیاسی، این تحول، نشانه تعویض « لفاظی استالین وار با گفتمانی بنیادگرا – عوام گراست»(۱). گرچه رهبران PTB این تغییرجهت گفتاری را قبول دارند اما با اندیشه «عوام گرائی» حتی چپی مرزبندی میکنند. بنا بر گفته پترمرتنس، رهبرحزب، که همواره برای مبارزه طبقاتی نقش اساسی قائل است، این تغییر بویژه برای بنیان گذاری « سوسیالیسم ۲.۰» است(۲). آقای لوپگ توضیح میدهد که « ما میخواهیم گفتمانی براساس تحلیل طبقاتی اما مناسب با شرایط امروزی داشته باشیم. قصد ما نسخه برداری از سخنرانی های قرن نوزدهم نیست».

سیاست راهبردی تعیین شده درکنگره، در شرایطی مناسب برای تفکرات بنیاد گرا ونیز بی اعتباری روزافزون حزب سوسیالیست، بزودی ثمراتش را آشکار کرد. بین سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶ تعداد اعضای حزب چهار برابر شد (از ۲۵۰۰ به ۱۰۰۰۰ عضو). در سال ۲۰۱۴، برای اولین بار در تاریخ حزب، دوعضو آن، آقای رائول هدبو، سخنگوی حزب، وآقای مارکو فان هس، کارمند پیشین وزارت دارائی که بخاطر مبارزه اش برعلیه فرارازپرداخت مالیات مشهور شده است، به نمایندگی مجلس فدرال انتخاب شدند. دوعضو دیگر به نمایندگی مجلس والونی وچهار نفرهم به نمایندگی درمجلس بروکسل انتخاب میشوند. ورود نمایندگان منتخب PTB به نهاد های بلژیک جالب توجه است : آنها برای نشان دادن تمایلات انقلابی خود با بلند کردن مشت گره کرده وبرای ابراز وحدت گرائیشان به سه زبان سوگند یاد میکنند وانضباطی آهنین برخود روا میدارند : هر نماینده بایستی با مبلغی میان ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ یورو زندگی کند وباقی مانده حقوق خویش را به حزب بدهد. آقای هدبو، بهنگام سخنرانیش دراول ماه مه ۲۰۱۷ درلییژ، فلسفه این کار را بدینگونه خلاصه میکند که « اگر درانطباق با تفکرمان زندگی نکنیم، بناچار به همانگونه که زندگی میکنیم فکرخواهیم کرد». چنین منطقی با توجه به افشای رسوائی های متعدد فساد مالی در ماه های اخیر توجیه پذیرتر میشود. نمایندگان محلی، اکثرا سوسیالیست ها، متهم شده اند که بدون مشارکت درهمایش های شرکت سرمایه گذاری مختلط دولتی- خصوصی Publifin، مبالغ کلانی دریافت کرده اند.

فتح فلاندر

این رسوائی ها با ایجاد بدگمانی نسبت به احزاب سنتی، PTB را محبوب تر میکند چرا که، این حزب مداوما طبقه سیاسی دوراز واقعیتی که متحمل نتایج اقداماتش نمیشود را مورد انتقاد قرارمیدهد. از جمله این اقدامات میتوان دررابطه با بازنشستگی (طرح Bacquelaine، که کاهش حقوق بازنشستگی بیکاران قبلی را درنظردارد)، در رابطه با قانون کار( قانون Peeters، مقررات زدائی ازتوسل به ساعات کار اضافی، قرارداد کار نیمه وقت وساعات کار قابل انعطاف …) وغیره نام برد. این حزب مارکسیست در جنبش اجتماعی مخالف این اصلاحات پیشگام است. مبارزان این حزب که در اعتصابات بسیار فعالند درسالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ وسیعا در تظاهرات ضد ریاضت اقتصادی شرکت داشتند. چنین مشارکتی، ریشه دار شدن PTB درمیان سندیکا ها وبویژه سندیکای قدرتمند FGTB (یک ونیم میلیون عضو) ومعمولا نزدیک به حزب سوسیالیست را میسرساخته است. بهنگام انتخابات ۲۰۱۴، بخش منطقه ای FGTB شارل روا، با وجود مخالفت رهبری مرکزی، از اعضایش خواست تا به PTB رای دهند. در سال ۲۰۱۷، به گونه ای نا مرسوم، سندیکا در نظر داشت که رهبران سوسیالیست را برای حضور در کنگره فدرال ماه ژوئن خویش دعوت نکند.(۳)

جا افتادگی PTB درفلاندر نسبتا محدود بوده و حزب هنوز نتوانسته است نتایج همسانی با والونی بدست آورد. آقای بارت دو وور، رهبر حزب ملی گرای فلاماند Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA)، از این پیشرفت نآهماهنگ بسیار خوشنود است زیرا چنین چیزی حربه دیگری دردست اوست تا بتواند با خشونت بیشتری یک فلاماند « دست راستی» لیبرال وملی گرا را رودرروی یک والونی « دست چپی» که به PTB، حزب سوسیالیست واکولوژیست ها رای میدهند، قراردهد؛ گسستگی زبانی، شکاف سیاسی نیزمیتواند باشد. رهبران PTB برای حل این مسئله به تکاپو افتاده اند. درماه مارس ۲۰۱۷، آقای ژرمن موژمانگانو، مسئول بخش هینو، به جای آقای هدبو بعنوان سخنگوی حزب انتخاب شد. هدف این جابجائی از یکسو تنوع بخشیدن به چهره های بیرونی حزب واز سوی دیگرآزاد کردن آقای هدبو از تعهدات خویش بعنوان نماینده بود تا او بتواند کارزار انتخاباتی در فلاندر را بخوبی پیش ببرد. آقای هدبو هر دو زبان فرانسوی وهلندی را به نحو احسنی صحبت میکند. فیلمهای سخنرانی های اودرمجلس، که به وفوردرشبکه های اجتماعی یافت میشوند، سبب اشتهار نسبی او در شمال کشورشده است تا جائیکه اوحتی برای شرکت در برنامه تلویزیونی « De slimste mens ter wereld » (هوشمندترین مرد دنیا)، که در گذشته باعث افزایش محبوبیت آقای دو وور شد، دعوت شد، چیزی که برای یک فرانسوی زبان بسیار نادر است.

گرچه PTB امیدوار است که بهنگام انتخابات سراسری ۲۰۱۹ چند کرسی در فلاندربدست آورد(شاید در آنورکه آقای مرتنس رودرروی ملی گرایان قرار خواهد گرفت)، اما انتخابات اولویتی برایش نیست. ۲۱ مه ۲۰۱۶، آقای هدبو در مصاحبه ای با رادیو- تلویزیون جامعه فرانسوی زبان (RTBF) قبول میکرد که « ما پیش از ده یا پانزده سال آینده به قدرت نخواهیم رسید». رسانه ها ورهبران سوسیالیست فورا این جمله را دست آویزی کردند تا به خصلت وظیفه نشناس این حزب وناتوانیش برای حکومت کردن حمله کرده واز بیهودگی رای به نفع آنان سخن گویند. آقای هدبو با تاکید بر ضرورت « ایجاد یک توازن قدرت» برای « بازیافتن یک تسلط در چپ» از سخنان خویش دفاع کرد چرا که حزب اوهیچگونه اتحادی با کسانی که، همچون سوسیالیست ها ویا اکولوژیست ها، از ریاضت تحمیل شده توسط اتحادیه اروپا حمایت کنند را مد نظر ندارد (۴). آقای داوید پستیو، نائب رئیس حزب، به هم پیمانان احتمالی هشدارمیدهد که « بدون این توازن قدرت، شما حتی اگر سی درصد آرا را از آن خود کنید، امکانات لازم برای اجرای برنامه ای که بدست آوردن این درصد آرا را فراهم کرده است نخواهید داشت. ما اگر خواهان سیاست متفاوتی هستیم، ناچار خواهیم بود که ازقید وبند اروپائی سرپیچی کنیم».

PTB پیش از آنکه برمواعد انتخاباتی تاکید ورزد، بر « ضرورت جدال اندیشه ها» برای استحکام بخشیدن « آگاهی طبقاتی»، واژه هائی که به وفور دراسناد نظریش به چشم میخورند، در میان مردم بلژیک پافشاری میکند. حزب قبل از هرچیز بدنبال توسعه یک جنبش اجتماعی نیرومند است که بتواند هنگام بقدرت رسیدن بر آن تکیه کند. بنابراین حزب خواهان مشارکت هرچه بیشترهواخواهان خویش واختصاص وقت بیشتری از سوی آنهاست. هرساله در ماه سپتامبر، PTBبا الهام ازجشن اومانیته (Fête de l’Humanité) حزب کمونیست فرانسه، جشنواره ManiFiesta را برگزار میکند که طی آن کنسرت، کنفرانس وبحث وغیره درهم می آمیزند. جنبش جوانان حزب (Comac) بسیارفعال است وابتکارعمل های متعددی را در دانشگاه ها به اجرا میگذارد. Comac به هنگام تعطیلات نوئل وعید پاک، «مرور درسی اشتراکی» (۶) سازمان دهی میکند که به حدود دویست وپنجاه دانشجو اجازه میدهد که، در ازای مبلغی ناچیز، درمحیطی دوست داشتنی، ضمن آماده شدن برای امتحانات، با عقاید سیاسی آشنائی پیدا کنند. اضافه براین، جوانان حزب، هر سال «مدرسه کارل مارکس» را راه اندازی میکنند که هر باربین دویست تا سیصد تن درآن حاضر میشوند. در برنامه سال ۲۰۱۷ موضوعاتی چون «مارکسیسم وفمینیسم»، «مارکسیسم برای مبتدیان»، «تاریخ طبقه کارگر»، «آینده کاردر اروپا»، «فلسطین، آخرین مستعمره؟»، «توافق نامه جامع اقتصادی وتجاری (CETA) برای مبتدیان» …. قرار داده شده بودند.

حزب سوسیالیست در مرکز حمله

برای افزایش اعتبار روشنفکری چپ بنیادگرا، دانشگاهیان جوان عضو حزب ویا طرفدار آن، سرانجام در سال ۲۰۱۷ مجله Lava را براه انداختند. این «مجله انتقاد اجتماعی وتحلیل مارکسیستی» از همتایان درخشان بریتانیائی چون Monthly Review و New Left Review وبویژه همتای جوان آمریکائیش، مجله Jacobin، که گرافیسم تحسین برانگیز و برخی از نویسندگانش همچون جامعه شناسان وویک شیبرویا والتر بن میکائلس را به عاریت میگیرد، الهام گرفته است (۷). دانیل زامورا یکی از بنیادگذاران Lava توضیح میدهد که « حکومت درگیر یک نبرد بی وقفه فرهنگی است که براساس آن جهان کنونی تنها شکل قابل باور است». او ادامه میدهد « نبرد اندیشه ها نبردی انتزاعی نیست. اگر جنبش چپ میخواهد این چهارچوب تفکرستمگر را در هم بشکند، بایستی برای ایجاد یک حرکت ضد استیلائی نیز کوشش کند. (…) نبرد اندیشه ها نبردی برای یک دنیای متفاوت نیزهست (۸).

۲۹ مارس ۲۰۱۷، برتران هن، خبرنگار RTBF از آقای موژمانگانو میپرسید : « هم اکنون حبابهای سفته بازی وجود دارد که PTB و دیگراحزاب چپ آنها را محکوم میکنند … آیا در حال حاضر خود PTB یک حباب سیاسی نیست؟». بی تردید، نتایج مطلوب نظرسنجی الزاما به معنی پیروزی در انتخابات نیست. اما، تاثیرات صعود PTB درپهنای سیاست بلژیک هم اکنون هویداست. در سال ۲۰۱۵، احمد لاعوجی نماینده سوسیالیست، یک قانون پیشنهادی برای مالیات گذاری براموال به ارث رسیده بزرگ را به مجلس ارائه داد. حزب سوسیالیست در پایان کنگره اکتبر ۲۰۱۶ خود، چهار روز کار در هفته وتصمیم گیری مشترک درشرکت ها را به برنامه خویش افزود. اقداماتی که PTB از آن دفاع میکند وسوسیالیست ها در طی بیست وشش سالی (۲۰۱۴–۱۹۸۸) که حکومت فدرال را در دست داشتند هرگزبه اجرای آن فکر نکرده بودند…

۱– پاسکال دلویت و جیولیا ساندری، «چپ ترازچپ»، در پاسکال دلویت، ژان بنوا پیله وامیلی وان اوت، احزاب سیاسی بلژیک،
انتشارات دانشگاه آزاد بروکسل، ۲۰۱۱

۲– مراجعه کنید به « سوسیالیسم ۲.۰، به مقیاس انسان و طبیعت» در چگونه آنها جرات میکنند؟، پیتر مرتنس، Aden، بروکسل، ۲۰۱۲

۳– برنارد دمونتی، « FGTB، PTB را دعوت نخواهد کرد»، Le Soir، بروکسل، ۷ ژوئن ۲۰۱۷

۴– مصاحبه با آقای رائول هدبو، La Libre Belgique، بروکسل، ۲۳ دسامبر ۲۰۱۶

۵– بعنوان مثال، مراجعه کنید به « نبرد اندیشه های ضروری»، مطالعات مارکسیستی، شماره ۱۱۱، بروکسل، اکتبر- دسامبر ۲۰۱۶

۶– در بلژیک، واژه « bloque» به جلسات آماده سازی برای امتحانات اشاره دارد

۷– مراجعه کنید به والتر بن میکائلس، «آزادی، برادری … تنوع ؟» و ویک شیبرویا، « عامی گرائی، جنگ افزاری در دست چپ ها»، به ترتیب در لوموند دیپلوماتیک، فوریه ۲۰۰۹ و مه ۲۰۱۴

۸– گاستون وان دیک، « Lava، ابزار نوینی برای نبرد اندیشه ها»، ۹ ژوئن ۲۰۱۷، www.solidaire.org

انسان شناسی و فرهنگ ناشر نسخه فارسی مجله لوموند دیپلماتیک در ایران است