شمارۀ ۱۴۸ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت:«چیستی و زمینه‌های شکل‌گیری جنبش پدیدارشناسی۲»
شمارۀ ۱۴۸ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «چیستی و زمینه‌های شکل‌گیری جنبش پدیدارشناسی۲» به دبیری منیره‌پنج‌تنی در مردادماه ۹۷ منتشر شد. شمارۀ نخست این دفتر در تیر ماه ۹۷ منتشر شده بود.
سخن دبیر این شماره از ماهنامه با این نکته آغاز شده است: «اکنون، با گذشت بیش از یک قرن از پیدایش این جبنش و نگارش آثار متعدد در این زمینه که برخی‌شان نیز به فارسی ترجمه شده است، چه نیازی هست تا دوباره پرسشِ «پدیدارشناسی چیست؟» را طرح کنیم و بخواهیم به «سرآغازها» بازگردیم؟ آیا پاسخ این پرسش برای ما واضح و روشن است یا ابهاماتی وجود دارد که وادارمان میکند باز هم به پرسشِ چیستی پدیدارشناسی بازگردیم.» در ادامه دبیر این شماره از ماهنامه، ابتدا به برخی دلایل و شواهدی که متخصصان این حوزه را ملزم به طرح دوبارۀ پرسش از چیستی پدیدارشناسی میکند، اشاره کرده‌و برای تأکید بیشتر بر ضرورت بازاندیشی و پرسش دوباره از چیستی پدیدارشناسی، پرسش‌هایی را دربارۀ این موضوع در سه مرحلۀ تاریخی طبقه‌بندی کرده است که عبارتند از: ۱- پدیدارشناسی پیش از هوسرل ۲- جنبش تاریخی پدیدارشناسی ۳- پدیدارشناسی در دوران معاصر و در حوزه‌های مختلف اعم از علوم‌انسانی، علوم تجربی و هنر. پنج‌تنی پس از طرح چندین پرسش نوشته است که «بنابراین اگر پدیدارشناسی چنان چندوجهی‌ست که از معنای یک جنبش تاریخی صرف فراتر می‌رود و مدعی‌ست امکان بازیابی فلسفه در دوران مدرن را در اختیار ما می‌گذارد، پس راهی جز شناخت دقیق با رجوع به متون اصلی‌اش نداریم. حتی اگر به چنین ادعایی مشکوک باشیم، نمی‌توانیم نسبت به جنبشی که نه تنها به طور مستقیم در بخش عمده‌ای از فلسفۀ قاره‌ای قرن بیستم نقش پررنگی داشته است بلکه با تطور و تحولش در قالبِ جریان‌های دیگر فلسفی مانند اگزیستانسیالیسم و هرمنوتیک به شکل‌های مختلف حضور داشته است، بیتفاوت باشیم.»
نوشته‌های مرتبط
بناست هشت دفتر برای پدیدارشناسی در حکمت و معرفت منتشر شود که عبارتند از: چیستی و زمینه‌های شکل‌گیری جنبش پدیدارشناسی، پدیدارشناسی آلمانی، پدیدارشناسی فرانسوی، پدیدارشناسی هنر، پدیدارشناسی ادبیات، پدیدارشناسی اخلاق، پدیدارشناسی در حوزۀ علوم تجربی و علوم انسانی و در آخر «ما و پدیدارشناسی». شمارۀ اولِ نخستین دفتر با هفت نوشتار در تیر ماه ۱۳۹۷ منتشر شد و اکنون شمارۀ دوم دفتر اول نیز مشتمل بر هفت مقالۀ دیگر است.
نخستین نوشتار با عنوان «زمینه‌های شکل‌گیری پدیدارشناسی از دکارت تا هوسرل» گفت‌وگویی‌ست که دبیر دفتر ماه با پرویز ضیاءشهابی انجام داده است و هدفش بررسی مؤلفه‌هایی‌ست که از اندیشۀ فیلسوفان پیش از هوسرل، از دکارت تا هیوم در بنیادهای اصلی جنبش پدیدارشناسی رسوخ کرده است.
دومین نوشتار با عنوان «دکارت و سنت پدیدارشناسی» مقاله‌ای به قلم وین ام. مارتین و با ترجمۀ مرتضی نوری است. این مقاله به نسبت بین جنبش پدیدارشناسی با فلسفۀ دکارت می‌پردازد. مارتین میکوشد مؤلفه‌هایی را که به اشکال مختلف از فلسفۀ دکارت به پدیدارشناسی به‌ویژه پدیدارشناسی هوسرل و هایدگر وارد شده‌اند، شرح دهد. هر چند او فقط به این تأثیرپذیری‌ها مانند توجه به بحران علم و چاره‌جویی برای رفع آن با روی‌آوردن به فلسفه، اکتفا نمی‌کند و بر این نظر است که هوسرل در چند مؤلفۀ اساسی مانند کشف جهانِ آگاهی و ویژگی روی‌آورندگی از اندیشۀ دکارتی فاصله گرفته است. مؤلف بر این نظر است که فلسفۀ هایدگر هم به خاطرِ بنیان نهادنِ هستی‌شناسی بر تحلیلِ اگزیستانسیالِ انسان، خاستگاه‌اش به تحلیلهای دکارتی و پرسش از چیستیِ انسان باز می‌گردد.
مقالۀ سوم با عنوان «جنبۀ لایب‌نیتسی پدیدارشناسی هوسرلی» به قلم الکساندرو جیوکولسکو است که محمد شامخی به فارسی ترجمه کرده است. مؤلف در این مقاله میکوشد نشان دهد که فلسفۀ لایب‌نیتس و هوسرل ذیل گونۀ یگانه‌ای از فلسفه جای می‌گیرند و برای این‌کار بخش‌های نظام فلسفی آنها را در چند عنوان با هم مقایسه میکند که عبارتند از ۱-تئودیسۀ لایب‌نیتسی و انتودیسۀ هوسرلی ۲- حضور التقاطی‌‌گری ۳- جستجوی حقیقت تام و تمام ۴- نگاه غایت‌شناسانه در مونادولوژی و پدیدارشناسی.
ریچارد ت مورفی در چهارمین مقاله با عنوان «پدیدارشناسی و تجربه‌گرایی بریتانیایی» و با ترجمۀ علیرضا حسن‌پور، تأثیرپذیری پدیدارشناسی هوسرل را از آرای سه تجربهگرای کلاسیک بریتانیایی – لاک، بارکلی و هیوم- نشان می‌دهد و همچنین برخی انتقادات هوسرل را به آنها را بررسی میکند. به عنوان نمونه مؤلف نشان می‌دهد که هوسرل بیش از همۀ تجربه‌گرایان از هیوم در مفاهیمی مانند تحلیلهای حلولی، دروننگرانه و روانشناختی، در پی‌ریزی پدیدارشناسی استعلایی متأثر بوده است.
مقالۀ پنجم با عنوان «فیشته و پدیدارشناسی» اثر تام راکمور با ترجمۀ مسعود حسینی زمینه‌های شکل‌گیری پدیدارشناسی هوسرلی را در ایدئالیسم فیشته بررسی میکند. راکمور با این پرسش که «مؤلفۀ پدیدارشناسانۀ اندیشۀ فیشته چیست؟» آغاز میکند و هدف مقاله‌اش را درک «ایدئالیسم» و «پدیدارشناسی» و تعیین نسبت و رابطۀ اندیشۀ فیشته با پدیدارشناسی می‌داند. او بر این نظر است که سه دیدگاه عمده فیشته درباره شیء فی‌نفسه، سرشت سوژه و تاریخ، زمینه‌ساز شکل‌گیری مفهوم جدید پدیدارشناسی هوسرلی بوده‌اند.
مقالۀ ششم با عنوان «روش پدیدارشناسیِ هگل» به قلم محمدمهدی اردبیلی است که به طرح مسئلۀ امکان احیای پدیدارشناسی هگلی در مقام روش می‌پردازد. پرسش اردبیلی در این مقاله این است که «آیا می‌توان در فلسفۀ هگل، از پدیدارشناسی در مقام یک روش سخن گفت؟» او پس از بررسی ریشه‌های تاریخی و لغت‌شناختی این اصطلاح پیش از هگل، با تکیه بر نقل‌قول‌های مختصر خود او دربارۀ روش «پدیدارشناسی»، در کتاب پدیدارشناسی روح، به تحلیل مقصود هگل از معنای این واژه پرداخته است. پرسش پایانی مؤلف این است که «آیا اصلاً ممکن است پدیدارشناسی هگل را در مقام روشی مطرود و رهاشده، به منزلۀ راهکاری هم برای برون‌رفت از انسداد خود فلسفۀ هگل، و هم برای مواجهه با جریانات ضدهگلی احیا کرد؟»
هفتمین و آخرین مقاله با عنوان «درنگی بر قطعاتی ازپدیدارشناسی روحهگل در مناسبت فلسفه و دانش» به قلم میثم سفیدخوش است. مؤلف در این مقاله میکوشد بر اساس جملاتی از پیشگفتار کتاب پدیدارشناسی روح و بخش “دانستنِ مطلق” آن به مناسبتِ دانش پدیدارشناسیِ هگلی و دانش بهطورکلی بپردازد.
دبیر دفتر ماه دربارۀ دو مقالۀ آخر بر این نظر است که آنها «به یکی از دغدغه‌های این دفترها دربارۀ معنای «پدیدارشناسی» در فلسفۀ هگل مربوط‌‌اند و ما را یاری می‌کنند با آشنایی دقیق‌تر با این مفهوم نزد هگل، نسبتش را با جنبش تاریخی پدیدارشناسی بررسی کنیم.»
بخش دوم ماهنامه با عنوان «ادب و هنر» مشتمل بر دو مقاله است، نخستین مقاله با عنوان «داوری زیبایی شناسانه» به قلم تد کوهن است که انشاءالله رحمتی به فارسی ترجمه کرده است. دومین مقاله با عنوان «سیمرغ حقیقت: تفسیر پراگماتیستی از داستان سیمرغ عطار» را محمد اصغری نگاشته است.
بخش سوم ماهنامه با عنوان «اندیشه و نظر» از چهار مقالۀ دیگر تشکیل شده است. نخستین مقاله با عنوان «رابطه فلسفه و فرهنگ» گفت و گویی با احمد احمدی که نسرین دمیرچی انجام داده است. سه مقالۀ دیگر به ترتیب عبارتند از: «چارچوبی برای مطالعه ایده‌های فمینیستی» به قلم محمد مسعود سعیدی، «فعل الهی، تجلی و تبیین علمی» اثر نانسی مورفی و با ترجمه علیرضا رضایت، و در نهایت «سمنتیک توحید الهی به ترتیب نزول آیات» که سید سلمان صفوی نگاشته است.
بخش چهارم نشریه «کتاب» است. نخستین نوشتار با عنوان «نوادر لبخند» به قلم سید مسعود رضوی است. سپس منیره پنج‌تنی، دبیر بخش کتاب مقاله‌ای با عنوان «درآمدی بر پدیدارشناسی» نگاشته و پنج عنوان کتاب را نقد و بررسی کرده است که عبارتند از: جنبش پدیدارشناسی: درآمدی تاریخی (مینوی خرد)، مدخل پدیدارشناسی دانشنامۀ استنفورد (ققنوس)، درآمدی بر پدیدارشناسی (گام نو)، پدیدارشناسی چیست؟ (سمت)، درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفۀ دکارت (هرمس).
بخش پنجم ماهنامه با عنوان «گزارش» به دبیری منوچهر دین‌پرست، به گزارش برخی از مهم‌ترین وقایع حوزۀ اندیشه در یک ماه اخیر اختصاص دارد.
شمارۀ ۱۴۵ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت در مردادماه ۱۳۹۷ با مدیر مسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی با بهای ۱۰۰۰۰ تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفت.