کتاب «زنان در جهان» تالیف جونی سیگر از فعالان بین المللی مسائل زنان و نظریه پرداز جغرافیای فمینیستی، جنسیت و محیط و سیاستگذاریهای محیطی جهان است. او استاد دپارتمان مطالعات جهانی در دانشگاه بنتلی و استاد مدعو دانشکده مطالعات محیطی در دانشگاه یورک کانادا است. وی مولف کتب متعدد در زمینه نسبت جنسیت، سیاستگذاری، جغرافیا و جامعه جهانی بوده و بارها به عنوان مشاور ارشد برنامه ریزی در پروژه های بین المللی جنسیتی حضور داشته است.
اطلس زنان با نمودارها، گرافها و جداول قابل فهم؛ آخرین آمار مربوط به زندگی زنان را از گزارش های جهانی استخراج کرده و چشم انداز روشنی از همه بی عدالتی های جنسیتی ارائه می کند. تحلیل های قابل درک این کتاب بر مبنای داده های جهانی؛ تفاوت های فرهنگی در نحوه مواجهه با مسائل زنان را در نظر گرفته و نشان داده هرچند دنیای امروز، شاهد اتفاقات مثبتی در ارتقاء موقعیت زنان است اما هنوز هم میانگین شاخص توسعه انسانی زنان در سراسر دنیا ۸ درصد کمتر از شاخص توسعه انسانی مردان است، زنان دوسوم یک میلیارد جمعیت بی سواد جهان هستند، حدود ۸۵ درصد از همه خانوارهای تک سرپرست جهان توسط زنان اداره می شوند، اکثریت زنان جهان از شرایط برابر با مردان از نظر مالکیت، وراثت یا نظارت بر اموال، زمین و دارایی خود برخوردار نیستند، زنان بیشترین قربانیان خشونت خانگی هستند، قتل های ناموسی در کشورهای مختلف دنیا جان زنان جوان را می گیرد، زنان بزرگترین قربانیان جنگ، فقر و بی آبی جهانی هستند، ۱۳۰ میلیون دختر در سراسر جهان ختنه جنسی می شوند، هر ساله ۲۰۰ میلیون زن باردار می شوند که بیش از نیم میلیون نفر از آنها در اثر عوارض بارداری جان خود را از دست می دهند، ترجیح نوزاد پسر به دختر در همه فرهنگهای جهان هنوز هم فشارهای زیاد روانی و اجتماعی را به زنان وارد می کند، هر ساله بیست میلیون سقط جنین غیربهداشتی و غیر قانونی در سراسر جهان رخ می دهد، زنان در تحرک شغلی با کف چسبناک و سقف شیشه ای (۱) روبرو هستند و برای کار برابر با مردان؛ ۲۴ درصد کمتر دستمزد می گیرند و …
روش تحقیق سیگر در جمع آوری اطلاعات این اطلس تکیه بر گزارش های بین المللی با محوریت گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد (۲) است. شاخص هایی همچون توسعه جنسیتی GDI (3)، شکاف جنسیتی GGI،(۴)، نابرابری جنسیتی GII (5)و … نیز از جمله مطالعات خاص زنان است که سیگر از نتایج آنها در تدوین این اطلس غافل نمانده است.
سیگر در پیشگفتار کتاب خود یادآور شده دسترسی به چشم انداز بین المللی و تطبیقی می تواند تحلیل فعالیتهای اجتماعی را غنی تر کرده و فعالان زنان را در مبارزه برای کسب حقوق اجتماعی به اشتراک برساند. او بر این باور است که هر چند کار در مقیاس جهانی به شکل اجتناب ناپذیری با مقداری تعمیم همراه است اما از آنجا که زنان در سراسر جهان در نگهداری و پرورش کودکان، سر و سامان دادن امور مربوط به خانواده و جلوگیری از بارداری مسئولیت اصلی را بر عهده داشته و در این امور باهم مشترکند، باید راهی برای ایجاد تعادل میان اقتضائات این شباهتها پیدا کرد. راه پیشنهادی خود او؛ ترسیم نقشه است. نقشه؛ ابزار قدرتمندی که نه تنها آنچه در حال وقوع است را به نمایش در می آورد بلکه مکان رخداد را هم مشخص می کند. «روی نقشه الگوهایی به نمایش در می آیند که هیچ وقت در جدولهای آماری یا حتی در توصیف ها آشکار نمی شوند. شباهتها و تفاوتها، پیوستگی ها و تضادهای میان زنان سراسر جهان، شاید به بهترین وجه_ به معنای واقعی کلمه _ فقط از طریق نقشه برداری از وضعیت زندگی آنها نشان داده میشود.» ص۱۰
این کتاب در سراسر جهان از اقبال خوبی برخوردار شده و به دلیل دربرداشتن به روزترین اطلاعات کمی از وضعیت زنان، به زبان های متنوعی ترجمه شده است. نشر روزنه این کتاب را با ترجمه سید مهدی خدایی منتشر کرده و سعید مدنی قهفرخی از پژوهشگران مسائل اجتماعی و زنان؛ با ابتکار افزودن بخش وضعیت زنان در ایران، به ارزشمندی این اثر جهانی افزوده است. هرچه بخش اول کتاب با اعداد، نمودارها و کمیت ها نشان داده که زنان در سراسر جهان با چه مسائلی روبرو هستند؛ بخش دوم و تالیفی سعید مدنی؛ با ارائه تحلیل، بر مبنای تحقیقات انجام شده پیشین، وضعیت زنان ایران را به خوبی مورد تبیین و توصیف قرار داده است.
مدنی در مقدمه این بخش ابراز امیدواری کرده همزمانی ارائه شاخص های وضعیت زنان در جهان و معادل همان شاخص ها در ایران، درک جامع تری نسبت به وضعیت زنان ایران و جهان به دست دهد که البته این مهم به مدد تجزیه و تحلیل های مولف، برای خواننده ایرانی کتاب محقق می شود. این بخش از کتاب در ۷ سرفصل با عناوین زنان در ایران امروز، خانواده ها، حقوق زادآوری، سیاست بدن، کار، داشتن و نداشتن و قدرت تنظیم شده و مخاطب را قادر ساخته تا بتواند به جمع بندی خوبی از وضعیت زنان ایران برسد. سابقه فعال این مولف در پرداختن به مسائل اجتماعی و مخصوصاً مسائل خاص زنان ایران، برقراری ارتباط مخاطب با محتوای کتاب را آسان تر کرده و دقت هایی همچون نپرداختن به مسائلی که با شرایط فرهنگی و بومی زنان ایران سازگاری ندارد نیز از جمله امتیازهای دیگر این بخش از کتاب است.
ایران، سودان و سومالی تنها کشورهای جهان هستند که کنوانسیون محو تمامی اشکال تبعیض علیه زنان را نه امضا و نه تصویب کرده اند که همین مساله سبب ساز موقعیت ضعیف زنان ایران در شاخص های جهانی شده است. در بخش «سرجای خود نشاندن» و میزان اعمال محدودیت بر زنان، ایران از جمله کشورهایی است که قوانین دولتی بر رفت و آمد و پوشش زنان اعمال می شود. در زمینه قتل زنان توسط شرکای زندگی، ایران از جمله کشورهایی است که در آن قتل زنان به کرات رخ می دهد. متوسط میزان زادآوری برای هر زن ایرانی ۱/۲ فرزند یا کمتر است و ایران از این نظر با قاره اروپا و آمریکای شمالی هم برابری می کند. «بررسی شاخص توسعه بیانگر آن است که یکی از علل اصلی پایین بودن توسعه جنسیتی در ایران، تفاوت قابل ملاحظه ی سهم درآمدی زنان در مقایسه با مردان است. بررسی شکاف دستمزد مبتنی بر جنسیت در بخش صنعت نشان می دهد زنان با دانش، مهارت و استعداد مشابه مردان، از نظام جبران خدمات و دستمزد کمتری برخوردارند. متوسط حقوق دریافتی زنان در کارگاههای صنعتی ۸۰ درصد متوسط دریافتی مردان است و نتایج ارزیابی حقوق و دستمزد متخصصان و مدیران در ۲۳ گروه شغلی نشان می دهد زنان حداقل ۲۳ درصد کمتر از مردان در شرایط برابر، دستمزد دریافت می کنند.» ص ۱۶۸
ورق زدن کتاب زنان در ایران و جهان برای همه علاقمندان مسائل اجتماعی و مخصوصاً مسائل زنان؛ آموزنده و موثر است. ایده قابل تحسین سعید مدنی برای افزودن بخش ایران، که گزارش جامعی است از شرایط حال حاضر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زنان ایران، الگویی قابل تامل در کارهای ترجمه- تالیف است.
بخش تالیفی سعید مدنی در بردارنده گزارشی جامع از نتایج تحقیقات انجام شده در کشور در زمینه مسائل مربوط به زنان است. چهل موضوع متنوع که گستره ای از تبعیض های دولتی علیه زنان تا اولویت فرزند پسر را پوشش می دهد. مدنی در این بخش تلاش کرده با درج جدولهای آماری و عکسهای مرتبط، علاوه بر ارائه اطلاعات و تحلیلهای قابل تامل؛ کتاب را از حالت اطلس دور نکند. او تالیف خود را گامی می داند در راه رفع موانع و محدودیتهای حقوق برابر و عادلانه زنان در ایران.
لازم است اشتباهات ویرایشی این کتاب ارزشمند توسط نشر روزنه در چاپ های بعدی اصلاح شود و ناشر نیز به این کتاب، نگاه کتاب مرجع داشته و از این رهاورد کیفیت ویرایش صوری، تخصصی و مفهومی آن را در ویراستهای بعدی بهبود بخشد.
نوشته‌های مرتبط
پانوشت‌ها:
۱- کنایه از موانع و مناسبات فرهنگی و اجتماعی نانوشته ای که زنان در محیطهای کاری با آن دست و پنجه نرم می کنند و بدون اینکه بتوان برای آنها شاخصی در نظر گرفته و یا آنها را مورد سنجش و مطالعه کمی قرار داد، مانع از رشد و پیشرفت شغلی زنان می شوند. کف چسبناک به معنای اشتغال در رده های پایین شغلی (امور دفتری و دبیرخانه ای) در هر سازمان و سقف شیشه ای به معنای منکوب شدن پیشرفت زنان در رسیدن به مراتب بالای مدیریتی (دفتر هیات مدیره و مدیرعامل) است.
۲United Nations Development Program
۳Gender Development Index
۴Gender Gap Index
۵Gender Inequality Index
