گردشگری ادبی

گردشگری ادبی، شاخه ای از گردشگری فرهنگی است که درآن انگیزه محوری گردشگران، بازدید از مکان ها و آثاری است که با زندگی و کار ادبا، نویسندگان و شعرا در ارتباط است.معمولا گردشگران ادبی کسانی هستند که روزگاری از خوانندگان و علاقمندان آثار شعرا و نویسندگان بوده اند.این گردشگران علاقمند هستند که مکان هایی را ببینند که الهام بخش شعر، آثار و نوشته های نویسندگان و شعرای مورد علاقه شان بوده است.البته برگزاری جشنواره های ادبی از دیگر فعالیت های مرتبط با این شاخه از گردشگری است. این شاخه از گردشگری که با مطالعه ادبیات و فرهنگ هر کشوری نسبت مستقیم دارد، می تواند با اموزش کافی تفاوت در سطح دیدگاه گردشگران را ایجاد نماید(سلمی،۱۳۹۵: ۳). گردشگری ادبی موضوعی مربوط به معاصر نیست، ادبیات همواره انگیزه ای برای سفر را فراهم کرده است(هیلن ،۲۰۰۴).ادبیات جزیی از میراث فرهنگی یک کشور است.یونسکو برای اولین بار در سال ۲۰۰۱ بحث میراث ناملموس را مطرح ساخت.براین اساس کتاب ها،آثار نقاشی،افسانه ها و هنرهای بومی از جمله مواردی اند که در حوزه میراث ناملوس قرار می گیرند.با ان که کتب اشیائی ملموس اند اما به دلیل محتوای آن ها،ابعاد فرهنگی و تخیلی شان در زمره میراث ناملموس قرار می گیرند.مانند بسیاری از گونه های گردشگری فرهنگی، گردشگری ادبی از طریق تجربه شکل می گیرد و گردشگر با استفاده از نمادها و اسطوره ها به درک و تفسیر می پردازد( روسو و واندربرگ ،۲۰۰۲).

گردشگران ادبی چه اهدافی دارند؟
سارینن (۲۰۱۰)معتقد است گردشگری ادبی با سایر شاخه های گردشگری تفاوت زیادی دارد چرا که انگیزه سفر به این مکان ها مستقیما در خود مقصد قرار دارد.کمپلتومایلین (۲۰۰۶) در این راستا به اهداف و انگیزه هایی چون انگیزه های عقلانی، انگیزه های اجتماعی، محک اطلاعات شخصی و انگیزه خود شکوفایی اشاره کرده است.وی در حوزه انگیزه های عقلانی بیان کرده است که ایجاد علاقه نسبت به یک اثر ادبی و یا زندگی یک هنرمند ، شناخت و درک اثار ادبی شعرا و نویسندگان و بازسازی زندگی و داستان ها می تواند از جمله دلایل سفر و بازدید از اماکن ادبی باشد. همچنین او همراهی با د یگران، لذت طلبی،آشنایی با سایرین و لذت معنوی در گردشگری ادبی را از جمله اهداف و انگیزه های اجتماعی گردشگران ادبی بیان کرده است. به چالش کشیدن دانش گردشگری،ارضای حس کنجکاوی و علاقه نیز در زمره انگیزه های محک اطلاعات شخصی قرار می گیرند.کایلین در مورد انگیزه خود شکوفایی به فراهم اوردن تجربه ای غیر تکراری و خاص، کشف مکانی جدید با فضایی متفاوت، رشد شخصیتی و خود شکوفایی اشاره می کند. علاوه بر این می توان به مواردی چون:۱-دیدار از زادگاه، محل زندگی و محل تدفین ادبا و شعرا،۲-ادای دین و احترام به جایگاه ادبی این دسته از افراد به عنوان مفاخر ادبی۳،-ارج نهادن به گمجینه ها و میراث ادبی اشاره کرد.
در راستای توسعه گردشگری ادبی و بازدید گردشگران از اماکن ادبی، موزه های ادبی و خانه- موزه ادبا و شعرا به یکی از مهم ترین مراکز این شاخه از گردشگری تبدیل شده است.موزه های ادبی به مثابه آثاری منقول و غیرمنقول از ادبا و شعرای پیشین در جذب و آشنایی بازدید کنندگان و علاقمندان به فرهنگ،ادب و گردشگری ادبی فرهنگی نقش به سزایی دارند. موزه های ادبی یکی از مراکز مهم جذب گردشگران ادبی اند که با استقبال روز افزونی از سوی گردشگران مواجه شده اند.به همین منظور به بررسی چند خانه موزه ادبی پر طرفدار می پردازیم:

موزه ادبی استاد شهریار در تبریز را ازدست ندهید
در این موزه علاوه بر آثار چاپ شده استاد، دفاتر و اوراق بسیاری از آثار و اشعار ایشان به خط خود استاد و قرآنی که با خط نسخ نگاشته اند و برخی لوازم تحریر و وسایل شخصی و آلبوم های عکس محتوی تصاویر یادگاری این شاعر اندیشمند و فرزانه به معرض نمایش گذاشته شده است. خانه استاد شهریار یا موزه استاد شهریار مربوط به دوره پهلوی دوم است و درتبریز، محله مقصودیه شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۷۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ساختمان این موزه، قبلا محل زندگی استاد شهریار، شاعر مشهور ایران بوده‌ است.این خانه در سال ۱۳۶۷ و بعد از درگذشت استاد، از سوی شهرداری تبریز خریداری شده و هم اکنون زیر نظر این نهاد اداره می‌شود. منزل استاد شهریار، در زیربنایی بالغ بر ۲۵۰ متر و مساحتی حدود ۲۴۱ متر در ۲ طبقه ساخته شده‌است. بیش از ۵۰۰ قطعه از آثار و نیز وسایل شخصی شهریار شامل کتاب، دستخط و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی به همراه لوازم زندگی این شاعر تبریزی در موزه به نمایش گذاشته شده‌است.

این موزه در قسمت زیرزمین، دربرگیرنده عکس‌ها و تصاویری از استاد شهریار، بخش سمعی-بصری و قسمتی مخصوص استراحت میهمانان و بازدیدکنندگان از موزه‌ است. در بخش فوقانی نیز که در واقع بخش اصلی و قدیمی‌تر موزه ادبی استاد شهریار به شمار می‌رود، بخش‌هایی چون بخش اسناد قدیمی، عکس‌ها، دست‌نوشته‌ها، وسایل شخصی شامل لباس‌ها، کتاب‌ها، لوازم‌التحریر، رختخواب و بستر استراحت استاد، تالار پذیرایی منزل استاد، هدایا، لوح‌های تقدیر و تندیس‌های این شاعر بزرگ قرار گرفته‌است.

در تهران ، میهمان جلال و سیمین باشید!

قدمت خانه سیمین و جلال که به دوره پهلوی دوم می ‌رسد، بنا بر گفته‌ های مرحوم سیمین دانشور، در سال ۱۳۳۲ ساخته شد و پس از مراجعت سیمین دانشور از آمریکا در این منزل مستقر شدند. این خانه ۴۲۰ متر مربع عرصه و ۲۲۰ متر مربع زیر بنا دارد و در ۲ طبقه ساخته شده است. اتاق نشیمن عمومی، سرویس ‌ها، آشپزخانه و کتابخانه در طبقه همکف طراحی شده و اتاق نشیمن خصوصی در طبقه دوم قرار دارند. نماسازی بنا ساده و شکیل بوده و از آجر و پوشش شیروانی استفاده شده و اصالت طراحی ساختمان نشان از نوعی تفکر معمارانه در طراحی آن دارد. مرحوم جلال آل احمد (۱۳۴۸) و سیمین دانشور (۱۳۹۰) تا آخر عمر در این خانه زندگی کردند. این خانه متعلق به خانم سیمین دانشور بوده و با توجه به شخصیت والای فرهنگی وی، مشتاقانه مایل به ثبت ملک خود در فهرست آثار ملی بود.از مهم ‌ترین آثار سیمین دانشور و جلال آل احمد که در موزه نگهداری می ‌شوند می‌ توان به چند اثر اشاره کرد:
• کتاب غرب زدگی جلال آل احمد
• کتاب زن زیادی جلال آل احمد
• کتاب مدیر مدرسه جلال آل احمد
• کتاب سه تار جلال آل احمد
• کتاب سووشون سیمین دانشور
• کتاب جزیره سرگردانی سیمین دانشور
• کتاب ساربان سرگردان سیمین دانشور
• اشعار سیمین دانشور در مورد زن
• کتاب غروب جلال اثر غیرداستانی سیمین دانشور
• کتاب مائده های زمینی ترجمه جلال آل احمد
• کتاب باغ آلبالو ترجمه سیمین دانشور
• کتاب داغ ننگ ترجمه سیمین دانشور
از دیگر مدارک موجود در خانه می ‌توان به عقدنامه سیمین و جلال، کارت ملی سیمین و حلقه ازدواج آن دو اشاره کرد که در روز افتتاح موزه توسط ویکتوریا دانشور خواهر سیمین

در ولز میهمان دیلن تامس باشید!
بازدیدکنندگان می‌توانند همزمان از «آشیانه قایق دیلن تامس» (Dylan Thomas Boathouse) و اتاقک نویسندگی او دیدن کنند. تامس با تغییر دکوراسیون گاراژ، آن را به پناهگاهی هنری برای خود تبدیل کرد و اکثر آثار معروف خود را در همین مکان به رشته تحریر درآورد؛ آثاری مانند «بر حذر باش از آرام خزیدن در آن شب فریبنده» و «بر فراز تپه سنت جان» که در آنها عقاب‌ها و حواصیل‌ها دور دهانه رود فریادکنان چرخ می‌زنند.

موزه ادبی سعید فائق عباسیانیک-ترکیه
شاعر، رمان و داستان‌نویس اهل ترکیه، مشارکت های وی در داستان‌نویسی و ادبیات یکی از نقطه‌های عطف تاریخ ادبیات ترکی به‌شمار می‌آید. او با نوآوری‌هایش که منبع آنها از خود اوست به عنوان یکی از پیشگامان حکایتهای مدرن ترکیه شناخته شده‌است.
سعید فائق بسیاری از داستان های خود را در عمارتش واقع در جزیره بورگاز نوشته است. این عمارت که پنج سال پس از مرگ وی تبدیل به موزه شده، پس از تعمیرات طولانی بر روی بازدیدکنندگان باز شد. در این موزه که شما می توانید نشانه هایی از زندگی این نویسنده را ببینید، اتاق های مختلفی که برای اهداف مختلف به کار می رفتند مانند اتاق مطالعه، سالن آموزش و نمایش و اتاق نامه نگاری وجود دارد.

موزه ادبی صدرالدین عینی در تاجیکستان
صدرالدین از بزرگترین ادیبان و نویسندگان زبان فارسی تاجیکی است. عینی یکی از نخستین سرایندگان شعر نو فارسی است. پنج سال پیش از آن که نیما افسانه را بسراید عینی در همان وزن شعری سروده به نام مارش حریت که بخشی از ان را در زیر می خوانید:
ای ستمدیدگان، ای اسیران!
وقت آزادی ما رسید
مژدگانی دهید، ای فقیران!
در جهان صبح شادی دمید…
هر ستمگار دون خرم و شاد

سالها جام عشرت چشید در شب تیره جور و بیداد
هر ستمدیده محنت کشید
صدرالدین عینی سه سال آخر عمر خویش را در خانه ای در خیابان اسماعیل سامانی شهر دوشنبه سکونت داشت که این خانه اکنون به موزه تبدیل شده است.

ادیبانه به فرانکفورت سفر کنید!
در موزه ادبی گوته تعدادی از وسایل شخصس وی از جمله هدایای وی به مادرش نگهداری می شود.اتاق موسیقی پدر گوته، اتاق نویسندگی وی و اتاق انتظار به روی بازدید کنندگان باز است. در طبقه فوقانی خانه هم یک نمایشگاه در کنار مستنداتی از خانه و سال‌های زندگی گوته در فرانکفورت ارائه شده است. موزه ادبی گوته یک موزه ادبی وسیع است ؛ساختمانی تشکیل شده از ۱۴ اتاق که نقاشی‌ها و طراحی‌هایی از هنرمندان مهم آلمان از اواخر دوره «باروک»، «کلاسیسیسم» و «رمانتیسیسم» گرفته تا دوره «بیدرمایر» را در خود دارد. خود گوته نیز به عنوان یک گردآورنده و هنرمند اهمیتی زیادی را در هنرهای زیبا ایجاد کرده است که در شعر او نیز دیده می‌شود. تفسیرها و دیگر آثار گوته هم در قسمت مرکزی نمایشگاه قرار دارند.