فلاحی، کیومرث (۱۳۸۹)، استراتژی و عملیات در تور، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی. با توجه به اینکه صنعت گردشگری اقتصاد پیچیده‌ای دارد نیازمند برنامه‌ریزی و استراتژی‌های متفاوتی است.
بدین سبب در این کتاب، کوشش بر این بوده تا بار اصلی بر بخش عملیاتی آن قرار گیرد و بر چگونگی برگزاری یک تور تخصصی، تاکید بیشتری باشد. این کتاب در دوازده فصل و ۲۳۴ صفحه گردآوری شده است. در آغاز فصل اول برای روشن‌تر شدن مخاطب، مفاهیمی از جهانگردی ارائه شده است. «جهانگردی به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که در جریان سفر یک گردشگر اتفاق می‌افتد. این فرایند شامل هرگونه فعالیتی از قبیل برنامه‌ریزی، سفر و مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطره‌های سفر نیز می‌شود» (فلاحی. ۱۳۸۹: ۱۷). در ادامه با اشاره به این موضوع که جهانگردی بنابر موقعیت جغرافیایی و چگونگی تشکیل تور، تنوع بسیاری پیدا می‌کند و انواع گوناگونی دارد؛ انواع گردشگری را به‌طور خلاصه شرح داده شده است. به دنبال آن جهانگردی را از نظر موضوع بررسی می کند. مهمترین جنبه ها و شاخه های گردشگری از نظر موضوع عبارتند از: جهانگردی مذهبی، جهانگردی درمانی، جهانگردی آموزشی، جهانگردی زیست محیطی، جهانگردی فرهنگی، جهانگردی ورزشی و… . به عنوان مثال «جهانگردی درمانی سفری به مرزهای بین المللی و به منظور درمان و کسب سلامتی است. این نوع از گردشگری برای کارهای پزشکی و بهره مندی از مرافبت های درمانی ارزان یا رایگان و یا مراقبت های پیشرفته پزشکی ویژه ای که در کشورهای دیگر وجود دارد انجام می شود» (همان: ۲۳). در ادامه با توجه به ماهیت توریسم برخی از نقش های جهانگردی مورد بررسی قرار گرفته است. نقش اقتصادی، نقش اجتماعی، نقش فرهنگی از جمله مواردی بود که نویسنده در این فصل به بررسی آنها پرداخته است. در پایان هم مزیت ها و مضرت های گردشگری شرح داده شده و نویسنده به مسئله ی اوقات فراغت اشاره ای نیز داشته است. نویسنده معتقد است که «بسیاری از کشورها با برنامه ریزی دقیق توانسته اند از این موضوع بهره گیری کنند و در ساعت های بیکاری، مردم را به سفرهای دور و نزدیک بکشانند که هم رونق بخش اقتصادشان گردد و هم پرکننده زمان های خالی علاقمندان به سیر و سیاحت شود» (همان: ۳۱). در فصل دوم به پیشینه جهانگردی پرداخته شده است. ابتدا با مطرح کردن سودای سفر و سیر آن اشاره ای دارد به شمار جهانگردان در طول تاریخ مانند هرودت، ابوریحان بیرونی، ابن بطوطه، ابن خلدون و مارکوپولو. در این میان نویسنده گریزی هم به این موضوع می زند که «در دوران های تاریخی و در پی به وجود آمدن تمدن های اصلی جهانگردان در دوران باستان، “آموختن” و به عبارت امروز گردشگری فرهنگی و آموزشی بوده است» ( همان: ۳۴). در ادامه نویسنده جهانگردی را در دوره های مختلف شرح می دهد از جمله جهانگردی پس از جنگ جهانی دوم، سیر و سفر در اسلام و ایران، جهانگردی و سفر در ادبیات فارسی، جهانگردی در ایران پس از مشروطه. به عنوان مثال «در فرهنگ اسلامی سیاحت و گشت در جهان، هجرت و سیر و سفر مقام محکمی دارد و از سنت های ستوده شمرده می شود. گشت و گذار در زمین، دیدار از طبیعت و آشنایی با جلوه های گوناگون فرهنگی ملت ها، سبب شناخت بیش تر انسانها از آفریدگار و آفریده ها است. در چندین آیه از قرآن، آشکارا و به روشنی به سفر کردن، امر و توصیه شده که این کار باید با اندیشه انجام پذیرد و در آن، تفکر و تعمق شود، پس در این کار گرایش فرهنگی بر دیگر جنبه ها غلبه دارد» ( همان: ۳۷). سازمان جهانی جهانگردی معیار هایی برای سنجش رشد جهانگردی کشورها دارد که در فصل سوم به این معیارها و همچنین روندهای جهانگردی در ایران و جهان پرداخته شده است. «سازمان جهانی جهانگردی (WTO) دو معیار مهم را برای سنجش رشد جهانگردی کشورهای جهان پیشنهاد داده است، این دو معیار عبارتند از: الف) میزان درآمد به دست آمده از صنعت جهانگردی ب) تعداد جهانگردان جذب شده» (همان: ۴۳). در ادامه ی فصل نویسنده با ارائه ی چند جدول میزان عزیمت جهانگردان به کشورهای مختلف را نشان می دهد. به دنبال آن مقصدهایی که بیشترین میزان گردشگری خارجی را داراست شرح می دهد. به عنوان مثال در منطقه ی اروپای شمالی کشور انگلیس بیشترین توریست خارجی را داراست. در منطقه ی اروپای غربی نیز کشور فرانسه، در اروپای مرکزی و شرقی روسیه و در منطقه اروپای جنوبی به ترتیب کشورهای اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، یونان و کرواسی بیشترین تعداد گردشگر را دارند. در پایان فصل نیز پیش بینی های دارز مدت WTO از روندهای گردشگری تا سال ۲۰۲۰ میلادی مطرح شده است. در آغاز فصل چهارم نویسنده سعی بر این دارد تا به این موضوع که چرا به مدیریت استراتژیک در توریسم نیازمندیم و اینکه الگوی مناسب مدیریت استراتژیک چگونه است پاسخ دهد. به طور کلی می توان گفت الگوی مدیریت استراتژیک نشان دهنده ی سه مرحله ی مهم فرایند راهبردی است و برای موفقیت موسسه های بازرگانی و جهانگردی بایستی رعایت شود. این سه مرحله، برنامه استراتژیک، مرحله اجرا و ارزیابی و کنترل را شامل می شود. در ادامه ی فصل موضوع دیگر مطرح می شود آن هم اینکه ماموریت و هدف یک شرکت مسافرتی به چه صورت است؟ «رسالت یا ماموریت یک سازمان بیان کننده هدفی است که یک موسسه یا کسب و کار را از دیگر سازمان ها در آن رشته از فعالیت متمایز می کند و حیطه عملیات آن را بنابر بازار و محصول نشان می دهد. در یک شرکت توریستی و مسافرتی که کار آن برگزاری تورهای مسافرتی است، ماموریت شرکت در حیطه جهانگردی و بر پایه ی نوع خدمت و نوع تور تعریف می شود» (همان: ۷۳). لازم به ذکر است که برای بررسی ماموریت و هدف بنیادی باید به ارزیابی و تجزیه و تحلیل عوامل محیطی موثر بر شرکت جهانگردی پرداخت که در این فصل نویسنده با بخش بندی محیط به دو بخش، محیط بیرونی و درونی آن را تشریح کرده است. فصل پنجم با عنوان تورگردانان به مسائل مرتبط با تورگردانها می پردازد. در آغاز فصل نویسنده تورگردانی ها را به سه دسته اصلی تقسیم کرده است. تورگردانی گروهی، تورگردانی خرده فروش و تورگردانی چندمنظوره. پس از خلاصه ای از توضیحات در ارتباط با تورگردانها، وظایف کاری و مسیرهای شغلی در صنعت گردشگری را شرح می دهد. در صنعت گردشگری می توان چندین مسیر شغلی ممکن و دشوار را دنبال کرد؛ از جمله بخش بازاریابی و فروش، بخش رزرواسیون، بخش اجرایی و نهایتا بخش اداری. به عنوان مثال «بسیاری از متخصصان فروش و بازاریابی و کارکنان اجرایی یک سازمان گردشگری از بخش های اداری آغاز به کار می کنند. و نمونه ای از وظایف آنان می تواند شامل تایپ کردن، مسئولیت دبیرخانه و پاسخ به نامه ها، بایگانی پرونده های تور و مشتریان، اپراتور تلفن و رایانه، ارتباط با مشتری و کمک به کارکنان بخش فروش و اجرا باشد» (همان: ۱۰۹). نویسنده در آغاز فصل ششم پس از ذکر فعالان مهم صنعت گردشگری به موارد ویژه ای که دارای اهمیت فراوان است می پردازد. از جمله ارتباط مشتری و تورگردان، ارتباط تورگردان و عرضه کننگان عناصر تور، ایجاد روابط و همکاری مطلوب و اتحادیه های بازرگانی. به عنوان مثال در روابط بین مشتری و تورگردان مواردی که بیشتر از همه حائز اهمیت جلوه می کند، انتظارات مشتری، انتظارات مجری تور و روابط قانونی بین تورگردان و مسافران است، که نویسنده مختصرا همه را توضیح داده است. برنامه ریزی چهارچوب کار را برای انجام عملیات تورگردان آماده می سازد. در آغاز فصل هفتم نویسنده با مطرح کردن سوالهایی قصد دارد ویژگی برنامه ریزی موفق را برای مخاطب روشن سازد. «طرح ریزی کار مشخص می کند که چگونه و چه وقت باید بهترین تولید و بهترین خدمت به مسافران عرضه شود. طرح ریزی کار هنری است که می بایست به وسیله کسانی صورت پذیرد که علاوه بر حرفه ای بودن و تخصص داشتن، بخواهند تجربه ای موفق در ابن راه داشته باشند. بعد از اینکه تکنیک های کار آموخته شد و تمرین گردید این طرح کار تبدیل به یک مبارزه می شود و تجربه ی به دست آمده می بایست به روشی ملایم نه به صورت اجباری اعمال شود» (همان: ۱۲۴). نویسنده معتقد است که طرح ریزی کار کمک می کند تا نقاط مثبت افزایش یابد و نقاط منفی کاهش پیدا کند. در ادامه ی فصل نیز مراحل طرح ریزی را شرح داده است. این مراحل شامل شش مرحله ی زیر است: اجرای تحلیل وضعیت، انجام تحلیل رقابتی، شناخت مناطقی که نیاز به فعالیت فروش دارند، شناسایی بازارهایی که نیازها را بر طرف می کنند، راهبرد ارتباطات در پیشبرد کار و نهایتا تکمیل کردن ارزیابی. موضوع مورد بحث در فصل هشتم گسترش کار و شیوه ی مذاکرات با عرضه کنندگان است. به طور کلی می توان گفت تورگردانان همیشه نیازمند مقصدهای جدیدند، ولی در هر حال باید مقصدهای فعلی جذاب و جالب را حفظ کنند. اشاره به این موضوع نیز حائز اهمیت است که تورگردانان باید درخواست خدمت رسانی و کیفیت را از یک هتل برای استفاده تور خود داشته باشد. درخواستهایی مانند، نرخ گذاری هتل ها، مارک معتبر شرکت که تصویر خوبی دارد، حداقل تعداد اتاق ها، خدمان حمل توشه، تسهیلات غذا، خدمات تفریحی و… . شایان ذکر است که با توجه به اینکه «بیشتر تورگردان ها قیمت، کیفیت و استانداردهای تسهیلات مشخص دارند. به این دلیل بیشتر این موارد قابل بررسی و مذاکره هستند. ایجاد یک محیط همدلانه و قابل درک بخش بسیار مهمی از موفقیت در مذاکره از سوی یک تورگردان است. زیرا این صنعت به راستی یک شراکت است و تورگردان ها برای آینده موفق به عرضه کنندگان عوامل تور وابسته هستند» (همان: ۱۵۴). فصل نهم به فرآیند کارهای پیش از سفر پرداخته است. «مرحله پیش از سفر در حوزه مدیریت توریسم، زمانی آغاز می شود که سفر برای مشتری آماده باشد، این مرحله با شروع بخش اجرا پایان می پذیرد. فرآیند مرحله پیش از سفر موارد زیر را در بر می گیرد: رزرو، برآورد هرینه ها، اطلاع رسانی، تهیه فهرست نام مسافران و آماده سازی چک لیست جا و مکان برای آن، تعیین مسیر سفر، تعیین راهنما و برنامه ریزی، بخش راهنمای سفر و انجام امور اداری، ارتباطات داخلی و تعیین امور ارتباطات خارجی» (همان: ۱۵۵). به طور کلی نویسنده در این فصل مراحل پیش از سفر را مورد بررسی قرار داده و به شرح آنها پرداخته است. در پایان فصل نیز به این موضوع اشاره داشته که آموزش راهنمایان و حافظان در حین کار اثربخشی بیشتری دارد، و معتقد است که آموزش راهنمایان همراه، به دو صورت قابل اجراست: آموزش مدیریت تور، آموزش مقصد تور. فصل دهم با عنوان «عملیات تور»، به موضوعاتی می پردازد که مدیران تور حین اجرا با آنها مواجه می شوند. در آغاز فصل، نویسنده اشاره به این دارد که موفقیت در عملیات اجرای تور به دو عامل بستگی دارد: برنامه ریزی از پیش تعیین شده و استعداد مدیر. اگر این دو فاکتور با یکدیگر ترکیب شوند و نوع شخصیت هر یک از اعضای تور در یک جهت باشد نتیجه آن یک تور بی عیب و نقص خواهد بود. در ادامه برخی نکته های مدیریتی که فرا روی مدیر است نیز بررسی می شود. از جمله مواردی که در مدیریت تور باید به آن توجه داشت شامل: ماموریت های یک مدیر، رابطه ی بین سر گروه و مدیر تور، گزارش روزانه، فعالیت جاری، قبول مسولیت های شرکت، مسولیت های مدیر تور، محرک های شخصیتی اعضای گروه. به عنوان مثال: «اولین راه ارتباطی همراه تور با شرکت در طول عملیات اجرای تور گزارش روزانه است. مدیر تور باید هر روز، چگونگی و کیفیت فعالیت ها، خدمات رسانی و اقامت روزانه را خلاصه نویسی کند» (همان: ۱۷۴). فصل دهم اشاره به این دارد که چگونه یک تور باید پایان موفقیت آمیزی همراه باشد. «اجرای مرحله ی پایانی تور با در نظر گرفتن مرحله های پیشین صورت می گیرد و برای نزدیک تر کردن عملیات تور به اهداف مشتری تلاش می کند و بدین سان با بهره گیری از یک روند مناسب در مرحله پایانی، عملیات تور را با یک فرایند منطقی و یک مرحله چرخه ای تبدیل می سازد» (همان: ۱۸۳). به طور کلی در مرحله ی پایانی تور، سه فعالیت عمده صورت می گیرد. این سه فعالیت عبارتند از: گزارش پایان تور، فروش متقابل و تجزیه تحلیل عملیاتی که نویسنده در این فصل به شرح این سه مورد پرداخته است. روش های تجزیه تحلیل در برگزاری تور موضوع مورد بحث در فصل پایانی است. مرحله پایانی در اجرای عملیات تور، شامل تجزیه تحلیل عملیاتی، بازاریابی و ارزشیابی عملکرد تور و مدیر تور است. «چنانچه یک شرکت مسافرتی و توریستی منتظر پایان سال بماند، تا دریابد که آیا تور برای رسیدن به سطح مناسب درآمد شبکه ای یاری رسان بوده است یا خیر اشتباهی بس بزرگ را مرتکب می شود. بدین منظور برای اینکه دیدگاهی روشن و آشکار از عملکرد اجرایی تور و سودبخشی آن به دست می آید، یک سری نسبت های عملیاتی برای همه فصل سفر، یا پایان آن یا در طول فصل هایی که در آن سفری انجام نمی شود به وسیله تورهای مختلف در نظر گرفته می شود» (همان: ۱۹۱). در ادامه ی فصل به این موضوع نیز پرداخته شده، نسبت های عملیاتی که به تورگردانان در تکمیل تجزیه و تحلیل عملیاتی کمک می کنند شامل مواردی از قبیل نسبت های ضریب اشغال، درآمد میانگین، سود حاشیه ای و درصد انصرافی ها و درآمد جایگزین شده است که نویسنده هر کدام را در این فصل شرح داده است. نهایتا در پایان کتاب، نویسنده برای روشن تر شدن مخاطب، کاربرگ های تور نوروزی اصفهان را قرار داده تا اشاره ای داشته باشد به چگونگی برنامه ریزی و تدوین برگه های ویژه مدیران، تورگردانان و مسافران.
