پدر-مادری کردن،انگاشتی قدیمی

مجله ی علوم انسانی فرانسه/آریا نوری

انگاشت پدر-مادری کردن اواخر دهه‌ی ۵۰ میلادی در علوم انسانی متولد شد. بررسی تاریخ این مفهوم و نیز شیوه‌های مختلف اجرای آن توسط زن و مرد به ما در درک بهتر ابعاد تغییرات جایگاه والدین در جامعه‌ی امروزی کمک می‌کند.
برداشت کلی بر آن است که بنیان‌گذار مفهوم پدر-مادری کردن، روانکاو آمریکایی، ترس بندک[۱] است. وی در سال ۱۹۵۹ در مقاله‌ای این‌گونه عنوان کرد که رسیدن به مرحله‌ی پدر یا مادری نیز یکی از فازهای اصلی تکامل شخصیت است، درست مثل رسیدن به دوران نوجوانی. یکی از برتری‌های مقاله‌ی بندک آن است که مقوله‌ی جنسیت را درنتیجه گیری خود جای نداده و جایگاه مادر و پدر را به یک‌شکل بررسی کرده است. از سال ۱۹۶۱ میلادی، روان‌پزشک فرانسوی، پول کلود راکامیه[۲] کار بندک را ادامه داد. بااین‌وجود مقوله‌ی پدر-مادری کردن تا قبل از دهه‌ی ۹۰ میلادی خیلی موردتوجه قرار نگرفت.

کردارشناسی[۳]: انفجار جایگاه پدر و مادر

در حوزه‌ی کردارشناسی، استر گودی[۴] در سال ۱۹۸۲ در اثر خود[۵]، پنج مؤلفه‌ی اصلی جایگاه پدر و مادر را معرفی کرد: تولید و به دنیا آوردن فرزند، هویت بخشیدن به او، تغذیه، آموزش و رساندن کودک به دوران بزرگ‌سالی (به‌واسطه‌ی پیدا کردن شغل و یا ازدواج). او به‌واسطه‌ی مطالعات میدانی که در غنا انجام داد توانست به‌خوبی نشان دهد که چگونه وظایف ذکرشده هم ممکن است به‌تنهایی توسط پدر و مادر صورت بگیرد و یا گروهی از نزدیکان این مسئولیت را عهده‌دار شوند (اقوام دور یا نزدیک، کسانی که در نزدیکی پدر و مادر زندگی می‌کنند…).

به‌تازگی، موریس گودلیه[۶] پیشنهاد داده تا مقوله‌ی پدر-مادری کردن به این شکل تعریف شود: «مجموعه التزامات فرهنگی از قبل تعریف‌شده، رعایت کردن حریم‌های مشخص، رفتارها، احساسات و عواطف، رعایت کردن موازین اخلاقی در برخورد باکسانی که در چارچوب رابطه با فرزند خود با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند…». این تعریف شامل تمامی والدین می‌شود، چه والدین حقیقی و چه کسانی که کودکی را به فرزندخواندگی قبول می‌کنند.

جامعه‌شناسی:

در دهه‌ی ۷۰ میلادی هم محققان فمینیست از خانواده‌های تک سرپرست برای اشاره به خانواده‌هایی استفاده می‌کردند که در آن‌ها مادر به‌تنهایی فرزندان خود را بزرگ می‌کرد. هدف این افراد از این کار کاملاً مشخص بوده. آن‌ها می‌خواستند از به کار بردن هرگونه واژه‌ای که سبب آسیب رسیدن به مادران شود خودداری کنند (مثل دختر-مادر و یا مادر مجرد) و نشان دهند که این مادران و فرزندانشان هم باید به‌عنوان خانواده‌ای منحصربه‌فرد در نظر گرفته شوند. واژه‌ی پدر-مادری کردن در دهه‌ی ۹۰ میلادی برای اشاره به خانواده‌هایی با وضعیت عادی (پدر-مادر و فرزندان) به کار گرفته شد و به‌تدریج در برابر اشکال جدید تشکیل خانواده و توسعه‌ی جوامع جایگاه قبلی خود را از دست داد. (برای مثال می‌توان به اجازه یافتن زوج‌های همجنسگرا برای قبول فرزند در برخی کشورها اشاره کرد.)

چالشی عمومی

از دهه‌ی ۹۰ میلادی به بعد، پدر-مادری کردن در واژه‌نامه‌ی خانواده جایگاه خود را به دست آورده است. در شرایطی که واژه‌ی پیوند[۷] در اصل به نسل شناسی و قوانینی که خانواده را شکل داده است اشاره کی کند، پدر-مادری کرد به هنر پدر و مادر بودن اشاره داشته و بار آموزشی قوی‌ای دارد. امروزه در سراسر دنیا برنامه‌های فراوانی برای حمایت از پدران و مادران تبیین می‌شود.

سیاست‌های حمایت از پدر و مادر

۱۹۶۹: کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک[۸] (CIDE)
از دهه‌ی ۹۰ میلادی به بعد، بسیاری از کشورهای جهان (به‌خصوص انگلستان و کشورهای شمال اروپا) بیش از آنکه به اقتدار والدین توجه کنند، به مسئولیت‌های ایشان اهمیت داده‌اند.

۱۹۹۶: پرونده‌ی دوترو[۹] در بلژیک، تظاهرات سفید[۱۰] در این کشور سبب شد تا سازمانی در اروپا برای حمایت از کودکان گم‌شده و نیز کودکانی که مورد سوءاستفاده‌ی جنسی قرارگرفته‌اند تشکیل شود.[۱۱]
۲۰۰۶: پدر-مادری کردن مثبت در اروپای معاصر[۱۲]: ارائه‌ی گزارش کمیته‌ی متخصصان[۱۳] در مورد جایگاه کودک در خانواده به گروه اروپا
۲۰۰۷: انتشار گزارش شبکه‌ی دیده‌بان حقوق کودک در اروپا[۱۴] که اشاره می‌کند به نقش پدر و مادر و نیز دولت‌ها در تربیت و بزرگ کردن مؤثر و به‌جای کودکان
۲۰۰۹: انتشار گزارش عملکرد بهتر برای کودکان[۱۵]، گزارشی که از چشم‌انداز صرف هزینه‌ی بیشتر برای کودکان حمایت می‌کرد.
۲۰۱۲: انتشار گزارش موسسه‌ی ران[۱۶] برای گروه اروپا[۱۷]

[۱] Therese Benedek

[۲] Paul-Claude Racamier

[۳] Ethnologie

[۴] Esther Goody

[۵] Parenthood and Social Reproduction

[۶] Maurice Godelier, انسان شناس فرانسوی

[۷] Parenté

[۸] Convention internationale des droits de l’enfant (Cide)

[۹] Affaire Dutroux

[۱۰] Marche blanche à Bruxelles

[۱۱] centre européen pour enfants disparus et sexuellement exploités

[۱۲] La parentalité positive dans l’Europe contemporaine

[۱۳] comité d’experts sur l’enfance et la famille

[۱۴] l’European Network of National Observatories on Childhood

[۱۵] Doing Better for Children

[۱۶] Rand

[۱۷] la Commission européenne

پرونده ی بزرگ کردن کودکان:

۱- http://www.anthropology.ir/node/24940

۲- http://www.anthropology.ir/node/29287

پرونده ی آریا نوری در انسان شناسی و فرهنگ : http://www.anthropology.ir/node/24940

منبع: مجله ی علوم انسانی فرانسه، زیر نظر مارتین فورنیه