آلن دو باتن، متفکر خوش قریحۀ سوئیسی ساکن لندن، فلسفه، هنر و ادبیات را به هم می آمیزد و در قالب واژه ها به مخاطبانش تقدیم می کند: چه به خوانندگان متن های نوشتاری اش و چه بینندگان مستندهای گزارشی اش درباره یادمان های تاریخیِ معماری، هنر و فلسفه. این طریقِ تازه ی گفتگو با مخاطب امروزی کاملاً تطبیق می کند با روابط پیشرفته ی شاگردی و استادی ای که در جهانی به حاکمیت اینترنت و مصنوع دیجیتال ایجاد شده است. دوباتن که ادعا می کند قصد دارد دنیا را دیگرگون کند در کلامش گذشته، حال و آینده را به هم پیوند می دهد؛ تا مرزهای زمانی را از میان بردارد و نیز مکان ها را: به ویژه در کتاب “هنر سیر و سفر”.”هنر سیر و سفر” نه تنها از روان شناسیِ سفر می گوید بلکه ما را در لابه لای برگ های تاریخ به عمق افکار اندیشه ورزانی می برد که می شناختیم شان امّا نه تا بدین حدّ. این کتاب در پنج فصل، و نُه سفر تدوین شده است؛ که در هر سفر به یک مکان واقعی امروزی به همراهی آلن دوباتن و یک مکان تاریخی مشابه آن به راهنماییِ یکی از سرآمدانِ دنیای ادبیات و هنر سفر می کنیم؛ و نکته ها می آموزیم: که هدف اصلیِ کتاب همین اندیشیدن و تصمیم به تفکر در باب دنیای پیرامون ما است. پنج فصل کتاب از این قرار است:
فصل اول: عزیمت؛ شامل ۱- “در باب دلشوره سفر”، راهنما جی. کی. هویسمانس است و مکان ها هَمِرسمیت لندن و باربادوس هستند؛ و ۲- “در باب سفر به مکان های گوناگون”، راهنماها شارل بودلر و ادوارد هاپر هستند و مکان ها ایستگاه پمپ بنزین، فرودگاه، هواپیما و قطار.
نوشته‌های مرتبط
فصل دوم: انگیزه ها؛ شامل ۳- “در باب غریب منظرها” راهنما گوستاو فلوبر است و مکان آمستردام؛ و ۴- “در باب کنجکاوی”، راهنما الکساندر هامبولت است و مکان مادرید.
فصل سوم: منظره؛ شامل ۵- “در باب شهر و روستا”، راهنما ویلیام وردزورث است و مکان لیک دیستریکت و ۶- “در باب تعالی” راهنماها ادموند بورک و ایوب هستند و مکان صحرای سینا است.
فصل چهارم: هنر؛ شامل ۷- “در باب هنر دیده گشا”، راهنما ونسان ون گوگ است و مکان پرووانس؛ و ۸- “در باب مالکیت زیبایی”، راهنما جان راسکین است و مکان ها مادرید، آمستردام، باربادوس، لندن و لیک دیستریک هستند.
فصل پنجم: بازگشت؛ شامل ۹- “در باب عادت کردن” راهنما گزاویه دومتر است و مکان هِمرسمیت.
سفر نُهم برخلاف هشت سفر قبل، ما را به سفری درونی راهنمایی می کند؛ سفری که از نزدیک ترین مکان آغاز می شود: “اتاق”؛ و پایانش نیز همان است؛ سفری که بیش از هر اسباب و تدارک برای راه به دقت و تمرکز فکر نیاز دارد. راهنمای این سفر، گزاویه دومتر، که دو سفرنامه را تدوین نموده است، “یکی سفر به مناطق استوایی” و یکی “گشت و گذار شبانه در اطراف اتاق خوابم” به ما یاد می دهد که بار دیگر به مشاهده ی دقیق به عادی ترین مکان ها بپردازیم و از یاد نبریم که به قول نویسنده ی کتابِ اتاق آبی “غبار عادت پیوسته در مسیر تماشاست”. همین سفر به نزدیکترین مکان، و به تعبیری سفر به درون موجب می شود که کل کتاب را در سه سطح قابل بررسی بدانیم: ۱- جهان قابل مشاهده ی آلن دوباتن، ۲- جهان معنوی و نیز دنیای قابل مشاهده ی راهنماهایی که از آن ها گفتگو می شود، و ۳- دنیای انتزاعی ای که از لحظه ی تفکر مخاطب کتاب در آغاز تصمیم گیری و انتخاب راه سفری درونی یا بیرونی برای درک بهتر جهان قابل تصور است.
و اینک فرازهایی از این کتاب:
آنچه که ما در خارج “غریب منظر” می یابیم احتمالاً همان چیزی است که در کشور خودمان تشنه اش هستیم … شوق و ذوق من در آمستردام در ارتباط با نارضایتی ام از کشور خودم بود، عدم مدرنیته و فقدان سادگیِ زیبایی شناختی اش، از مقاومتش در مقابل شهرنشینی و ذهنیت مشبکش … هر اندازه واژه ی “غریب منظر” تداعی کننده ی چیزی گذرا و پیش پا افتاده باشد، جذابیت مکانی بیگانه ناشی از تصور ساده ی چیزی جدید و دیگرگونه است … برای درک این که چرا فلوبر مصر را غریب منظر یافت، احتمالاً بهتر است احساساتش را نسبت به فرانسه درک کنیم. (ص ۹۳)
جنوب سینا به هنگام طلوع. پس این حس چیست؟ این حسی است که با دره ای ۴۰۰ میلیون ساله یا کوهی سر به فلک کشیده از سنگ گرانیت به ارتفاع ۲۳۰۰ میلیون متر و یا ساییدگی هزاره ها بر دیواره های عظیم و شیب دار پیاپی، برانگیخته می شود.
در آغاز کتاب ایوب، که ادموند بورک آن را متعالی ترین کتاب عهد عتیق خوانده است، می شنویم که ایوب مردی متمکن و مؤمن از اهالی عُوص بوده… چرا چنین بلاهایی سر ایوب آمده بود؟ دوستان ایوب پاسخ را داشتند. (صص ۱۹۹و۲۰۰)
از آلن دوباتن، قبلاً کتاب “پروست چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند؟” ترجمه ی خانم گلی امامی چاپ شده است که به لحاظ روانیِ کلام و دقت در انتخاب واژه ها قابل ستایش است. کتاب “جستارهایی در باب عشق” را نیز خانم امامی از این نویسنده در دست ترجمه دارند. همچنین در خبرها آمده است: کتاب “خوشی ها و مصایب کار” با ترجمه ی خانم مهرناز مصباحی از سوی نشر چشمه منتشر خواهد شد؛ کتابی هم به دعوت هواپیمایی بریتانیا به این نویسنده واگذار شده است که از مشاهدات دوباتن در طی یک هفته استقرار در فرودگاه هیترو، بزرگترین فرودگاه لندن، تدوین می شود.
