زنان در هندویسم

زنان در هندوئیسم

مقدمه:

شاید برای همگی مردم دنیا قوانین و دستورات رایج در دین هندو درباره زنان بیش از حد خشن و غیر انسانی جلوه کند و از دینی که کشتن حیوانات و خوردن آنها ,قطع درختان و حتی کندن گلها گناهی بزرگ محسوب می شود وضع چنین قوانینی دور از ذهن و عجیب به نظر برسد، ولی در واقع باید به این نکته اشاره کرد که این قوانین در زمانی وضع شده اند که زنان هیچ قدرت و اقتداری در مورد اجرا و وضع آنها نداشته و هرگز جرات و جسارت اعتراض به آنها را در خود نمی دیدند زیرا از سویی این قوانین به گفته برهمنان و روحانیون دین هندو از آسمان آمده و غیر قابل تغییر می باشند و از سویی دیگر در بطن دستورات و کتب دینی هندوان آفرینش زن با گناه و فساد توام است,بدین منظور که مایه تمام فساد در جهان وجود زنان است .در دین هندو رسوم و قوانینی چون عدم وجود طلاق ,ازدواج در کودکی و حتی شیرخوارگی,بیسواد نگه داشتن آنان , سوزاندن آنان پس از مرگ شوهر زنده, کشتن نوزادان دختر در بدو تولد یا پیش از تولد,ازدواج بدون رضایت دختران و رسم بیوه گی باعث از بین رفتن شان زن در اجتماع شده و قدرت تصمیم گیری را از ایشان صلب کرده بوده است.در اینجا به رسومی می پردازیم که در دین هندو جز اصول اولیه زندگی برای زنان محسوب شده و از تولد تا مرگ آنان را همراهی می کرده و می کند .

فصل اول:

ساتیSati :

این رسم بسیار کهن که در هندویسم بسیار بر آن تاکید شده به معنی (زن خوب و پرهیزگارو یا همراه همیشگی) می باشد و اشاره به سوزاندن زنده زن پس از مرگ شوهر در آتشی که جسد همسرش را در آن به رسم دین هندو می سوزانند, دارد,مانوManu واضع دین هندو در کتاب مانو سمیرتی ( Manu Samirti) یا اصول قوانین مانو که به نام مانو درم شاسترا ( Manu DharamShastra) نیز معروف می باشد و شامل دستورات و قوانینی برای زنان است که شاید یکی از بحث برانگیزترین قوانین در دنیا درباره زنان باشد,در این قوانین بر وظیفه پدر,شوهر,پسر , برادر,برادر شوهر و پدرشوهر است که از دختر,همسر,مادر , خواهر, زن برادر و عروس در برابر مردان دیگر و جامعه محافظت کند, هم چنین از تنبیهات درباره آنان نیز صحبت شده و این که چگونه یک زن خوب باید همسر خود را احترام کرده و از دستورات او در همه حال اطاعت کند,می باشد.در واقع براساس قانون هندویسم زنان پس از فوت شوهر دو راه بیشتر ندارند یا رسم ساتی را برگزیده و به رستگاری برسند و یا این که رسم بیوه گی را در پیش گرفته ,سر خود را از ته تراشیده و تا آخر عمر تارک دنیا شوندساتی را می توان به چندین روش انجام داد ,یا همسر خود مایل به انجام این کار است تا هم در این دنیا و هم در آن دنیا رستگار و سرافراز شود و داوطلبانه و بدون هیچ زور و اجباری این کار را انجام می دهد , روش دیگر این که خانواده شوهر او را مجبور به این کار می کنند تا هم او را به سزای اعمال زشتش که در زندگی گذشته خود انجام داده و باعث مرگ شوهر خود شده برسد و هم اموال ,جواهرات و دیگر چیزهای با ارزش او را به ارث ببرند و یا او را با داورهای خواب آور در حالتی قرار می دهند که با پای خود در کنار همسر مرده خویش بر روی هیزم ها بخوابد تا جسم ناپاک او در آتش سوزان پاک شود,زیرا او در هر حال نه تنها ناپاک بلکه نحس ,نجس , بدیمن و بدشگون نیز تلقی می شود.بیشتر زنان ترجیح می دادند که در آتش سوزان بمیرند تا رسم بیوه گی را در تمام طول زندگی خویش تحمل کرده و عذاب بکشند,زیرا بر طبق دین هندو هر زن در طول زندگی خود فقط یک بار می تواند ازدواج کند.بر طبق تصور محققان هندی این رسم بیشتر در بین دو طبقه برهمن یا طبقه روحانیون Brahmin و شاتریاKshatriya یا طبقه پادشاه و جنگاوران که در واقع دو طبقه بالای سیستم کاست در دین هندو وجود داشته است اما بر طبق نظر فلاسفه و تاریخ دانان طبقات پایین تر یعنی ویشیا Vishiyaیعنی طبقه پیشه وران و کشاورزان و طبقه شودرا Shudra یعنی طبقه خدمتکاران نیز این رسم را اجرا می کرده اند.یکی از مسایل مهم در ساتی عدم سوزاندن زنان باردار و بچه دار بوده زیرا اینان در واقع حامل نسل بعد بوده و قابل احترام بوده اند.

فصل دوم:

ازدواج در کودکی Child Marriage :

ازدواج در کودکی یکی از قوانین و اصول دین هندو می باشد ,در این قانون دختران باید بین سنین ۵ تا ۱۲ سالگی ازدواج کنند و پدر موظف است که در بین این سنین برای او شوهر مناسبی یافته و با جهیزیه کاملی که شایسته اوست ,او را به خانه شوهر بفرستد و شوهر باید با همسر آینده خود حداقل ۱۵ سال اختلاف سنی داشته باشد یعنی اگر دختر ۵ سن داشته باشد شوهر او باید ۱۶ ساله باشد هند .برخی محققان و مفسران تاریخ معتقدند که در دوران ودایی یا Vedic Time در کتبی مانند ریگ ودا Rigveda,ماهابهارت Mahabaharata و رامایانا Ramayana این نکته به خوبی ذکر شده که یک دختر در هنگام ازدواج باید از نظر بدنی و ذهنی کاملا رشد کرده باشد , نباید ازدواج او در کودکی و پیش از عادت ماهیانه صورت گیرد ,اما پس از قرن ۴ پیش از م این قوانین و اصول کاملا تغییر پیدا کرده و بصورت اصولی که اکنون به آن ازدواج در کودکی می گوییم شکل گرفت.از دیگر کتب عهد ودایی کاما سوترا Kama Sutra می باشد که درواقع رساله ای است در باب عشق و روابط جنسی که ازدواج در کودکی را بشدت توصیه کرده و در آن صریحا ذکر شده که دختری که نخستین سال از عادت ماهیانه خود را گذرانده لایق و مناسب برای همسری نیست و نمی توان به او اعتماد کرد زیرا ممکن است او پیش از ازدواج عاشق کس دیگری بوده و نتواند به شوهر خود وفادار باقی بماند.از دیگر کتب مهم در این باب سمریتی ها Smritis می باشند که در یاجنوالکیا سمریتی YajnvalkyaSmriti دختری ازدواج دختران پیش از عادت ماهیانه توصیه شده و در کتاب پاراشار سمریتی ParasharSmritiسن ازدواج دختران را بدین ترتیب اعلام می کند:

۱-ناگنیکا Nagnika دختری که در سن ۷ یا پایین تر از آن قرار دارد و بهترین سنین برای ازدواج می باشد.

۲-گوری Gauri دختری که در سن ۸ سالگی است

۳-روهینی Rohini دختری که در سن ۹ سالگی می باشد

۴-کنیا Kanya دختری که در سن ۱۰ سالگی است

۵-راجاس والا Rajaswala دختری که بالاتر از ۱۰ سالگی می باشد

فصل سوم :

طلاق :

درواقع بحثی به نام طلاق در دین هندو وجود خارجی ندارد زیرا ازدواج در واقع نوعی عهد و پیمان مقدس و آسمانی تلقی شده که هیچ کس قادر به گسستن آن نیست .ازدواج در هندویسم برای تداوم نسل و احیای خانواده می باشد نه برای ارضای نفسانیات و ارتباط جنسی زن و مرد و طلاق نوعی تصمیم خودخواهانه و غیرمسولانه تلقی می شود.درواقع زنان در طول تاریخ هند از لحظه ازدواج به بعد حق خروج از خانه شوهر بدون اجازه و رضایت او را نداشته و هم چنین برای زنان حق طلاق و ازدواج مجدد هرگز نبوده است.بر طبق نظر محققین و دانشمندان تاریخ و دین در هند مشکل اصلی در قانون مانوManu کسی که مفسر و واضع قوانین دین هندو بوده می باشد زیرا او هرگز به زنان اعتماد نداشته و ایشان را لایق آزادی و استقلال فردی و شخصی نمی دیده است.او باور داشت که زنان در هرسنی باید زیر نظر و تحت کنترل مردان بوده وایشان نباید هرگز بدون سرپرست زندگی کنند,زیرا زنان نه عقل کافی برای درک وضعیت خود را دارند و نه می توانند به تنهایی از خود محافظت کرده و زندگی کنند.شوهر می توانست همسر خود را به راحتی به خیانت و بی عفتی متهم کرده و او را به سختی مجازات کند و قاضی نیز او را تایید می کرد.درواقع در هندویسم زنان برای خدمتگزاری به مردان آفریده شده اند و ایشان باید همواره شوهر خویش را از خود راضی و خوشنود نگه داشته و به او احترام ویژه بگذارند حتی اگر شوهر بدترین رفتار را با او می کند,زیرا خشم و نارضایتی شوهر باعث از بین رفتن تمامی عبادات و خیرات زن در طول زندگی می شود هم چنین زنان باید برای سلامت و طول عمر شوهر خویش هر روزه دعا کرده و بر او سجده کنند.

فصل چهارم :

بیوه گی :

یکی دیگر از روسوم دین هندو رسم بیوه گی است که پس از مرگ همسر زن بنا به درخواست خانواده شوهر می تواند زنده بماند و زندگی کند ولی وجود او ,بدن او,صدای او و حتی راه رفتن او نامقدس و نجس تلقی می شود. زن بیوه دیگر نمی تواند ساری های زیبای رنگا رنگ بر تن کرده و فقط باید یک ساری سفید را تا پایان عمر بپوشد که علامت بیوه گی اوست , او نمیتواند آرایش کند ,از زیورآلات و جواهرات زیبا استفاده کند ,کفش یا دم پایی بر پای کند ,در مراسم عروسی ,نامزدی خواستگاری و جشنواره ها شرکت کند,خوراک های شیرین و خوشمزه بخورد,باید بر روی زمین بخوابد و حق خوابیدن بر روی تخت را ندارد,تمام کارهای خانه را مانند یک خدمتکار هر روزه انجام دهد , او دیگر حق صحبت و تماس با هیچ فرد مذکری را تا آخر عمر ندارد , تمام حقوق مالی او به خانواده شوهر رسیده و از او کاملا سلب مالکیت می شود و در نهایت دست زدن به او و حتی نگاه کردن به او بداقبالی و بدیمنی به همراه دارد .

فصل پنجم :

جوهر Jauhar و ساکا Saka:

این کلمه از کلمه سانسکریت جاتوگر Jatugrha گرفته شده که به معنی خانه یا مکانی که با مواد آتش زا پوشانده شده برای سوزاندن زنده اشخاص درست شده می باشد .درواقع جوهر نوعی از ساتی ولی به شکل دسته جمعی آن است در زمانی که یک شهر ,یک ده و یا یک منطقه به دست دشمن افتاده و برای زنان هیچ راه فراری وجود ندارد, بر ایشان است که ساری سرخ عروس یخویش را بر تن کرده سپس آتشی بزرگ درست کرده و با خواندن سرودهایی از کتب مقدس ودا یک به یک خود را به دورن آن بیافکنند تا به دست دشمن نیافتاده و مورد تجاوز دشمنان قرار نگرفته و یا حتی به بردگی گرفته نشوند,البته برخی منابع کهن ذکر کرده اند که زنان به همراه کودکان خویش مبادرت به این کار نیز می کرده اند.مهمترین رسم جوهری که در کتب تاریخی هند از آن بسیار یاد شده در جنگ بین پادشاهان راجپوت و ارتش ترکان در قرن ۱۲ م رخ داده ,درواقع این جنگ بین سلسله ترکان خلجی مسلمان و پادشاهان راجپوت هندو در منطقه چیتورگرChittorgarh ایالت راجستان واقع شده بود واین حرکت در واقع عملی قهرمانانه و شجاعانه تلقی می شده است.دیگر رسمی که مانند ساتی است ساکا Sakaمی باشد,در این رسم مردان هر خانواده ای که زنان و فرزندان خویش را از دست داده اند روز پس از سوختن ایشان حمام کرده ,لباس زعفران بر تن کرده , سپس پیشانی خود را با خاکستر زنان و فرزندان خویش آغشته کرده و یک گل نیلوفر آبی بر دهان گرفته و رهسپار جنگ با دشمنان می شوند و تا آخرین نفس با ایشان می جنگد و براساس قوانین پادشاهان راجپوت هرگز هیچ مرد و زن راجپوتی نباید زنده به دست دشمن بیفتد.یکی از عللی که در رسوم هندو ها زنان را در آتش می سوزانند در واقع وجود خدای آتش آگنی Agni می باشد که سوختن در آتش باعث پاکی و پالایش کردن روح و جسم اشخاص می شود.

فصل ششم :

جهیزیه-دوری Dowry :

درواقع رسمی است کهن در هندویسم که خانواده دختر باید پول ,طلا و جواهرات ,زمین یا ملکی و گاو را به شوهر آینده دختر و خانواده او در زمان ازدواج بدهند.هر چه میزان جهیزیه به داماد بیشتر باشد عزت و احترام او نیز پس از ازدواج در نزد شوهر و خانواده ایشان بیشتر می باشد,ضمنا تمامی مخارج نامزدی , حنابندان و عروسی نیز بر عهده خانواده عروس است هم چنین خانواده عروس باید هدایایی گرانبها مانند ساری های زیبا ,پول و یا جواهرات به هر کدام از اعضای خانواده داماد بدهند .

فصل هفتم :

تحصیلات زنان :

برخی از متون هندویسم مانند وداها Veda و اوپانیشاد Upanishad زنان را بطور کل در طول زندگی از تحصیلات بشدت منع کرده و تاکید می کنند که دختران باید بیسواد بوده و در این حال است که آنان بسیار بی خطر و مطیع خواهند بود,اما در برخی دیگر از متون کهن دین هندومانند هریتا دارماسوترا DharmasutraHaritaداشتن تحصیلات دینی برای ایشان یعنی یادگیری وداها Veda و دیگر متون مقدس هندو را امری واجب و لازم دانسته اند.مثلا درکتاب دارماسوترا به دو نوع زن اشاره می شود یکی ساتهیاوادو Sadhyavadhuیا دختری که بدون تعلیم دانش به خانه شوهر رفته و دیگری

برهماوادینی Brahmavadini یا دختری که تعلیمات دینی وادها را به خوبی تحصیل کرده و روحانیون یا برهمن ها او را آموزش داده اند و سپس شوهر کرده است.

فصل هشتم :

روابط جنسی و ارتباطات زن و مرد:

تاکید هندویسم بر باکره بودن دختران پیش از ازدواج و در هنگام ازدواج , داشتن فقط یک همسر در طول زندگی برای زنان ,ازدواج در کودکی ,اطاعت کامل از شوهر در همه حال زیرا اطاعت از حکم شوهر در خانه مانند اطاعت از حکم خدا بر انسان ها واجب و لازم بوده و سرپیچی ازآن تنبیهات سختی اعم از تنبیهات دنیوی و اخروی را در پی دارد,می باشد,هم چنین پدر یا برادر بزرگ تر باید پیش از ازدواج زنان را مورد حمایت و حفاظت قرار دهند و پس از ازدواج شوهر و پدر شوهر و در هنگام پیری پسرانش باید این مسئولیت را بر عهده بگیرند و زنان هیچگاه نباید و نمی توانند مستقلا و به تنهایی زندگی خود را پیش ببرند . بهترین و آبرومندترین ازدواج ازدواجی است که بنابرخواست خانواده دختر و با رضایت ایشان صورت گیرد,هم چنین وظیفه یک زن خوب و پرهیزگار آوردن فرزندان پسر برای شوهر خویش می باشد و داشتن فرزندان دختر باعث شرمساری زنان بوده و مرد می تواند به همین علت ازدواج مجددی انجام دهد.مردان قادر به داشتن بیش از یک همسر یا ارتباط با کنیزان و خدمتکاران خویش بودند اما زنان حق ارتباط و ملاقات با هیچ مردی را نداشته و باید تا آخر عمر به شوهر خود وفادار بمانند و اگر احیانا برای کاری لازم به ملاقات مردی بودند باید حتما این ملاقات به همراهی و در حضور شوهر یا یکی از مردان خانواده باشد.

فصل نهم :

کشتن نوازدان دخترGirl Child Killing :

یکی از مسایل بسیار مهم که از دیرباز تاکنون جامعه هندو را در هند تحت تاثیر خود چه از نظر جمعیتی و چه از نظر انسانی قرار داده کشتن نوزادان دختر پیش و پس از تولد می باشد.بر طبق نظر مردم شناسان دختر کشی در هند در بین کاست یا طبقه شاتریا Kshtriya که درواقع طبقه پادشاه و جنگاوران می باشد ,راجپوت ها یا پادشاهان منطقه راجستان و زمین داران بزرگ بسیار رایج بود زیرا اینان برای فرار از دادن جهیزیه به دختران خویش و هم چنین عدم تقسیم زمین و ثروت بین وارثان متعدد باعث ایجاد این رسم غیر انسانی در بین هندوها گردیدند.نظریه دیگری که جامعه شناسان در این باب مطرح کرده اند حاکی از این مساله است که این رسم برای داشتن مردان جنگاور بیشتر در منطقه بوده و هم چنین کمکی به کنترل جمعیت بی رویه هند در زمان خویش می کرده است.از روش های کهن کشتن دختران نوزاد در هند می توان به دادن شیر زهر دار ,ریختن خوراک سنگین در حلق او تا خفه شود و آخرین راه نگه داشتن نوازد در ظرف پر از شیر تا کاملا خفه شود.

فصل ده :

سوزاندن عروس Bride Burning :

یکی دیگر از رسوم ظالمانه در هندویسم کشتن عروس خانواده می باشد ,هرگاه عروسی جهیزیه کم یا مقدار جهیزیه ای که داماد و خانواده او مطالبه کرده اند را به خانه شوهر خود نیاورد ,در اکثر موارد شوهر و خانواده او ,کمر به قتل او بسته و بیشتر اوقات او را با موادی آتش زایی مانند کیروسن ,گازولین و یا دیگر مواد آتش زا او را آتش زده و می گذارند تا بسوزد و بمیرد.یکی از عواملی که باعث این عمل غیر انسانی در شبه قاره هند می شود نظریه “یک دهان اضافی در خانه برای سیر کردن “می باشد ,بدین ترتیب که زنان در خانه پدر و شوهر یک نان خور اضافی محسوب شده و باید حتما خرج خود را در بیاورند پس داماد و خانواده او جهیزیه کلانی از خانواده عروس مطالبه کرده تا جبران خسارت ایشان برای پرداخت خرج زندگی او در طول کل زندگی دختر بشود,زیرا درواقع بیشتر زنان شبه قاره هند پیش و پس از ازدواج خانه دار بوده و در آمدی ندارند به این علت ایشان سربار خانه و خانواده پدری و شوهر بشمار آمده و آنها هرگونه رفتار و آزار و اذیت را تحمل کرده و دم بر نمی آورند,زیرا پس از طلاق نیز جامعه و خانواده با آنان مانند زنان بدکاره و بی وفا رفتار می کنند.

منابع:

۱-Roles And Rituals For Hindu Women ,Julia Leslie ,MotilalBanarasidass Publications Pvt.Ltd Delhi ,1992

۲- Explore Hinduism ,BansiPandit,Heart Of Albion Press 2005

۳-Hindu Dharma ,BansiPandit,Dharma Publications 1996