هر نوشتار ، مقاله و یا کتابی بیان گر دیدگاه و نگاهی است خاص به یک موضوع ؛ به عبارتی متن تبیینی است از یک واقعیت که با زاویه دید نویسنده اثر آن به طبع رسیده است .بنابراین مخاطب یا مخاطبان این متن با توجه به تجربه زیسته و نگاه ویژه خود ممکن است بر چنین تبیینی نقد داشته باشند ؛ که این نقد و بررسی فرصتی است برای آشکار شدن زوایای جدیدی از واقعیت مذکور که البته با تعمق و دقت در محتوای اثر و به دور از سویافتگی قابل حصول است.
فضای جامعه ایرانی به دلیل سیطره سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مذهب، زمینه بسیار مناسبی را برای گسترش انتشار کتب مذهبی فراهم می‌کند،اما دراین زمینه به دلیل عجین شدن دین و سیاست، محدودیت های بسیاری نیز وجود دارد . زیرا قرائت دینی حاکم اجازه طرح و انتشار هرمطلبی را در باب مسائل دینی نمی دهد،از سوی دیگر مخاطبان وسیع این نوع مقولات، نیاز وسیعی را برای اینگونه مباحث ایجاد می کند. از طرفی منابع و مآخذ عاشورایی از جمله آثار مکتوبی هستند که می بایست به طور جدی مورد واکاوی و تتبع قرار گیرند ؛ چراکه حادثه عاشورا جزء حوادث تاریخی است که به اشکال مختلف در روایت آن تحریفاتی صورت گرفته است .
نوشته‌های مرتبط
عموماً تالیفات و پژوهش های مربوط به موضوع عاشورا چند دسته بندی کلی قرار می‌گیرد:
۱-تألیفات تاریخ نگارانه،
۲-تألیفات کلامی- اعتقادی(درون دینی )در باب موضوع عاشورا و کربلا
۳-تألیفات تحقیقی با رویکردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی
که به نظر میرسد کتاب حاضر در دسته سوم این تقسیم بندی قرار می گیرد ؛این کتاب که توسط عبدالکریم خاضعی نیا به همراه جمعی از پژوهشگران مؤسسه فرهنگ عاشورا ی دزفول و با نظارت دکتر محمدرضا سنگری نوشته و به چاپ رسیده است نامه‌های امام حسین(ع)، از منابع مختلف تاریخی، جمع آوری و از جهات گوناگون مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند؛ به این صورت که هر نامه ابتدا در قالب شناسنامه‌ای معرفی شده پس از شناسنامه، متن نامه قرار گرفته است و سپس بر اساس ساختارنامه، به تحلیل و شرح نامه پرداخته شده و در آخر نتیجه‌گیری و یا درس‌هایی از هر نامه ذکر شده است .
اگر در یک مطالعه تاریخی به دنبال شناخت یک شخصیت باشیم ،شناخت اندیشه و حیات او اولین و مهمترین قدم است چگونه میتوان مدعی بود که انسانی را می شناسیم در حالی که نه از اندیشۀ او آگاهی داریم و نه از شرح حال و تحولات و تصادماتی که با حوادث داشته و رنگهایی که گرفته و سرزمینهایی که رفته و آنچه را که از دست داده ویا به دست آورده است .
در کتاب “نامه های امام حسین (ع) ” به نظر می آید در وهله نخست دستیابی به چنین شناختی و به تبع آن امکان ارائه الگو از شخصیت امام به جامعه مد نظر بوده است . چنانچه دکتر سنگری در این ارتباط در جایی گفته اند : (( بیشتر ما در ابهام اسطوره بودن امام حسین (ع) گم شده‌ایم و به ایشان از منظر اسوه نگاه نمی‌کنیم. اسطوره، انسانی دست نیافتنی و فوق انسان است در حالی که اسوه انسان نمونه و فوق العاده است. متاسفانه گاهی پرده‌های اشک ماه محرم، فرصت نگریستن را از ما گرفته است. هیچ چیز وجود ندارد که به زلالی کربلا باشد، تمام حادثه‌های دنیا در آنها ناخالصی وجود دارد اما حادثه کربلا خالص است و اتفاقی است که مشابه ندارد )).[۱]
در باب واقع عاشورا هزاران مطلب، مقاله و کتاب نوشته شده است، حدود ۴۵ اثر کتاب شناسی در زمینه واقعه عاشورا منتشر شده است که نشان از گستردگی این موضوع دارد. هر چه از روزگاران وقوع عینی این حادثه گذشته است تحقیقات پیرامون آن نیز گسترده و عمیق شده‌اند.
مأخذ ومنابع سرشاری که ما به نام تاریخ در دست داریم به معنی علمی کلمه تاریخ نیست بلکه مواد مصالح تاریخ است که باید با روح علمی و منطق جدید و روش دقیق و فنی علم تاریخ ،از آن بنایی مستحکم و درست ساخته شود و از آن میان روح تاریخ اسلامی و با نتیجه ، روحیۀ اسلام و توانایی و استعداد وی نمودار شود و جایگاه آن در سلسله ممتد حیات بشری و تحولات و تبدلات تمدنهای گوناگون و حیات و ممات ادیان و افکار و نهضت ها و گرایش های انسانی مشخص گردد.
در کتاب حاضر نیزهم به نوعی شاهد توجه مؤلف به چنین رویکرد ی می باشیم .به طوریکه می بینیم در بررسی نامه ها و متون گرد آوری شده از منابع موثق و متنوعی استفاده شده است که از ارزش علمی و اعتبار بالایی بر خوردار می باشند .
مؤلف تحت تأثیر روش های جدید علمی و آکادمیک و به ویژه تحلیل های جامعه شناختی به ارائه قالبی نو برای تحلیل یک موضوع درون دینی و بیان ویژگیهای امام حسین (ع) به عنوان یک شخصیتی قدسی پرداخته است ؛ به این ترتیب که در تحلیل نامه ها و متون مورد نظر توجه به شاخصه هایی چون موقعیت زمانی – مکانی و شرایط اجتماعی ، همچنین فاکتورهای روانشناختی ورفتار شناسانه لحاظ شده است و شناسنامه و مشخصات هر متن و نامه با نظم خاصی به مخاطب ارائه شده است .
از مقولات مختلف مطرح شده در متن کتاب میتوان به عنوان نمونه به این موارد اشاره کرد :
۱- مقولات رفتاری : تدبیر در مصرف مال /پرهیز از درمعرض اتهام قرار گرفتن /انذار از اعتماد به چاپلوس و سخن چین /توکل/ تمسک به قرآن / خیرخواهی برای مردم و امید واری به هدایت آنها/ بی علاقگی به پول ، شهرت و دنیا / اهمیت به کسب دانش /
-۲ مقولات اخلاقی:اهمیت حفظ آبرو/ادب/وفای به عهد /دوری از ظن و گمان / صبر/ شکر گزاری /عبودیت /عمل به تکلیف /آثار معصیت و گناه / پرهیز از مجادله
۳-مقولات اعتقادی و ایدئولوژیک : شهادت به عنوان پیروزی/ امداد غیبی /اصالت امام به عنوان مظهریت حق در برابرحکومت به عنوان جبهه باطل/ آگاهی امام از سرنوشت خود / رضایت وتسلیم امام در برابر تقدیر الهی در عین وجود قدرت انتخاب /اهمیت امر به معروف و نهی از منکر/ اسوه بودن امام /سازش ناپذیری با ظالمان و مستکبران / خیر و شر/ عزت اهل حق / قضا و قدر/
۴-مقولات سیاسی: موقعیت شناسی و بصیرت / هشدار نسبت به بدعت گذاری در دین /اطاعت از رهبر /اعلام عدم مشروعت حکومت معاویه / اهمیت دادن به تساوی حقوق در میان قومیتهای مختلف / ترسیم اهداف نهضت و قیام /قائل بودن آزادی انتخاب برای مردم /تشکیل حکوت اسلامی و احیای سنت نبوی در جامعه/ ضرورت قیام و مبارزه با غاصبین خلافت / برتری اهل بیت برای رهبری مردم
در واقع محتوای دینی درقالب و ساختاری علمی و روشمند گنجانده شده است . با این وجود گفتمان غالب کتاب ، گفتمانی دینی است به ویژه در تحلیل و نتیجه گیری از متن نامه ها و روایات سبک و سیاق نوشتاری کاملا”مشابه با تألیفات کلامی است. این نوع سبک بیان در جای جای متن کتاب ودر تحلیل ها وبه ویژه نتیجه گیری های مؤلف مشهود است ؛ به طور مثال در مقدمه کتاب ،مؤلف، نامه های امام حسین (ع) را به مثابه آیات قرآن بطن در بطن معرفی می کند که از یک شخصیت قدسی و ماورائی صادر شده اند . بنابراین مؤلف اگر چه در روش و قالب ،الگویی نظام مند و اقتباسی از علوم جدید را در ارائه مطالب به کار گرفته است ولی در تجزیه و تحلیل داده های متون و نتیجه گیری به نوعی از گفتمان علمی برای مخاطب عام فاصله گرفته و گفتمانی اعتقادی –کلامی را ارائه می دهد که بالطبع مخاطبی خاص دارد .
در پایان باید در بیان یکی از نقاط قوت این کتاب به ارائه منابع مفید و قابل ارجاع آن اشاره کرد ؛که می تواند به عنوان راهنما و مرجعی برای دسترسی آسان تر پژوهشگران این حوزه به منابع موثق و معتبر عاشورایی مورد استفاده قرار گیرد .
[۱] http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930926000560
