فصلنامه علمی- تخصصی «فرهنگ مردم ایران» که در واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صدا و سیما منتشر می شود، شماره جدید ۵۳ و ۵۴، مربوط به دوره زمانی تابستان و پاییز ۱۳۹۷ را انتشار داد.
در سخن نخست این شماره آمده است: برخی صاحبنظران، فرهنگ مردم را به دو شاخه «دانش عامه» و «ادب عامه» تقسیم کرده‌اند. اگر قایل به این تعریف باشیم و این دو شاخه را شاخه‌های اصلی از یک درخت تناور در نظر بگیریم باید اذعان کنیم که جنبه‌های متنوع زندگی مادی و معنوی انسان‌ها، برگ و باری خواهند بود که هر روز غنچه‌ای تازه بر شاخسار آنها جوانه می‌زند و رستاک‌هایی جدید بر بن‌شان آن می‌روید و می‌بالد. از همین روست که همت پژوهشگران این وادی پیش از آنکه معطوف به تعریفی واحد از این دانش باشد، ملزم به مقوله‌بندی و تعریف عرصه‌ها و شناخت قلمروها و فعالیت‌های این حوزه شده است و جالب‌تر آنکه با کندوکاو در داده‌های جدیدی که به مدد گزارش‌های توصیفی مردم‌نگارانه به خرمن این دانش افزوده می‌شود، یافته‌های جدید و حتی گاه، متفاوت و متناقضی به دست می‌آید و ما را بر سر این دو راهی قرار می‌دهد که تفاوت در اختلاف استنباط پژوهشگران فولکلور را پذیرا باشیم یا آن را در سهل و ممتنع بودن داده‌های فرهنگ مردم بدانیم؛ داده‌هایی که در وهله نخست از سر سادگی چنان پیش پا افتاده و بدیهی می‌نمایند که همواره علامت سؤال و تردید را در ارزش پژوهش و کندوکاو پیرامون این دانش در برابر ما مجسم می‌سازند. اما به وقت تحلیل چنان غامض و چند لایه‌اند که کمتر پژوهنده‌ای را به شناخت کنه خود راه می‌دهند زیرا در این وادی ما با مفاهیم و موضوعاتی سروکار داریم که خود انباشت تجربه‌های انسانی به شمار می‌روند اما به دلیل شکل انتقال شفاهی آنها، حلقه‌های مفقوده بی‌شماری چون خالقان گمنام، خاستگاه نامشخص و …در پیوستارشان رخ نموده و کار پژوهش را دشوار ساخته است. با این حال اگر چه فولکلور تا به امروز در ایران دانش مستقلی محسوب نشده و جایگاه واقعی خود را در نظام دانشگاهی به دست نیاورده است، به همت مردم‌شناسان و انسان‌شناسان، وجوه دانشی آن و به یاری ادیبان، وجوه ادبی آن واکاوی شده است و در این میان، قدر و منزلت پژوهشگران میدانی خوش‌ذوق که از سر عشق و دلبستگی، چراغ در ره بادِ این وادی را روشن نگه‌داشته‌اند محفوظ است.
نوشته‌های مرتبط
در این شماره، چهار مقاله ابتدایی از فصلنامه، در حوزه ادبیات شفاهی قرار دارند؛ دو مقاله در حوزه لالایی‌ها با یافته‌های متفاوت از یکدیگر، یک مقاله در مورد آسوکه و یک مقاله درباره موجودات افسانه‌ای هرمزگان که دستمایه مناسبی برای تولید برنامه در حوزه کودک و نوجوان محسوب می‌شوند. در گذشته، ساخت خانه‌های سنتی معطوف به رعایت مقوله‌های مختلفی بود که یکی از مهم‌ترین آنها، رعایت حریم و محرمیت ساکنان و مهمانان بود. در این مقاله به چگونگی ساخت خانه‌های سنتی بر این مبنا اشاره شده‌است.
همچنین با توجه به تقارن چاپ این شماره با ماه مبارک رمضان، یک مقاله و یک گزارش فرهنگیاری در این مقوله آمده است. گزارش فرهنگیاری دیگر نیز به یکی از گهواره‌های سنتی سیرجان، گاچو پرداخته است.
فهرست مطالب این شماره با عناوین زیر است:
– سخن نخست/ سردبیر
– لالایی؛ ستایش همسر یا مردستیزی؟ / زهرا محمدحسنی صغیر
– مضمون و موسیقی در لالایی‌های ایرانی / هوشنگ جاوید
– جدال خیر و شر در آسوکه‌ها؛ ویژگی‌های دراماتیک آسوکه «ترمه» / الهه عطاردی
– بررسی موجودات وهمی در فرهنگ مردم هرمزگان / سهراب سعیدی و فاطمه مدرسی
– حریم و محرمیّت در خانه‌های سنتی ایران / شهرزاد دوستی
– عید فطر در میان مسلمانان / سید علیرضا هاشمی
– رمضان به روایت مردم هرمزگان / علی محسنی‌زاده، حمید اسلامی ده‌وسطی، سارا صادقی و تنظیم: روح‌انگیز وزیری
– گاچو؛ گهواره سنتی سیرجان / مهری مؤید محسنی
