۱.برخی از محققانی که درباره شبکه های ماهواره ای تحقیق می کنند معتقدند که یکی از آثار گسترش شبکه های ماهواره ای بین المللی برای کشورهای مقصد یا دریافت کننده امواج، تلاش این کشورها برای رقابت با شبکه های مبدأ است. به بیان دیگر این کشورها خود را در معرض هجوم امواج شبکه های بیگانه یافته و برای کاهش گرایش مخاطبان بومی به سوی آنها ، به افزایش کمیت و کیفیت برنامه های خود می پردازند. پیرو این ایده نظری، در ماههای اخیر شاهدیم که شبکه های تلویزیونی- دیجیتال- جدیدی بر تعداد شبکه های سازمان صدا و سیما افزوده شده است که از جمله آنها می توان به شبکه نمایش و شبکه بازار اشاره کرد. پیش از این شبکه هایی نظیر شبکه «آی. فیلم»-البته برای کشورهای عرب زبان ولی قابل دریافت به زبان فارسی- در مواجه با شبکه های «فارسی وان» و « ام. بی . سی. پرشیا» تأسیس شده بودند. شبکه « مستند» در رقابت با شبکه « من و تو ۲ » – شبکه ای که تعطیل شده است- آمد و تأسیس شبکه بازار را هم می توان در مواجه با تعداد قابل ملاحظه ای از شبکه های رقیب معروف به تله شاپینگ خارجی دانست. مرور اخبار مربوط به این سازمان نشان می دهد که ظاهرا تا پایان سال ۱۳۹۰ تعداد شبکه های دیجیتال صدا و سیما به ۲۰ شبکه افزایش خواهد یافت. ظاهرا در رویکرد افزایش کیفیت به جای کمیت این سازمان تجدید نظری صورت گرفته است و این سازمان در حال افزایش تعداد شبکه های تلویزیونی است. از طرف دیگر تحلیل این گونه اقدامات نشان می دهد که این سازمان هر چند همچنان به شبکه های ماهواره نگاهی سیاسی- امنیتی دارد ولی به تدریج آنها را به عنوان رقیب پذیرفته است. پذیرفتن شبکه های ماهواره ای به عنوان رقیب، نگاهی است که در بلند مدت می تواند آثار مثبتی برای این سازمان داشته باشد.
۲.هر چند نگارنده این سطور معتقد است که یکی از راه حل های اساسی حل مسأله ماهواره در ایران ایجاد تمهیدات قانونی و سخت افزاری برای مشارکت بخش خصوصی داخلی و حتی خارجی و با نظارت نهادهای مسئول است ولی با این وجود معتقد است که رقابت با شبکه های ماهواره ای حتی توسط صدا و سیما موجب افزایش تنوع فضای رسانه ای کشور خواهد شد. منتها سوال آن است که چرا این گونه اقدامات معمولا این قدر دیرهنگام انجام شده و می شود؟ متأسفانه این سازمان زمانی شبکه ای را تأسیس می نماید که قبل از آن شبکه فارسی زبان ماهواره ای مشابهی تأسیس شده و مخاطبان علاقه مند را به خود جذب کرده است. در واقع آن شبکه ذائقه مخاطب را شکل داده و در نتیجه رقابت با آن برای سازمان صدا و سیما بسیار دشوار می گردد.
۳.در ده سال گذشته کارشناسان بسیاری به اشکال مختلف در خصوص علایق رسانه ای مخاطبان ایرانی پیشنهادهایی داشته اند. اگر این سازمان می خواهد از گردونه رقابت با شبکه های حرفه ای فارسی زبان که به تدریج بر تعداد آنها نیز افزوده می شود عقب نماند باید در خصوص علایق مختلف مخاطبان شبکه هایی حرفه ای تأسیس نماید. شبکه های ماهواره ای به تدریج از حالت کلی(General ) خارج شده و به سوی شبکه هایی با تم خاص(special theme) می روند. در نتیجه در سال های آینده در عرصه مخاطب نیز از شکل توده ای آن به وضعیت مخاطبان تجزیه شده می رویم. تحقیقات نگارنده این سطور نشان می دهد که هم اکنون در بین شبکه های ماهواره ای فارسی زبان جای دو شبکه موضوعی فارسی خالی است: شبکه حرفه ای ورزشی و شبکه حرفه ای کودکان. ظاهرا کمپانی « نیوز کورپوریشن» یعنی موسس سه شبکه فارسی زبان « فارسی وان»، « زمزمه» و « نشنال جئوگرافی فارسی» در صدد است تا دو شبکه در این خصوص تأسیس نماید. آیا صدا و سیما قصد دارد پس از تأسیس این شبکه ها و جذب مخاطبان ایرانی و شکل گیری ذائقه مخاطب به فکر تأسیس شبکه هایی دیجیتال با این موضوعات باشد؟
نوشته‌های مرتبط
فردین علیخواه عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان است.