درباره خاور میانه(۹): ظهور اسلام

ترجمه سامال عرفانی

ظهور اسلام:

اسلام، آخرین دین از سه دین بزرگ وحدانی، با آموزه های محمد پیامبر(ص) در آغاز سده ی هفتم در مکه و یثرب ( مدینه ی امروزی) که در کشور عربستان سعودی امروزی قرار دارند، آغاز شد. در طول قرن بعدی، سپاهیان عرب، این دین را در غرب تا اسپانیا، در شمال تا به دریای سیاه، و در شرق تا دره ی هندو واقع در پاکستان امروزی گسترش دادند. در فرایندی که آنها ساسانیان ایران را شکست داده و روم شرقی را از آناتولی شرقی، هلال حاصلخیز، مصر، آفریقای شمالی بیرون راندند. بطور کلی، این گسترش با مقاومت کمی روبرو شد.

بعد از حکومت چهار خلیفه، یا جانشینان پیامبر، مرکز سیاسی اسلام از شبه جزیره عربستان دور شد، ابتدا در ۶۶۱ تا ۷۵۰ تحت اقتدار خلفای بنی امیه به دمشق در سوریه منتقل شد، و سپس در سالهای اولیه خلافت عباسیان به شهر جدید بغداد در بین المللی(۷۵۰-۱۲۸۵). اتحاد سیاسی دنیای امت اسلامی، بتدریج در قرون ۹ و ۱۰ از میان رفت، اما منطقه حد بالایی از اتحاد فرهنگی را از طریق یک نظام مشترک حقوقی و تجاری و یک زبان مشترک ادبی، فرهنگ والا و دین حفظ کرد. در طول این دوره، سلسله های محلی در ایران یک جنبش فرهنگی ملی را آغاز نمودند، که در طی آن سنت های ایرانی شامل ادبیات و اعیاد را حفظ می کردند، که این امر بر خلفای عرب تاثیرگذاشت. در همین حال، فاطمی-ها، خلیفه اسلامی شیعه که اصلشان از آفریقای شمالی بود، مصر را فتح کرده و شهر قاهره را بنیان نهادند، که از آنجا بر تمام آفریقای شمالی، فلسطین، و سوریه تا آخر قرن ۱۲ حکم راندند. سلجوقیان، یک سلسله ترک از آسیای مرکزی بودند، که در قرن ۱۰ به دین اسلام و مذهب تسنن گرویدند، کنترلشان را در قرن ۱۱ بر آناتولی، ایران، عراق، فلسطین، و سوریه گستراندند. آنان تفوق اسلام تسنن را با بنیان نهادن دانشگاه-های دینی در اکثر شهرهای عمده، گسترش دادند. فارغ التحصیلان این دانشگاه ها، در آینده، صاحب منصبان نهادهای سیاسی، دینی، آموزشی، و قضایی دولت را تشکیل می دادند.

– جنگ های صلیبی
در قرن ۱۱ میلادی، مسیحیان اروپا سلطه مسلمانان در مدیترانه را به چالش کشیده و در قرن ۱۲ میلادی، سیسیل و بیشتر بخش های اسپانیا را بازپس گرفتند. در همان زمان، پاپ، جنگ های صلیبی که سلسله تلاش های عظیم ناموفق جهت بازپس گیری سرزمین مقدس از دست مسلمانان بود، را آغاز نمود. در آغاز، کسانی که در جنگ های صلیبی می جنگیدند، دولت-های کوچکی را در یا نزدیک ساحل مدیترانه، بنیان نهادند: انطاکیه، اوِدسا، اسرائیل، و ترابلوس. اِدِسا، در سال ۱۱۴۴ دوباره بدست مسلمانان افتاد، و دیگر بخش ها بدست رهبر کُرد مسلمان، صلاح الدین تا به دور سوم جنگ های صلیبی در ۱۱۸۹، افتاد. هرچند تاثیر جنگ های صلیبی در دنیای عرب چندان نبود، اما بسیاری از جماعت های بازرگان اروپایی که در زمان جنگ-های صلیبی ایجاد شده بودند، بعد از اینکه مسلمانان منطقه را بازپس گرفتند، با منطقه در ارتباط باقی ماندند. این جماعت ها به مرور، تجارت میان اروپا و خاورمیانه را گسترش دادند.

مغول ها و مملوک ها
مغول ها، آخرین گروه کوچرویی بودند که در قرن ۱۳، از داخل آسیا به غرب مهاجرت نمودند. تا به سال۱۲۳۱، آنها ایران و مزوپوتامیا را تاراج کرده و در سال ۱۲۵۸ بغداد را ویران ساخته و به خلافت عباسیان پایان دادند. مغول ها که در اصل، کافر بودند، به زودی به اسلام تسنن گرویده و به محافظان فدایی آن تبدیل شدند.
مملوک ها که در اصل برده هایی بودند که به مقام های نظامی و سیاسی بلند مرتبه در مصر دست یافته بودند، در سال ۱۲۶۰، جلوی تهاجم مغول ها به مصر و سوریه را گرفتند. مملوک جنرال بایبار اول، سلطان مصر گشته و مصر و سوریه را برای ۲۵۰ سال بعد، به یک دولت واحد تبدیل کرد.

– امپراطوری عثمانی
در اواخر قرن ۱۳، جنگاور مسلمانی با نام عثمان، آغاز به حمله های موفقیت آمیز به دژهای نظامی بیزانس در آناتولی غربی نمود. پیروان عثمان، که با نام عثمانی شناخته شده-بودند، کنترلشان را در تمامی جهات گسترش داده، امپراطوری بنا نهادند که برای ۶۰۰سال بعد، نیروی سیاسی اصلی در قسمت غربی دنیای اسلامی بود. امپراطوری عثمانی در اوج قدرتش در قرن ۱۶ م، اروپای جنوب شرق، آناتولی، عراق، قسمت غربی ایران، سوریه بزرگ، مصر، قسمت غربی شبه جزیره ی عرب، و ساحل آفریقای جنوبی میان مصر و موراکوی شرقی را ضمیمه ی خود ساخت. در قسمت شرقی امپراطوری عثمانی، از رقبا و هم عصران امپراطوری عثمانی، حکومت صفویه بود که در سالهای ۱۵۰۱ تا ۱۷۲۲ در ایران و افغانستان، سلسله ای بنیان نهاد که اسلام شیعی دوازده امامی را به عنوان دین رسمی تحمیل نمود و دولت ایرانی مدرن را بنا نمود. هم عثمانی و هم صفویه، از پیشرفته ترین و به لحاظ نظامی و اقتصادی از امن ترین دولت های زمان خویش بودند. در اوایل قرن ۱۸، فرایند طولانی انحطاط و محوشدن در امپراطوری عثمانی آغاز گشت که این اتفاق ناشی از ترکیبی از کشاکش های داخلی و فشارهای خارجی منتج از ظهور قدرت-های اروپایی در زمینه های اقتصادی، علمی، و سیاسی و استیلا بود.

منبع: اینکارتا