درباره کامو

دیل کاسپر ترجمه ی سعیده بوغیری

آلبر کامو (Albert Camus) نویسنده و فیلسوف قرن بیستم آنچه را آزمود که به مثابه ناتوانی غمبار موجودات بشری از درک آن و بهبود شرایط تحمل ناپذیرشان می نگریست. کامو در آثار خود دنیایی پوچ و ظاهرا بی منطق را به نمایش گذاشت که در آن برخی مردم بیهوده تقلا می کنند تا معنا و عقلانیت را بیابند و حال آنکه دیگران به سادگی، دلواپسی را رد می کنند. برای نمونه، مهم ترین شخصیت بیگانه (l’étranger) (1942) بی هیچ دلیلی مردی را در ساحلی می کشد و سپس بازداشت و جزای آن را نیز با بی میلی می پذیرد. به عکس، در طاعون (la peste) (1947) شخصیت هایی را وارد می کند که با شهامت در برابر پوچی عمل می کنند.

کامو در مونداوی (نیو درین ) الجزایر از پدری فرانسوی و مادری اسپانیایی متولد شد. پس از آنکه پدرش درسال ۱۹۱۴ در آغاز جنگ جهانی اول کشته شد، کامو نزد مادر و مادربزرگش در فقر بزرگ شد. مادرش کارگری بی سواد و روزمرد بود. بیماری سل به تحصیلات کامو در دانشگاه الجزیره پایان داد و او را به ترک فوتبال نیز وداشت. پس از آن زندگی وی در تئاتر به عنوان نمایشنامه نویس، مدیر و بازیگر خلاصه می شود. این فعالیت ها اشتیاق جوانی او بود. سپس به سیاست روی آورد و مدتی کوتاه عضو حزب کمونیست بود. در سال های دهه ۱۹۳۰ نیز فعالیت خود را به عنوان روزنامه نگار آغاز کرد.

در مقالات کامو بیچارگی قوم عرب در الجزایر به تصویر کشیده شده بود، آنچه سبب برکناری او از کار روزنامه در الجزیره شد. در سال ۱۹۴۰ کامو به همراه دوست و همکار خود پاسکال پیا (Pascal Pia) به پاریس رفت تا برای روزنامه پاریس- سوار (Paris-Soir) کار کند. در آنجا به زودی به جنبش مقاومت فرانسه در برابر اشغال نیروهای آلمان پیوست و در سال ۱۹۴۳ به نوشتن برای روزنامه مخفی مبارزه (Combat) پرداخت. (او بین سال های ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۷ ریاست هیات تحریریه آن را بر عهده داشت.) به این ترتیب کامو نخستین آثار بزرگ خود را منتشر کرد. با اینهمه او با گروه نویسندگان پیرامون نویسنده و فیلسوف فرانسوی، ژان پل سارتر، همراه شد. او و سارتر همواره بر این نکته اذعان داشتند که کامو به جنبش فلسفی موسوم به اگزیستانسیالیسم تعلق ندارد، جنبشی که سارتر طرفدار اصلی آن بود. حمله کامو به کمونیسم استالینی در انسان طاغی (L’homme révolté) (۱۹۵۱) به دوستی وی با سارتر پایان داد که در آن زمان هنوز از استالین حمایت می کرد و نیز کامو را از حیات سیاسی فرانسه بیرون کرد. در سال ۱۹۵۷ کامو جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. او که در سال های واپسین زندگی خود به خاطر جنگ استقلال الجزایر (۱۹۵۴- ۱۹۶۲) عمیقا برآشفته شده بود، خود را در تئاتر و کار بر روی یک رمان درباره زندگینامه خود- نخستین انسان (Le premier homme) (1994)- محدود کرد. او در شرف انتصاب به سمت مدیریت یک تئاتر ملی بود که در یک تصادف اتومبیل درگذشت.

آثار

نخستین نوشته های کامو که در نخستین کامو (Le premier Camus) (1973) گردآوری شده، از موضوعات آثار آتی او خبر می دهد. عروسی (Noces) (1939) و پشت و رو (L’envers et l’endroit) (1937) مقاله هایی غنایی و روایی درباره زیبایی الجزایر و شادی و غم و دل نگرانی های فکری کاموی جوان هستند. رمان بیگانه، مقاله افسانه سیزیف (Le mythe de Sisyphe) (1942)، نمایشنامه کالیگولا(Caligula) (1944) و سوء تفاهم (Le malentendu) (1944) آراینده چیزی هستند که کامو آن را “تسلسل پوچی” می نامید. در این آثار کامو معنای مورد نظر خود از پوچی وجود بشری را نمایان می سازد: موجودات بشری پوچ نیستند، بلکه برای آنان در دنیا بودن پوچ است. از نگاه کامو، بشر نمی تواند در دنیا خود را در آسایش احساس کند، زیرا در شوق نظم، روشنی، معنا و زندگی ابدیست و حال آنکه دنیا درهم و برهم، پوچ و بی تفاوت است و تنها رنج و مرگ را عرضه می دارد. بدینسان موجودات بشری با دنیا بیگانه یا در آن منزوی هستند. کمال و بزرگی او را به رویارویی و پذیرش کماهی شرایط بشری و یافتن بی آلایش برون رفت هایی بشری از این گرفتاری ملزم می کند. شخصیت اصلی بیگانه که پس از محکومیت در انتظار مرگ به سر می برد، و نیز قهرمان اسطوره ای یونانی – سیزیفوس- که به غلتاندن سنگی سنگین به بالای یک کوه محکوم است، هردو یک نوع واحد بشری از شادی را می شناسند زیرا آن ها محدودیت های عقل و زندگی بشر را می پذیرند. امپراطوری روم، کالیگولا، در نمایشنامه کامو به همین نام، که این محدودیت ها را می شکند و تلاش می کند به یک اله تبدیل شود، تجسم پوچی است و باید با طغیان زیر دستان خود نابود شود.
چرخه طغیان (The cycle of revolt) از رمان طاعون، مقاله فلسفی انسان شورشی و نمایشنامه وضعیت محاصره ای (L’état de siege) و عادلان (Les justes) تشکیل شده است. مفهوم طغیان در این آثار، امتداد فلسفه پوچی است که در آثار پیشین خود به آن پرداخته بود. موجودات بشری با تشخیص محدودیت های ضمنی موجود بشری، نمی توانند دنیایی بیافرینند که این محدودیت ها و پوچی وجود را نادیده می گیرد. اما می توانند طغیان کنند. نوع خیالبافی های انقلابی کامو تلاشی جمعی از سوی موجودات بشری برای ساختن جامعه ای با ثبات دارای ارزش های میانه رو و عدالت اجتماعی است. در طاعون شخصیت اصلی، دکتر ریو و گروه او که در اوران الجزایر در برابر طاعون مبارزه می کنند، درست زمانی که مبارزان مقاومت در پاریس در برابر اشغال آلمان نازی طغیان می کنند، آنان نیز در برابر این همه گیری برمی آشوبند. مرد طاغی دوباره داستان تطور از دوران باستان به دوران جدید را روایت می کند و نشان می دهد این طغیان تنها زمانی موفق خواهد بود که معنای این تطور انعکاس یابد و پایان کار را توجیه کند. انقلابیون روسیه در رمان عادلان، بمباران کالسکه دشمن سیاسی خود را رد می کنند، زیرا فرزندان او نیز همراه او هستند. این رفتار در زمان روی کار آمدن رژیم جدید پذیرفتنی نخواهد بود و بنابراین آنان از توجیه آن به عنوان یک عمل انقلابی خودداری می کنند.
با اینهمه تنها یک پندار نیست که آخرین آثار کامو را به طریقی به یکدیگر پیوند می زند که مفاهیم پوچی و طغیان آثار پیشین وی را به هم متصل می کردند، بلکه داوری، موضوع غالب مقالات او در تابستان(L’été)(۱۹۵۴)، داستان های تبعید و سلطنت (L’exil et le royaume) (1957) و رمان سقوط (La chute)(1956) است. این آثار به خواننده یادآور می شود که در دنیایی بدون خدا یا ارزش های مطلق هیچ کس کاملا بیگناه یا گناهکار نیست و به این ترتیب، این آثار از این تفکر دفاع می کنند که اعتدال، خاص داوری های ما درباره یکدیگر است.
کامو در کنار این آثار اصلی برگزیده ای از نوشته های ژورنالیستی خود را در مجموعه (Actuelles) (سه جلد، ۱۹۵۰،۱۹۵۳ و ۱۹۵۸) و مجلات، روزنامه ها و نشریات گوناگون به چاپ رساند. برخی از آن ها به زبان انگلیسی در اثر مقاومت، شورش و مرگ (۱۹۶۰) و مقالات غنایی و انتقادی (۱۹۶۸) موجود است. شماری از آثار کامو – چه پایان یافته و چه ناتمام- پس از مرگش به چاپ رسید. یادداشت های روزانه او (Carnets)(دو جلد، ۱۹۶۲، ۱۹۶۴) زمانی منتشر شد که او برای نخستین بار سعی کرد رمانی بنویسد: مرگی خوش (La mort heureuse) (1971) و نیز رمان مربوط به زندگی نامه اش به قلم خود او تا اندازه ای کامل شده بود: اولین انسان(Le premier homme). دست نوشته های این رمان در بزرگراهی پیدا شد که تصادف مرگبار زندگی او در آن رخ داد.
آلبر کاموی جوان وارث و پذیرنده جدال میان منفی گرایی و دلتنگی ای بود که دو جنگ جهانی به همراه داشتند. او در زندگی و کار در برابر ناامیدی مقاومت و سعی کرد باور از دست رفته خود نسبت به خدا را با نوعی انتزاع یا ایدئولوژی جایگزین کند که شاید می توانست توجیه گر جنایاتی شبیه به آنچه باشد که او شاهد آن ها بود. بسیاری از خوانندگان به این نقطه رسیده اند که به او به مثابه ژرف بین ترین، درستکارترین و موثرترین وکیل انسانیت آزادیخواهانه عصر ما بنگرند. نام، پندارها و نوشته های او پس از مرگش در بزرگ ترین بحران های سیاسی یا فرهنگی به کار گرفته شده اند. روشنی، سادگی، زیبایی بیان و سبک گفتارش آثار او را برای تمامی نسل ها قابل درک ساخته اند. شاهکارهای ادبی او بیگانه و سقوط از سوی بسیاری منتقدان و دانش پژوهان در زمره بهترین آثار منثور تخیلی قرن بیستم قرار داده شده اند. کامو مردی بود که با و برای موجودات بشری همنوع خود درباره چیزی سخن گفت که بیش از همه به آنان مربوط است: اخلاقیات، عدالت و عشق.

منبع: دیل کاسپر(Dale Cosper)،استاد بخش فرانسه، کالج وایتمن
دایره المعارف اینکارتا، ۲۰۰۹.