شماره ۱۱۶ مجله اطلاعات حکمت و معرفت با موضوع «فلسفه قاره ای علم» منتشر شد. روایت غالب از فلسفه علم “روایتی تحلیلی” است اما این شماره از نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت به “روایت قاره ای” از علم پرداخته است. رایج ترین روایت از فلسفه علم، روایتی تحلیلی است؛ خوانشی که مطابق آن فلسفه علم و فلسفه تحلیلی، اگر نه این‌همان، دست‌کم آن‌قدر به یکدیگر نزدیک‌اند که فهم هر کدام‌شان بدون توسل به دیگری چندان ممکن نیست. به گفتۀ رضا علیزاده ممقانی «این روایت دانشگاهی هم مسبوق به سابقه است و هم دلایل خوبی از آن حمایت می‌کنند. فلسفههای تحلیلی و علم، زمینه‌ها و مقدماتی پیش‌تر از دوران معاصر دارند؛ اما شکوفایی‌شان در ابتدای قرن بیستم در یک همسایگی شناختی موجه رخ داد. منطق، ریاضیات و فیزیک نظری طی این دوران، پهنه همکاری مشترک دانشمندان و فیلسوفانی با زمینه‌ها و علایق مشترک شد.» تعامل میان فلسفه، علوم اجتماعی با علوم طبیعی و ریاضی به شکل گیری حقله های وین و برلین منجر شد و فلسفه علم در ظهور و بروز دانشگاهی اش شکلی تحلیلی به خود گرفت. ورود جدی فلسفه علم به ایران نیز بیشتر از مسیر تحلیلی آن بوده است که دلایل مشابهی با وضعیت عمومی آن در جهان دارد. این در حالی است که فیلسوفان قاره ای هم به علم و مباحث مربوط به آن پرداخته اند. اما فقط فیلسوفان تحلیلی نیستند که به علم پرداخته اند، با توجه به سابقۀ فلسفه قاره ای که می توان گفت به ایدئالیسم آلمانی و فلسفه های فیخته و پس از آن یعنی شلینگ و هگل و دیگران بر می گردد می توانیم شاهد نام های بزرگی از میان فیلسوفان قاره ای باشیم که به علم پرداخته اند و از آن میان می توان به هگل، مارکس، نیچه، هوسرل، هایدگر، فوکو، مارکوزه، هابرماس و بسیاری دیگر، اشاره کرد. برای معرفی و شناخت هر چه بیشتر این روایت مغفول و مجهول مانده از علم، دفتر ماهِ شماره ۱۱۶ از مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت به این فلسفههای دیگرباشِ علم اختصاص یافته‌است. دبیر دفتر ماه بر این نکته تأکید می کند که باید توجه داشت که عنوان فلسفه قاره‌ای علم، بیش از آن که نمایان‌گر یک مکتب یا جریان فکری خاص باشد، دلالت بر دسته فراوانی از فلسفههای غیرتحلیلی دارد که علم را موضوع تاملات فلسفی خویش ساخته‌اند. این دفتر ماه از شش نوشتار تشکیل شده است. نخستین مطلب گفت و گویی با دکتر محمدحسین ملایری است که می کوشد تا در حد آشنایی به بسیاری از این جریان‌های گوناگون و متفاوت قاره‌ای بپردازد. به گفتۀ دبیر دفتر ماه «دکتر محمد حسین ملایری که یکی از معدود افرادی است که بر خلاف فضای تحلیلی غالب در کشور سعی در ارایه گفتمان فلسفی خاصی در مورد علم دارد که کاملا قاره‌ای است. او کتابی نیز در همین زمینه تالیف کرده‌است و با برخی از چهره‌های به نام قاره‌ای چون پاتریک هیلان نیز در ارتباط دانشگاهی است. از این رو محمد حسین ملایری یکی از بهترین گزینه‌ها برای گفت و گویی پیرامون فلسفه قاره‌ای علم محسوب می‌شود.» در معرفی او در این شماره از نشریه چنین آمده است: محمدحسین ملایری کارشناسی‌ارشد خود را در سال ۱۳۶۰ از دانشکده فنی دانشگاه تهران گرفت و سپس به پژوهش در حوزه علوم اجتماعی–انسانی گروید. او می‌گوید: «پژوهشگران علوم دقیقه با پرسش‌هایی مواجه می‌شوند که پاسخ آنها را باید از جای دیگری انتظار داشته باشند» .ملایری به مدت ۱۰ سال معاون پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی‌و ۱۵ سال مشاور ویژه رییس مرکز تحقیقات استراتژیک بوده است. او نخست بر فلسفههای اروپای قاره‌ای و بودیسم تمرکز کرده و سپس راهی وادی فلسفه علم شده است. اولین ترجمه او کتاب «Science and Spiritual Quest» است که در سال ۷۹ نشر پنگان آن را منتشر کرد. دومین اثر او با عنوان «بودا و فیلسوفان اگزیستانس» در سال ۸۵ منتشر شد و سومین اثر ملایری تز دکتری اوست که زیر نظر دکتر داوری‌اردکانی و پروفسور پاتریک هیلان گذرانده که آن را در سال ۱۳۹۰ با عنوان «فلسفه علم پدیدارشناسی هرمنوتیک» و با مقدمه دکتر حسن روحانی و پرفسور پاتریک هیلان منتشر کرده است. از دکتر ملایری مقالات متعددی در زمینه فلسفه قاره‌ای انتشار یافته است. او در حال حاضر دبیر کل «کانون ایرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت» و استاد مدعو دپارتمان‌های فلسفه علم دانشگاه‌های تهران و قم است. مطلب دوم گفت و گویی است که خانم پریسا صادقیه، مترجم کتاب فلسفه های قاره‌ای علم، با پرفسور جوزف روز انجام داده است. روز از شارحان به نام مارتین هایدگر است، این گفت و گو بهانه خوبی برای طرح پرسش‌هایی نقادانه پیرامون یکی از مهم‌ترین گرایش‌های قاره‌ای درباره علم را فراهم می‌آورد و پرفسور روز نیز با صبر و حوصله فراوانی به این پرسش‌ها پاسخ داده‌است. «ژوزف روز استاد فلسفه دانشگاه وسلیان آمریکا است. علایق او در فلسفه بیشتر در حوزه فلسفه علم و نقش علم در جامعه متمرکز است. روز یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مترجمان و شارحان فلسفه هایدگر نیز به‌شمار می‌رود. از او تا کنون کتب و مقاله‌های گوناگونی به چاپ رسیده است که بیشتر آنها در حوزه فلسفه قاره‌ای علم بوده‌اند. پریسا صادقیه مترجم فلسفه های قاره ای علم گفت‌وگویی جالبی را با جوزف روز در حوزه فلسفه علم قاره‌ای به انجام رسانده است که تمرکز آن بیشتر بر روی فلسفه علم هایدگر است. روز در این گفت و گو هم چنان درصدد دفاع از خطوط کلی فلسفه ی علم هایدگر است». مطلب بعدی یادداشتی انتقادی از رضا علیزاده ممقانی با نام «حاشیه ای انتقادی بر یک دفاعیه» در مورد پاسخ‌های پرفسور روز است که به واکاوی دیدگاه‌های او و نقد فلسفه علم هایدگر می‌پردازد. دامنه نقدهای مطرح در این یادداشت شامل بسیاری از گرایش‌های پدیدارشناختی می‌شود. چهارمین نوشتار، ترجمه مقاله‌ای است با عنوان « فلسفه قاره ای علم آغازین » به قلم پرفسور بابت بابیچ که یکی از مهم‌ترین فیلسوفان قاره‌ای علم معاصر به شمار می رود. بابیچ در این مقاله به برخی ریشه‌ها و زمینه‌های پیدایش نگرش قاره‌ای در مورد علم پرداخته و از سویی نیز برخی تحولات موثر در این جریان‌ها را مورد اشاره قرار داده است.
پنجمین مقاله به قلم جلال نبهانی‌زاده «کارنپ در برابر هیدگر» نام دارد. مولف در این مقاله به موردکاویِ نمونه‌ای تطبیقی از رودلف کارناپ و مارتین هایدگر و مقایسه دو رهیافت قاره‌ای و تحلیلی در مورد علم پرداخته‌است. «هر دو فیلسوف انتخاب شده در این موردکاوی از چهره‌های شاخص گرایش‌های تحلیلی و قاره‌ای و هم‌عصر محسوب می‌شوند و بنابراین مقایسه ایشان زمینه خوبی را برای آشنایی و فهم برخی تمایزها بین این دو فضا فراهم می‌آورد.» آخرین مطلب دفتر ماهِ این نشریه با هدف آشنایی بیشتر با ادبیات امروزین قاره‌ای دربارۀ علم، ترجمۀ بخشی از فصل ششم کتاب استعاره و فلسفه قاره‌ای از کانت تا دریدا است. « استعاره موضوعی است که در این قسمت به عنوان یک شاخص تمیز بین دو جریان در شناخت‌شناسی علم مورد بحث قرار گرفته‌است. بخش دوم نشریه با عنوان «گنجینۀ مخطوطات» مشتمل بر بخش دوم مقالۀ «شراب روحانی» به قلم مرضیه سلیمانی است. بخش سوم مجله با عنوان «ادب و هنر» مشتمل بر دو نوشتار است. اولی گفت و گویی است با مصطفی مکلیان با نام «راز پنهان» و پس از آن مقالۀ «شرحی بر داستان صیاد و عفریت» به قلم محمدعلی علومی آمده است. بخش چهارم مجله «اندیشه و نظر» نام دارد و چهار نوشتار را در بر می گیرد. نخستین مطلب گفت و گویی است که منوچهر دین پرست با شهرام باقری با عنوان «جهان دانشگاهی رویکردی تاریخی به هایدگر ندارد» انجام داده است. سپس انشاءالله رحمتی بخش نخست مقالۀ عبهرالعاشقین به قلم هانری کربن را ترجمه کرده است. هوشنگ شکری مقاله ای با نام «تأثیر تصوف بر ایلخانان مغول» نوشته است و در آخرین مقاله این بخش مجتبی جلیلی مقدم «رابطۀ دو اندیشۀ ویتگنشتاین» را واکاوی کرده است. در بخش کتاب هفتمین بخش از مقالۀ «در آینۀ تذکره ها» آمده است. در بخش کتاب منیره پنج تنی گفت و گویی با دکتر ناصر فکوهی با محوریت «انسان شناسی هنر» انجام داده است. در این گفت و گو علاوه بررسی شاخۀ «انسان شناسی هنر: زیبایی، قدرت و اساطیر»، به ارتباط این رشته با رشته های دیگری همچون فلسفه هنر، پژوهش هنر، پدیدارشناسی و غیره پرداخته شده است. همچنین بخش های مختلف کتاب «انسان شناسی هنر» (نشر ثالث) بررسی شده است. در ادامۀ این بخش چند کتاب فارسی و انگلیسی معرفی شده است. آخرین بخش صد و شانزدهمین شمارۀ نشریه اطلاعات حکمت و معرفت به گزارش مهم ترین وقایع حوزۀ اندیشه در یک ماه اخیر اختصاص دارد. نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با مدیرمسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی و قیمت ۲۰۰۰ تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
نوشته‌های مرتبط
نشریه اطلاعات حمت و معرفت همکار رسمی انسان شناسی و فرهنگ است و هر هفته یکی از مقالات آ« به انتشار می رسد
صفحه ویژه نشریه در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/cooperation/856