سکونتگاه‏‌های‌ غیررسمی در ایران: ارزیابی وضعیت بندرعباس، کرمانشاه و زاهدان

پویا علاءالدینی- اووِه دایشمَن- هلن شهریاری

هدف از این مقاله توصیف و تحلیل وضعیت سکونتگاه‌های غیررسمی شهری ایران از طریق ارایۀ نتایج ارزیابی اجتماعی انجام‌‌گرفته در شهرهای بندرعباس، کرمانشاه و زاهدان است. در هر یک از شهرهای هدف، از میان سکونتگاه‌های غیررسمی، سه تا پنج محله بر اساس معیارهای قومیت/ زبان، سطح عرضۀ خدمات عمومی، میزان رسمیت و نظم فضایی، فعالیت‌های اصلی اقتصادی، قدمت محله و شاخص‌های اجتماعی‌- اقتصادی موجود انتخاب شده‌اند.

علاءالدینی، پویا و دایشمن، اووه و شهریاری، هلن (۱۳۹۰)، سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران: ارزیابی وضعیت بندرعبارس، کرمانشاه و زاهدان، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، سال ۱، شماره ۱، صص: ۵۹- ۳۵.

هدف از این مقاله توصیف و تحلیل وضعیت سکونتگاه‌های غیررسمی شهری ایران از طریق ارایۀ نتایج ارزیابی اجتماعی انجام‌‌گرفته در شهرهای بندرعباس، کرمانشاه و زاهدان است. در هر یک از شهرهای هدف، از میان سکونتگاه‌های غیررسمی، سه تا پنج محله بر اساس معیارهای قومیت/ زبان، سطح عرضۀ خدمات عمومی، میزان رسمیت و نظم فضایی، فعالیت‌های اصلی اقتصادی، قدمت محله و شاخص‌های اجتماعی‌- اقتصادی موجود انتخاب شده‌اند. جهت ارزیابی، با چهل نفر مطلع کلیدی مصاحبه و در هر محله چهار بحث گروهی متمرکز (با زنان، با مردان، با جمعی مختلط، و با جوانان) برگزار شده است. به علاوه، در هر شهر زیرساخت‌های اجتماعی از طریق مشاهده و ثبت وضعیت ارزیابی شده‌اند. مهم‌تر از آن، در کنار پژوهش‌های کیفی، پیمایشی کمّی با استفاده از پرسش‌نامۀ چندمنظوره و جامع (با بیش از ۲۵۰ سوال) و نمونه‌گیری تصادفی به تعداد ۱۲۰۰ خانوار در (سکونتگاه‌های گزیدۀ) هر شهر صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش تحت عناوین الگوهای مهاجرت، مشخصه‌های جمعیتی، وضعیت اشتغال، وضعیت شاخص مصرف، وضعیت مسکن، دسترسی به خدمات شهری، و پیوندها و سرمایۀ اجتماعی دسته‌بندی شده‌اند. در پایان مقاله، مجموعه‌ای از مشاهدات کلی و پیشنهادها جهت بهبود وضع محلات غیررسمی ارائه گردیده است.

کلید واژگان: ارزیابی اجتماعی، بازارهای زمین، بندرعباس، خدمات شهری، زاهدان، سرمایۀ اجتماعی، سکونتگاه‌های غیررسمی، کرمانشاه، مسکن.

این مقاله برای نخستین بار در شماره اول نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران (بهار و تابستان ۱۳۹۰) به چاپ رسیده است و سپس بر روی پایگاه الکترونیکی نشریات دانشگاه تهران با آدرس http://journals.ut.ac.ir/page/article-frame.html?articleId=1349515 در دسترس عموم قرار گرفته است. انسان‌شناسی و فرهنگ با هدف افزایش امکان مطالعه مقاله‌های علمی- پژوهشی ارزشمند اقدام به بازنشر این مقاله کرده است.

برای دریافت مقاله کلیک کنید :

۱۷۲۱۲