شهر کوچک گلندل در فاصله شانزده کیلومتری شمال لس آنجلس کالیفرنیا، با جمعیتی حدود دویست هزار نفر، شکل و شمایل یک شهر چند قومیتی را دارد. مکزیکی‌ها و اسپانیایی‌تبارها (هیسپانیک‌ها) که ساکنان قدیمی این شهر و کالیفرنیا هستند، اکثریت ساکنان شهر را تشکیل می‌دهند. بعد، ارامنه ــ مخصوصا ارامنه ایران ــ و کره‌ای‌ها و فیلیپینی‌ها هستند. امّا این وضعیت، نسبتا تازه است. بسیاری از گلندلی‌ها و ارامنه ایران که عازم گلندل هستند، از گذشته ی این شهر تقریبا هیچ نمی‌دانند. توسعه شهرهای آمریکا با جاهای دیگر تفاوت‌های اساسی دارد، و خود این امر فهم گذشته ی شهر را دشوارتر می‌سازد.
کالیفرنیا در سال‌های ۱۷۶۹ تا ۱۸۲۱ مستعمره اسپانیا بوده است. در این سال مکزیک از آمریکا اعلام استقلال می‌کند و سرزمین‌های کالیفرنیای جنوبی جزو خاک کشور تازه استقلال یافته می‌شود. در دوره حکومت اسپانیا زمین‌هایی که گلندل کنونی در آن واقع است به یک فرمانده نظامی به نام خوزه ماریا وِردوگو اهدا می‌شود تا در آن به گله‌‌داری بپردازد.
نوشته‌های مرتبط
بعد از جنگ ایالات متحده با مکزیک و شکست مکزیک در این جنگ، زمین‌های خانواده وردوگو به تدریج بین وراث و همین طور وکلایی که در ازای خدمات شان زمین می‌گرفتند تقسیم می‌شود. این‌ها به نوبه خود زمین‌ها را به کشاورزان کوچک‌تری می‌فروشند و توسعه ی شهر به شیوه امروز شروع می‌شود.
در عکسی که در سال ۱۹۱۰ گرفته شده است، لسلی سی برَند دیده می شود. او نقش مهمی در توسعه شهر گلندل داشت: با بنیان گذاری شرکت هوم تلفن کامپنی نخستین بار تلفن را به خانه‌های اهالی گلندل و سن فرناندو وَلی آورد. بنیان گذار فرست نشنال بنک آو گلندل بود و با مالکیت سه شرکت خصوصی آب رسانی و یک شرکت تولید برق، پیش از این که شهرداری گلندل قادر به ارائه این خدمات باشد، آب و برق شهر را تأمین کرد. برند در سال ۱۹۲۵ درگذشت. اکنون خیابان اصلی شهر به نام او خوانده می‌شود.
در عکس دیگری، کارگران ساترن کالیفرنیا گس کمپانی در حال لوله‌کشی گاز برای منطقه هستند. کار لوله‌گذاری در سال ۱۹۱۲ به پایان رسید و در سال ۱۹۱۳ گاز از منابع گاز طبیعی تافت کالیفرنیا به منطقه بربنک (شهری در نزدیکی گلندل امروز) منتقل می‌شد.
گلندل امروز شهری زیبا و تمیز است که توسعه‌اش را مدیون مردان و زنانی است که از بیش از صدوپنجاه سال پیش در آبادانی آن کوشیده‌اند. ارامنه به طور گسترده از حدود سی سال پیش در این شهر سکنی گزیده‌اند. تقریباً همه ارامنه‌ای که به آمریکا مهاجرت می‌کنند، در این شهر مستقر می‌شوند. تخمین زده می‌شود جمیعت ارامنه این شهر بیش از پنجاه هزار نفر باشد.
آمریکانا
این منطقه تفریحی در سال‌های اخیر ساخته شده و اصلی‌ترین محل گردش اهالی گلندل و توریست‌هاست. مجمسه طلااندود عظیمی در وسط میدان در میان فواره‌ها نصب شده است که احتمالاً به تدریج سمبل گلندل خواهد شد. کتاب فروشی مشهور «بارنز- نوبل» شعبه‌ای در این میدان دارد. تابلویی جلوی کتابفروشی از جلسه رونمایی کتاب درخشش از ورای فراموشی، مجموعه اشعار سرژ تانکیان، از اعضای گروه موسیقی مشهور سیستم آو داون خبر می دهد. تابلوی دیگری از انتخابات شورای شهر گلندل در روز ۵ آوریل حکایت می کند. در این جا ارامنه هم مانند شهروندان دیگر می‌توانند برای عضویت در شورای شهر یا شوراهای وابسته به آن، وارد رقابت شوند. از ساختار کلیسایی، مجمع نمایندگان ارامنه (پادگاماوُراگان) و شورای خلیفه‌گری و غیره خبری نیست. در گلندل هم مانند همه شهرهای آمریکا و کشورهای غربی، توسط رهبران کلیسا نمایندگی نمی‌شود. حکومت آمریکا، ارامنه (و سایر اقلیت‌های قومی) را به عنوان واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی می‌شناسد، امّا در حوزه سیاسی، به عنوان واحدهای جداگانه به رسمیت نمی‌شناسد. برخلاف مثلاً ایران، در آن جا ارامنه در ارگان‌های قانون گذاری کشور به عنوان ارامنه، نماینده ندارند. هرچند افراد ارمنی هم می‌توانند با ورود به رقابت‌های انتخاباتی، کرسی‌هایی در ارگان‌های قانون گذاری به دست آورند (چه بسا با رأی غیرارمنیان).
کلیساهای ارامنه در گلندل و بربنک
می‌شنویم که گلندل پر از ارمنی شده و شهر، رنگ و بوی ارمنی به خود گرفته است. به غیر از شنیدن زبان ارمنی در بسیاری از مکان‌های عمومی، باید گفت خیلی هم این طوری نیست. فضای آمریکانا طبیعتا اصلا ارمنی نیست. در گلندل مکزیکی‌ها و کره‌ای‌ها و سایر آمریکایی‌ها هم زندگی می‌کنند و همین طور که گفتیم حضور پررنگ ارمنی‌ها در این شهر به سی سال اخیر برمی‌گردد. امّا بناهای ارمنی هم چندان رنگ و بوی ارمنی ندارند. کلیسای ارامنه مرسلی وابسته به حوزه کلیکیه بیشتر به بناهای یونانی شباهت دارد. ساختمان نوساز انجمن ارامنه ایران در گلندل هم نه از هویت ارمنی چیزی دارد، و نه از هویت ایرانی، البته جز نقش و نگارهایی که از روی تزئینات بنای کاسکاد تقلید شده است و در نمای بنا جلوه‌ای ندارند. تنها کلیسای نوساز بربنک است که با سبک معماری کلیساهای ارمنی ساخته شده است.
زبان ارمنی در فضای عمومی شهر
تابلوهای مکان‌های عمومی به زبان ارمنی ست، و دکان‌های ارامنه نام‌شان به زبان ارمنی هم بر سردرشان نوشته شده است. علاوه بر این، برخی اعلانات فروشگاه‌های بزرگ نیز به ارمنی هستند. این فروشگاه در اعلان خود، درباره ممنوعیت بیرون بردن چرخ‌های دستی به زبان ارمنی هم نوشته است.
روز ۳۰ مارس سال جاری اهالی گلندل در تالار کتاب خانه شهر گرد آمدند تا به خبر نه چندان خوشِ احتمال عدم تصویب بودجه دولت آمریکا برای کمک به مهاجرت اقلیت‌های دینی ایران گوش کنند. شرکت هایاس که سازمان‌دهنده اصلی مهاجرت اقلیت‌های دینی ایران از جمله ارامنه به آمریکا از طریق وین بود، از اول ماه ژوئن امسال، تقاضای جدیدی نمی‌پذیرد.
مطلب مشترک دو هفته نامه هویس (۸ تیر ۱۳۹۰) و صفحه فرهنگ ارمنی انسان شناسی و فرهنگ
