گروه های اجتماعی و شغلی در هر جامعه ای بازتابی از مناسبات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگ حاکم برجامعه، سطح توسعه یافتگی وتکنیک زمانه ی خود هستند. از این رو برای شناخت وضعیت اجتماعی- سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ی گیلان در دوره ای که قرون وسطا خوانده شده،گروه های اجتماعی و شغلی گیلان مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی ما سه کتاب تاریخ محلی گیلان یعنی «تاریخ گیلان و دیلمستان» نوشته ی میر ظهیرالدین مرعشی که تحولات تاریخی گیلانِ «بیه پیش» را از حدود سالهای ۷۶۰ تا ۸۹۴هجری، «تاریخ خانی» نوشته ی علی بن حسین لاهیجی که تحولات تاریخ گیلان را از ۸۸۰تا ۹۲۰هجری و «تاریخ گیلان» عبدالفتاح فومنی که از سال ۹۲۳ تا۱۰۳۸ هجری یعنی مجموعاً نزدیک سه قرن تاریخ محلی گیلان را پوشش می دهند، مبنا قرارداده و گروه های اجتماعی و شغلی را که در این کتاب ها معرفی شده اند، همراه با نقش وکارکردهای آن ها جهت شناخت بیشتر جامعه ی گیلانی در این دوره ارائه کرده ایم . بنابراین از نظر تقسیم بندی تاریخ عمومی جهان، این دوره با دوره ی پایانی قرون وسطا مطابقت دارد. اما پیش از پرداختن به موضوع لازم است چند نکته را باز گوییم:
نخست این که هر سه مورخ که در شناخت تاریخ گیلانِ قرون وسطا به آنان بسیار مدیون هستیم، مورخانِ دربارهای حاکمان محلی گیلان بوده وهر سه ، تاریخ های محلی را به توصیه و حتا دستور حاکمان محلی تدوین، تنظیم ویا تالیف کرده اند. ازاین رو در این کتاب ها بیشتر بر روی گروه ها ی اجتماعی طبقات فرادست تاکید شده و چون در بیان تحولات تکیه ی اصلی بر روابط قدرت در سطوح بالا متمرکز بوده(به سبب اهمیتی که برای حاکمان محلی داشته)، تا حدود زیادی دراین نوشته ها گروهای شریک در قدرت با جزئیات بیشتر معرفی شده اند. بدین ترتیب برای برخی از گرو های اجتماعی جزئیات تفصیلی تری برای معرفی آنان دردست است لیکن برعکس برای برخی دیگر این جزئیات در نوشته ها نه فقط دیده نمی شود بلکه گاه به کلی نادیده گرفته شده است. از این رو با توجه به این که هیچ منبع مستند تاریخی و دست اولی برای این دوره در تاریخ گیلان وجود نداشته، ما به ناگزیر از همین سه منبع استفاده کرده ایم، از این رو ممکن است دراین بررسی از گروه های اجتماعی وشغلی معینی هیچ نکته ای ارائه نشده باشد.
نوشته‌های مرتبط
برای خواندن این مقاله در زیر کلیک کنید: