انسان شناسی و فزهنگ
انسان شناسی، علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم است.

چنین گفت داننده دهقان پیر

  • سجّاد آیدِنلو
  • چنین گفت دهقان (کوتاه‌شده شاهنامه فردوسی). گزینش و گزارش محمّدجعفر یاحقّی. مشهد: به‌نشرِ آستان قدس رضوی، ۱۳۹۴
  • در تاریخچه تلخیص شاهنامه دو تن دو گزیده جداگانه از این متن به دست داده‌اند. نخست مرحوم استاد محمّدعلی فروغی که منتخبِ دومشان با همکاری شادروان استاد حبیب یغمایی بوده است و دیگر، دکتر محمّدجعفر یاحقّی. ایشان در سال ۱۳۶۹ برگزیده‌ای با نام بهین‌نامه باستان (شامل ۸۴۲۳ بیت) منتشر کردند که تا امروز چند بار تجدید چاپ شده است. خلاصه دومِ دکتر یاحقّی چنین گفت دهقان نام دارد که عنوان فرعی آن کوتاه‌شده شاهنامه است. این برگزیده بر اساسِ هر دو ویرایشِ تصحیح دکتر خالقی‌مطلق فراهم آمده و ۸۱۶۰ بیت است. چنین گفت دهقان مقدّمه‌ای بیست‌وپنج صفحه‌ای دارد که بخشی از آن گزارش کوتاهی درباره سیرِ گزیده‌پردازی از شاهنامه در ایران و هند است و بخشی دیگر با نامِ «فردوسی از ولادت تا درگذشت» معرّفی فردوسی و شاهنامه است و در پایان آن فهرست منابعِ مطالب این مقدّمه آمده است.
  • در متن کتاب، گزینشِ ابیات از سراسر شاهنامه صورت گرفته ولی به دلیلِ اقبالِ خوانندگان به قسمت‌های به‌اصطلاح داستانیِ حماسه ملّی ایران (پادشاهی پیشدادیان و کیانیان) شمارِ بیشترِ بیت‌ها از این ادوار انتخاب شده است. در لابه‌لای بیت‌ها و بخش‌ها برای حفظ تسلسلِ موضوعی و رِوایی داستان‌ها خلاصه‌ای از محذوفات به نثر نوشته شده و تقریباً در زیرنویس‌های همه صفحات، توضیحات کوتاهی درباره لغات و ترکیبات و معنای مصراع‌ها و بیت‌ها آورده شده است. در پایان کتاب نیز کشف‌الابیات متن گزیده و فهرست لغات و ترکیباتِ توضیح داده شده، آمده است. چنین گفت دهقان مانند کار پیشینِ دکتر یاحقّی از گزیده‌های خوب و خوش‌خوان شاهنامه است که می‌توان از آن در درس شاهنامه دوره کارشناسی ارشدِ دانشگاه‌ها و مجالس شاهنامه‌خوانی استفاده کرد. در این مقاله پیشنهادهایی درباره بعضی مطالب و توضیحات این گزیده تقدیم می‌شود.
  • ۱. در معرّفی ُبنداری مترجم عربی شاهنامه تاریخ درگذشت او سال (۶۲۴ ه.ق) نوشته شده (ر.ک ص ۱۲ سرآغاز) امّا چنان‌که از منابع کهن برمی‌آید سال وفات او (۶۴۳ ه.ق) (یکی از دو ماه ربیع‌الاوّل یا ربیع‌الآخرِ آن سال) بوده است.
  • ۲. در مقدّمه می‌خوانیم «در برخی از نسخه‌های خطّی شاهنامه ابیاتی در وصف و مدح خلفای راشدین هم دیده می‌شود. برخی از محقّقان البتّه به دلیل آن‌که این ابیات در دست‌نویس‌های قدیمی‌تر شاهنامه دیده نمی‌شود آن‌ها را الحاقی و برافزوده کاتبان بعدی دانسته‌اند درحالی‌که هیچ بعید نیست که این‌ها هم اصلی و سروده خود فردوسی باشد که برای رعایت احترام به مذهب اکثریت جامعه آن را در کتاب خود گنجانیده است» (ص ۲۵).
  • چهار بیت مورد نظر اتّفاقاً در بیشترِ نسخه‌های شاهنامه و ازجمله قدیمی‌ترینِ آن‌ها (فلورانس، ۶۱۴ ه.ق و لندن/ بریتانیا، ۶۷۵ ه.ق) هست و محقّقان برای الحاقی بودن آن‌ها به دلایلِ دیگری استناد کرده‌اند که درست است و به یکی دو مورد اشاره می‌شود الف) این چهار بیت بین بیت‌های پیش و پس وصله شده است. ب) موضوع آن‌ها با عقیده مذهبی فردوسی که شیعه بوده، موافق نیست. ج) نظامی گنجوی در تعریض به مذهب فردوسی غیر از امام علی (ع)، نام و مدح سه خلیفه دیگر را هم آورده که نشان می‌دهد در نسخه/ نسخه‌هایی از شاهنامه که او داشته و دیده بوده، این ابیات نبوده است…
  • ادامه مطلب و زیرنویس ها را در فایل زیر ملاحظه فرمایید
  • چنین گفت داننده دهقان پیر
  •  
  • مطلب فوق در همکاری با جهان کتاب منتشر شده است.
  •  
  •