در هفته‌های اخیر، موضوع اعتراف‌گیری از مائده، سلبریتی اینستاگرامی، صدا و سیما را دوباره در آماج سیلی از انتقادات قرار داده است. البته پخش اعترافات تلویزیونی مساله تازه‌ای نیست. پیش از اعتراف گیری از مائده ۱۷ ساله، اعترافات برخی چهره‌های سیاسی از قاب تلویزیون پخش شده بود. اما داستان مائده و همنوعانش فرق می‌کرد. کاربران شبکه‌های مجازی معرض به صدا و سیما هشتگ مائده را ترند کردند. خبر بازداشت مائده در سطح جهانی انعکاس پیدا کرد و تصویر او دیگر به جای اینستاگرام در صفحات رسانه‌های رسمی مشهوری مثل تایم، آسوشیتد پرس، تلگراف، ایندیپندنت، و بی‌بی‌سی دیده شد. داستان اما به همین جا ختم نشد و هر روز انتقادات گسترده‌ای طیف‌های مختلف سیاسی متوجه رسانه ملی شد. کار تا انجا پیش رفت که حتی روزنامه کیهان نیز صدا و سیما را متهم به بی سلیقگی کرد و با انتقاد از پخش مستند بیراهه از صدا و سیما، مدعی شد آنها با این کار بهانه‌ای به دست مخالفان جمهوری اسلامی داده‌اند.
ابعاد ماجرا اما بعد از گذشت چند روز پیچیده تر شده است. با وجود اینکه صدا و سیما در پاسخ به انتقادات از پخش اعترافات دختر نوجوان گفت: “مردم و به ویژه خانواده ها در تماس با واحد ما خواهان برنامه های آگاهی بخش در حوزه آسیب های فضای مجازی هستند و بر مبنای این درخواست ها و وظیفه ذاتی رسانه برنامه ها و مستندهای فراوانی در آینده روی آنتن خواهد رفت. و براساس صحبتی که امروز با مسئولان ناجا داشتم برای این افراد حکم قضایی صادر شده بوده و حتی مقام قضایی درخواست کرده بود تا موضوع این افراد حتما رسانه ای شود.”
پس از سخنان محمدحسین رنجبران مدیرکل روابط عمومی رسانه ملی، پلیس فتا با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد احضار و مصاحبه با مائده هژبری از سوی این مرجع انتظامی صورت نگرفته است.
روابط عمومی پلیس فتا اعلام کرد: به استحضار ملت شریف ایران می‌رساند، با توجه به پیگیری اصحاب محترم رسانه و با عنایت به اینکه اخیراً در رسانه‌های مختلف به ویژه شبکه‌های اجتماعی، اخباری در خصوص فعالیت‌های غیرقانونی خانم مائده هژبری مطرح گردیده است، در بررسی‌های همه جانبه و دقیق به عمل آمده محرز و مشخص گردید که نامبرده فاقد پرونده انتظامی و قضایی در پلیس فتا ناجا و پلیس فتا استان‌ها بوده و احضار و مصاحبه با نامبرده توسط پلیس فتا صورت نگرفته است.
پیش از این نیز قوه قضائیه اعلام کرده بود که مستند “بی راهه” بدون مجوز این نهاد پخش شده است. یک منبع آگاه در این باره تاکید کرد: “پخش اعترافات دختر اینستاگرامی در تلویزیون ارتباطی با قوه قضائیه نداشته و درخواستی نیز جهت پخش از سوی مسئولان قضایی و قاضی وجود نداشته است.”
به این ترتیب با اطلاعیه امروز پلیس فتا ماجرا انتشار اعترافات مائده هژبری پیچیده تر شده است. هیچ نهادی مسئولیت برنامه “بیراهه” را بر عهده نمی گیرد. حالا باید دید صداوسیما در این باره توضیحی دارد یا نه.در همین حال رسانه‌ها، پنج‌شنبه شب تصاویری از حضور “مائده هژبری” به همراه” امیر تتلو” در استانبول ترکیه منتشر کردند. تتلو نیز با انتشار تصور خود به همراه این دختر نوجوان خبر از برگزاری کنسرت مشترکی در ترکیه داد.
متن گفتگو با ناصر فکوهی
ماجراهای کوچک و خُردی از نوع این داستان «اعتراف گیری و اینستاگرام» ممکن است به نظر بیش از اندازه پیش پا افتاده بیایند که خواسته باشیم به آنها با رویکردی تحلیلی و کل نگر بپردازیم . اما از نگاه انسان‌شناختی همین ماجراها، گویایی بالایی برای نشان دادن وضعیت عمومی جامعه ما و آسیب های آن دارند. در این گفتگو تلاش ما در راستای همین رویکرد است.
لطفا پیشینه ای درباره این روش‌ها و دلایلی که فکر می کنید صدا و سیما در این مقطع دست به چنین حرکتی می‌زند بفرمایید؟
این موضوع را می توان به صورت های مختلفی تحلیل کرد. اگر می خواستیم از نظریه‌های «توطئه» (conspiracy theories) در تحلیل خود استفاده کنیم، شاید ساده ترین و قابل باور ترین پاسخ ها را می گرفتیم. من البته همواره با این گونه نظریه ها مخالف بوده و به نظرم نوعی تقلیل دهندگی محتوایی و شکلی در آنها وجود دارد که هر چند برای مخاطب جذابشان می کند و هر چند همواره بخشی از واقعیت را هم می توان درونشان پیدا کرد، اما در نهایت مثل درختی که جنگل را پنهان می کنند، به ابهام بیشتر ابهام ایجاد می کنند تا مسائل را روشن کنند. اما به دلیل گسترشی که رویکرد توطئه در درک این موضوع داشته و به دلیل همان اندک واقعیتی که می تواند داشته باشد، بیاییم در ابتدای بحث خودمان، نگاهی کوتاه به این ماجرا با رویکرد توطئه بیاندازیم: ایران در حال حاضر زیر بیشترین فشارهای بین المللی از طرف آمریکا قرار گرفته است. جنگی اقتصادی علیه پول ملی آن براه افتاده که بی کفایتی در مدیریت دولتی چه در زمینه اقتصادی و چه در زمینه اجتماعی و فرهنگی، آن را تشدید کرده است. گرانی و فشار درونی نیز بید اد می کنند. در نتیجه در حال حاضر کشور ما به بیشترین میزان از آرامش در سطح داخلی . بیشترین بردباری در سطح خارجی نیاز دارد . اعتماد ضربه خورده مردم نسبت به دولت، در پایین ترین اندازه است و همه رسانه های بیگانه و مخالف در انتظار به دست آوردن کوچکترین بهانه ای هستند برای آنکه ایران را زیر ذره بین برده و آن را به همه اتهام های ممکن متهم کنند تا بتوانند خروج آمریکا از برجام و دنباله روی احتمالی سایر مشارکت کنندگان در پیمان را نیز توجیه کرده و در نهایت فشار را تا تغییر سیستم یا دستکم به زانو در آوردن آن ادامه دهند. کاری که بیش و پیش از هر کسی و هر چیزی بهم ردم ما صدمه می زند و نه به حاکمیت. در این شرایط ناگهان می بینیم که برخی از حرکات در داخل بهانه های لازم را به دست رسانه های غربی و مخالفان می دهند: از به آ تش کشیدن نمادین معاهده برجام در مجلس گرفته تا شعارهای تندی که هر روز می شنویم، از برخورد با معترضانی که زیر فشار خُرد کننده قرار گرفته اند تا صدور احکام بی سابقه و بسیار سنگینی علیه چند دانشجوی جوان و در همان حال از انفعال و بی توجهی به پرونده های مهم فساد مالی گرفته تا پرونده های جنسی ِ جدی و با شاکیان فراوان، و همه اینها نیز اغلب در شرایطی رخ می دهند که بسیاری از مسئولان در بالاترین رده ها بارها مخالفت خود را با آنها اعلام کرده‌اند. حال در این شرایط باز شاهد نمایش اعتراف گیری از یک دختر نوجوان و پخش صحنه هایی از صدا و سیما هستیم که هیچ کسی هم مسئولیتش را نمی پذیرد. موضوعی که به سرعت تبدیل به خبر اول تمام رسانه ها به ویژه در غرب شده و بهترین خوراک را به طرفداران دست راستی و ضد ایرانی ترامپ می دهد. در این حال پرسش این است که واقعا جه کسی از این ماجرا سود می برد؟ آیا خانواده یا جوانی از این صحنه های مضحک و در عین حال درد آور اعتراف گیری، که دستکم پنجاه سال است نخ نما شده‌اند، «عبرت» خواهند گرفت یا با این کار صرفا دشمن سازی داخلی و خارجی بیشتری انجام می شود. آیا هدف از این تندروی ها و این حرکات شنیع، اصولا همین دشمن تراشی ها و آب به آسیاب دشمن ریختن ها نیستند؟ این رویکرد توطئه گرا نسبت به ماجرا است که گفتم من آن را برغم جذابیت و سادگی فهمش نمی پذیرم و معتقدم هر چند تا حدی اندک، واقعیت دارد، اما با واقعیت تحلیلیفاصله دارد.
تحلیل من برعکس بر آن است که ما باید ماجرای ندامت و اعتراف گیری و پخش آن را از رسانه ها در چارچوب های بزرگتری ببینیم و در این صورت درک خواهیم کرد که چرا دائما این کار تکرار می شود و البته پس از روشن شدن ِ بی اثر بودن و یا اثر معکوس آنها، همه مسئولان یک به یک وجود و حضور خود را در تصمیم گیری برای انجامش نفی می کنند: امری که بسیار بعید به نظر می رسد و شبیه به موضوع تکراری «عناصر خود سر» می نماید که ده ها سال است ادامه دارد و هیچ کسی مسئولیتش را نمی پذیرد.
موضوع تلاش برای واداشتن مخالفان چه مخالفان عقیدتی و سیاسی و ایدئولوژیک، و چه مخالفان رفتاری (مثل همین مورد که کسی به عمد یا به سهو رفتاری، مخالف هنجار های رسمی و اعلام شده انجام می دهد) موضوعی اساسی در تاریخ مدرن سیاسی و اجتماعی بوده است. بنابراین باید موضوع را در دیدگاهی تاریخی بشکافیم. البته در این رویکرد من اشاره ای به ریشه های باستانی این گونه رفتارها مثلا در دوره تفتیش عقاید کلیسایی نمی کنم، چون موضوع بیش از اندازه طولانی می شود و در اینجا صرفا به قرن بیستم بسنده می کنم.
این نکته اساسی را نیز بیافزایم که با مطالعه بر پیشینه این روش های اعتراف گیری و نمایش دادن آنها، باید متوجه شویم که تا چه اندازه این روش ها قبیح و زشت بوده و به هیچ عنوان با موقعیت کشوری که تمایل دارد خود را به مثابه یک الگو برای آزادی و سربلندی و پیشرفت شهروندانش نشان دهد و انقلابی که با شعارهای آزادی و استقلال و عدالت خواهی زمانی همه جهانیان را مجذوب خود کرد، در تضاد هستند. شکی نیست که فراز و نشیب های خاص انقلاب و جنگ تحمیلی و عوامل نفوذی بیگانه و فشار نیروهای ضد عدالت خواهی انقلاب تا مدتهای زیادی بر آن بودند و هستند که اهداف انقلاب را تصاحب کرده و جامعه ما را به سوی اهدافی معکوس و به سود استعمار و سلطه بیرونی بکشانند و به همین دلیل نیز تاکنون بارها و بارها از این روش های زشت استفاده کرده اند تا ارزش های انقلاب را به باد دهند. اینجاست که دقیقا شناخت تاریخ می تواند راه درست را به ما نشان دهد. با این مقدمه، نگاهی کوتاه به این پیشینه بیاندازیم: پیشینه اعتراف‌گیری های سیاسی و محاکمات نمایشی و انعکاس این اعترافات به صورت وسیع در افکار عمومی در قرن بیستم به سال ها دهه ۱۹۳۰ (اوت ۱۹۳۶ تا مارس ۱۹۳۸) و محاکمات معروف استالینی (کامنف و زینوویف و سایر مسئولان مهم حزب کمونیست شوروی) می رسد که با هدف تثبیت و افزایش قدرت استبدادی استالین انجام شد. این محاکمات بار دیگر پس از جنگ جهانی دوم در آخرین سال های سلطه استالین ادامه یافتند . همچنین در کشورهای اروپای شرقی نیز که در جنگ به دست شوروی افتادند، همین روش پیش گرفته شد. نمونه‌ای مشابه از این روش نیز در دهه ۱۹۵۰ در فرایند موسوم به مک کارتیسم و مبارزه با کمونیسم در مطبوعات و سینما در آمریکا به راه افتاد و تلاش شد که با اعتراف گیری و پخش آنها و وادار کردن افراد به لو دادن همراهانشان تبلیغات گسترده ایدئولوژیک انجام شود. الیا کازان، فیلمساز معروف امریکایی که در این زمینه پیشتاز لو دادن دوستانش بود از کسانی که بعدها بسیار رسوا شد. در سال های دهه ۱۹۷۰ جنبش های چریکی ِ راست و چپ نیز از این روش استفاده کردند و گروگان های خود را وادار به سخن گفتن در برابر دوربین می کردند تا در برابر آن پول و امتیازات از دولت ها بخواهند. همین روش در دیکتاتوری های نظامی آمریکای لاتین در دهه ۱۹۷۰ بیشتر در قالب مطبوعات و پرونده سازی برای دستگیر شدگان و کسانی که سر به نیست می شدند، ادامه یافت. و سرانجام در سال های جنگ عراق و به قدرت رسیدن داعش شاهد استفاده گسترده این سازمان مخوف و وهابی ها از ابزارهای تلویزیونی و ویدیویی برای به نمایش گذاشتن بی رحمی ها و به اصطلاح اعترافات گروگان هایشان بودیم. ریشه این رویکردها در باوری البته باستانی نهفته است که با اعتراف به گناه، جرم فرد گناهکار کاسته شده و مجازات او پس از مرگش کمتر می شود. این باور دینی بعدها به صورت گسترده ای به وسیله تمام نیروهای سیاسی مورد سو استفاده قرار گرفته شد و تقویت گردید.
اما نکته اساسی که در همه این موارد کمتر به آن توجه می شد و وقتی به سراغ ایران بیاییم مفصل تر به آن اشاره می کنم، آن است که اگر از جنبه های توطئه گرانه این مجرا یعنی تمایل به تخریب یک نظام در چشم جهانیان بگذریم، اصرار به انجام این کار گویای بی توجهی به یک واقعیت ساده است: در زمانی که در ابتدای قرن از اعتراف‌گیری و پخش آن استفاده می شد، میزان رسانه های عمومی به شدت محدود بود بنابراین آنچه در رادیو، تلویزیون و مطبوعات پخش می شد، تقریبا تنها منابعی بود که افراد برای اطلاع یافتن از مسائل در دست داشتند. این امر هنوز تادهه ۱۹۸۰ صادق بود . تعداد کانال های رادیویی و تلویزیونی بسیار محدود بودند. تعداد روزنامه های معتبر نیز از چند روزنامه تجاوز نمی کردند. به معنای دیگر، نوعی انحصار در رسانه های عمومی وجود داشت که دسترسی به آنها، کنترل آنها، و پخش گروهی از مسائل از آنها را بسیار پر اهمیت می کرد. هنوز تصویر کودتاهای جهان سومی در دهه های ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ در ذهن ما هست که چطور تسخیر رادیو و تلویزیون محلی برای به دست گرفتن قدرت اهمیت داشت. اما با گسترش سواد عمومی و سواد رسانه ای، با انقلاب اطلاعاتی و بی شمار شدن تعداد رادیو تلویزیون ها و شبکه های اجتماعی و اینترنتی در موقعیت کنونی، چگونه می توان هنوز به این باور داشت که پخش این یا آن خبر یا اعتراف یا هر چیز دیگری بی چون و چرا قبول شود یا اصولا تاثیری جز بر عقب افتاده ترین اقشار یک جامعه و بیت اثیر ترین آنها ،داشته باشد؟ پاسخ روشن است: نه تنها چنین برنامه هایی پذیرفته نمی شوند بلکه خود این برنامه ها تبدیل به مواد خامی می شوند که به صورت گسترده از آنها برای تبلیغ علیه سیستمی که ابتدا آنها را به نمایش گذاشته، استفاده خواهد شد. این واقعیتی است که نباید و نمی توان پنهان کرد. هر اندازه هم امروز دولت های بزرگ خواسته باشند از ابزارهای دستکاری افکار عمومی استفاده کنند، میزان عمق و گستره وسایل ارتباط جمعی و ابزارهای ارتباطی به حدی است که این امکان را فراهم نمی کند. همه چیز را می توان در چند ثانیه چندین بار چک کرد و نسبت به درست یا غلط بودنش مطمئن شد و از این مهمتر، همه چیز فیلمبرداری و ثبت می شود. روزگاری بود که در کشوری مثل امریکا صدها و هزاران عمل نژادپرستانه اتفاق می افتاد بدون اینکه هیچکس از آنها خبر دار شود. اما تجربه همین یکی دو سال ترامپ نشان داده است که کوچکترین عمل نژاد پرستانه امروز بیشترین میزان از انعکاس را در سراسر جهان دارد و افزون بر این برای همیشه به نام کسی که آن را مرتکب شده ثبت واز طریق موتورهای جستجوی زبانی و تصویری تا پایان عمر او و حتی پس از مرگش قابل ردیابی و بازگشت به صف اول خبرها است. در یک کلام این جمله معروف که: هیچ کسی نمی تواند تاریخ را گول بزند، امروز به یک حقیقت غیر قابل اجتناب فناورانه تبدیل شده است که بی توجهی به آن برای همه بزرگترین زیان های مادی و معنوی را بههمراه خواهد داشت. کارنامه همه ما با کارهایی که کرده ایم و با آنچه گفته و نوشته ایم برای همیشه ثبت می شود و اینکه کسی با کارنامه ای چندین و چند ساله در یک لحظه خاص چه «اعتراف»ی بکند، ولو اینکه یک جوان باشد (زیرا همواره در آینده می تواند این اعترافات را به زیر سئوال ببرد) تقریبا هیچ تاثیری جز بی اعتبار کردن منبعی که از این روش استفاده کرده ندارد. همان اندازه که ممکن است سخنی که در آزادی گفته شود تاثیر دارد، به محض آنکه فرد در موقعیت زندان و زیر فشار قرار داشته باشد، اعتبار خود را از ریشه از دست می دهد. این امر آنقدر در جهان امروزی جا افتاده که در زبان انگلیسی حتی برای آن واژه ای هم ساخته اند و از «ویدیوهای گروگانی» (hostage videos) صحبت می کنند.
مسلما این نوع برنامه در شرایط کنونی دغدغه مردم ایران نیست، با این وجود صدا و سیما چه اصراری برای نمایش آن دارد؟ (تفاوت میان آنچه مردم مسئله می‌پندارند و آنچه صدا و سیما مسئله می‌خواند)
اینکه صدا و سیما چه هدفی داشته و یا دارد را من نمی دانم. اما تلاش کردم که سازوکارهایی را که چنین رفتارهایی را توجیه می کنند و زیان هایی را که به باور می آورند، نشان دهم. در سخنانی که در این روزها شنیدیم، مشاهده کردم که بسیار بر جنبه «عبرت آموزی» و «درس» دادن از این طریق صحبت می شد: حال آنکه میزان «عبرت» از این طریق نه فقط صفر که بدتر، به شدت منفی است. البته ممکن است برخی از افراد از ترس گرفتار شدن به این صورت آشکارا مرتکب چنین کارهایی نشوند. اما در عوض هزاران نفر ترغیب می شوند با روشهای دیگری که غیر قابل ردیابی هستند چنین کنند. بگذریم که یک جنبه «اعتراف گیری» به ویژه برای یک جوان «شهرت»ی است که به بار می آورد و سبب می شود که فردی که تا دیروز ناشناخته بوده یکباره در تمام مطبوعات و رسانه های جهان عکس و نام خود را ببیند و فکر نمی کنم این سبب انصراف کسی از این گونه اعمال شود. و البته بدیهی است که منفی ترین اثر این کار تشدید غیر قابل تصوری است که در بی اعتمادی هر چه بیشتر مردم نسبت به صدا و سیما و همه مسئولان ایجاد می کند. در یک کلام ضربه ای که چنین روش هایی در اعتراف گیری و پخش آنها به نظام می زند را اگر ده ها سازمان جاسوسی جمع شوند و برنامه ریزی کنند به سختی می توانند به آن وارد کنند. همین البته نظریه توطئه را تقویت می کند. اما گفتم دلایل ریشه ای به نظرم در جای دیگری است.
روشن است که این روزها دغدغه مردم مسائل مربوط به حداقل های رفاهی است که حق مردم است و تمام تلاش دولت و همه مسئولان نیز باید متمرکز بر همین موضوع باشد. در این شرایط، وقتی به جای رسیدگی به این دغدغه ها مسائلی از این دست مطرح می شود، خشم مردم تحریک شده و موقعیت های بالقوه ای که ممکن است برای اعتراض وجود داشته باشد هر چه بیشتر و غیر قابل کنترل تر خواهند شد. با وجود همه این مسائل که گفتم تا زمانی که دقیقا مشخص نشود که چه کسی با چه اهدافی دستور صریح دستگیری و اعتراف گرفتن و پخش این مورد را از تلویزیون داده است، نمی توان درباره دلایل و انگیزهای این کار صحبت کرد. اما درباره پی آمدهایش چرا. پی آمدهای این کار مثل هر گونه از اعتراف گیری و پخش تلویزونی بسیار منفی و دقیقا در جهت عکس اهدافی است که ممکن است کسانی که دست به آنها می زنند، داشته باشند. تاریخ این را می گوید و حتی یک مورد نیز نداریم که نشان داده باشند این روش ها موثر هستند و به تخریب کسانی که آنها را انجام داده اند، منجر نشده باشند.
مورد مائده هژبری چه چیزهایی در خودش دارد که رسم مالوف پخش اعترافات را نامالوف می کند و واکنش گسترده همه افراد از هر طیف سیاسی را بر می انگیزد؟
آنچه به نظر من در این عمل بیشتر تاثیر گزار بوده و واکنش های منفی زیادی را به همراه داشته در چند نکته نهفته است. نخست نقض آشکار قوانین کشور است که هنوز جرمی به اثبات نرسیده و متهم دادگاهی ندیده و حکمی صادر نشده او را به تلویزیون بیاورند که «اعتراف» کند. و اینکه اصولا ما هنوز از «اعتراف» به عنوان مدرک جرم استفاده می کنم. در حالی که کشوری که به ما بیشترین ظلم ها را کرده و امروز هم آن را مورد بیشترین انتقاد قرار می دهیم، یعنی امریکا، در متمم های قانون اساسی خود بند ۵ را دارد که هر کسی می تواند از آن استفاده کند و از به زبان آوردن هر چیزی علیه خودش خودداری کند و اصولا اعتراف به خودی خود «مدرک» به حساب نمی آید و بر اساس آن نمی توان کسی را محکوم کرد. اما از اینکه بگذریم که هر روز «اعتراف» را غیر قابل تحمل می کند، مسئله کسانی هستند که در دو ده اخیر از اعترافات و نمایش ندامت سیاسی بیشترین استفاده را کرده‌اند یعنی داعشی ها و سلفی ها و وهابیون که نفرتی جهانی را به همراه داشته و در کشور ما نیز همین طور. نکته دیگر به جوان و حتی کودک بودن «متهم» بر می گردد که نه فقط در اینجا ما در بی قانونی و شکستن معاهده های بین المللی هستیم بلکه هر خانواده ای را از صدا و سیما بی زار می کند چون همه نوجوان و جوان دارند و تصور می کنند چنین اتفاقی برای فرزندانشان بیافتد. و سرانجام خود «جرم» است که بیشترین خشم را بر می انگیزد. ما در کشوری هستیم که بنابر اذعان و سخنان هر روزه مسئولان در آن روزی نیست که با اختلاس های بزرگ چند میلیاردی روبرو نباشیم، افزون بر این ده ها و پرونده از خشونت های بزرگ جنسی ، تعرض به کودکان و زنان سرنوشت نامعلومی داشته اند و از جنایات دیگر نیز همه باخبرند و در آن موارد چنین برنامه هایی را ندیده ایم. در این شرایط اینکه یک دختر نوجوان را به جرم «رقصیدن» در یک شبکه اجتماعی دستگیر و از او «اعتراف» گرفته شود نه نشانه قدرت بلکه نشانه ضعف یک سیستم در همه سطوحش است و جز ضربه زدن به کل نظام هیچ سودی برای هیچکس ندارد. کما اینکه این خبر در صدر تمام اخبار ضد ایران و نظام آن در سراسر جهان قرار گرفت . و مطمئن باشید تا ده ها سال از آن استفاده خواهد شد. حود من شاهد بودم که چگونه شبکه های بین المللی، با مضحکه نشان می دادند که برای «رقصیدن» که نوعی فعالیت آزاد و پیش پا افتاده به حساب می آید و حتی در قبایل اولیه انسانی نیز وجود دارد، یک نوجوان را چنان دستگیر و چنان برنامه ای تهیه و اجرا می کنند که گویی بزرگترین جاسوسی قرن و تبهکاری خطرناک کشف و دستگیر شده است. اگر این ها توطئه نباشد، واقعا باید تا عمق مسئله پیش رفت و موضوع را ریشه ای حل کرد.
مائده عمق شکاف میان رسانه ملی با ملت را بر ملا کرد این شکاف چه چیزی را نشان می دهد و ایا این شکاف با وضعیت فعلی قابل ترمیم است؟
روشی که رسانه ملی پیش گرفته به گمان من آخرین تاثیر ها و نفوذی را هم که شاید در بین ۱۰ یا ۱۵ در صد ازمردم داشته باشد، از بین می برد و همه را به سوی رسانه های خارجی فارسی زبان می کشاند. به نظرم مسئول موفقیت این رسانه ها در سال های اخیر صدا و سیمای خود ما است که کاملا به صورت جناحی و سیاسی عمل می کند و هنوز چنین برنامه هایی پخش می کند که دیگر در هیچ کجای دنیا دستکم پس از فروپاشی داعش و شوروی سابق قابل به نمایش در آمدن نیستند. نه چون قدرت های بزرگ نمی توانند اعتراف بگیرند و پخش کنند بلکه به این دلیل که آنقدر ابله نیستند که از این روش به این صورت استفاده کرده و خودزنی کنند.
اما اینکه چنین گسستی قابل ترمیم است؟ به نظر من باید همیشه خوش بینانه به مسائل نگریست. بدترین رسانه ها را هم اگر حسن نیات در کار باشد می توان ترمیم کرد و اعتماد را دوباره به وجود آورد. همین امروز اگر دولت و مسئولان با یکدیگر هماهنگ شده و اراده کنند با گروهی از اصلاحات می توان اعتماد و امید را در حد زیادی به جامعه بازگرداند. این کار مشکلی نیست اما اراده بالایی می خواهد و البته سلامت نفس و دوری از فساد و درک این نکته که فساد آسیبی است که کل یک جامعه را به باد خواهد داد. و از همه مهم تر اینکه در کشوری مثل ایران با موقعیت سخت ژئوپلیتیکی که دارد وقتی بخش مهمی از کار ماموران و مسئولان امنیتی ما معطوف به آن باشد که «رقصیدن» این و آن را در شبکه های اجتماعی دنبال کرده و برنامه های اینچنینی بسازند، در همین مدت دشمن می تواند با استفاده از این بی‌خبری، بدترین ضربات را به ما بزند. کما اینکه هر روز در حال ضربه زدن به اعتماد مورد نیاز در جامعه برای بازسازی و برای پیشرفت و قدرت مقاومت آن دربرابر سختی ها هستند.
کارکرد صدا و سیما در شرایط بحرانی این روزهای ایران چیست؟ و چرا با وجود انتقادات گسترده درصدا و سیما همچنان بر یک پایه می‌چرخد؟
کارکرد صدا و سیما یعنی بخش دولتی که به نظرم باید به حداقل ممکن کاهش یافته و شبکه های دیگر خصوصی جایگزنش شوند ارائه یک الگوی رادیو تلویزیونی فرهنگی با بالاترین کیفیت و ارائه بهترین و با ارزش ترین برنامه ها است تا بخش خصوصی بتوانداز آن الگو بگیرد و بتوان آن بخش را با یک معیار مورد قبول فرهنگی سنجید. و یا دستکم دولت بتواند در سیاستگذاری های فرهنگی خود از این ابزارها استفاده کند. اگر نگاهی به چند شبکه دولتی که در کشورهای مختلف پیشرفته نگه داشته شده اند بیاندازیم، می بینیم که در همه جا از همین مدل تبعیت می شود، یعنی مدل ارائه الگوی کیفی برنامه ها. اگر از این بگذریم بزرگترین اشتباه در حال حاضر برای هر کشوری آن است که ابزارهای ارتباطی و رسانه ای خود را به سوی ایدئولوژیک شدن ببرد و اینکه آنها را دستگاه تبلیغاتی خودش یا بدتر، این یا آن جناح کند. پایان این کار تخریب کامل آن شبکه و برنامه هایش از طریق از دست دادن کامل مخاطبان و هدایت شدن آنها به سوی رسانه های بیگانه خواهد بود، همان اتفاقی که در سال های اخیر به شکل گسترده ای شاهدش بوده ایم.
فرارو ۲۵ تیر ماه۱۳۹۷
لینک در سایت
https://fararu.com/fa/news/367357/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7-%D9%88-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D8%A6%D8%AF%D9%87-%D9%87%DA%98%D8%A8%D8%B1%DB%8C