گفته می‌شود که سالانه در خوشبینانه‌ترین حالت، در سطح کشور ۸ میلیارد متر مکعب اضافه‌برداشت آب وجود دارد. یکی از عمدهترین پیامدهای استخراج بیرویه آب، فرونشست زمین است که از اصلیترین عواقب آن می‌توان بر بی‌ثباتی سطح زمین و به طور خاص بافت شهری و نیز تخریب محل انباشت منابع آب اشاره کرد که به وجه دوم مسئله کمتر پرداخته شده است.
مانند آنچه که در تصویر بالا دیده می‌شود، فرونشست زمین عموماً به فروچاله‌های عینی که در مناطق عمدتاً کشاورزی رخ می‌دهد تقلیل یافته است. این امر، به علت ماهیت تدریجی فرونشست، و بازنمایی بحران به امر عینی و نه تدریجی است. به عبارت دیگر، برداشت از بحران به مثابه رویداد، بحران و فاجعه را به امری عینی/ آنی تقلیل داده است که با نمودهایی خاص مانند فروریزش سطح آشکار می‌گردد. اما فرونشست زمین همین حالا در تهرانی که ما در آن ساکنیم، در حال وقوع است. در واقع عمده‌ی مناطق شهر تهران، شاهد انواع فرونشست هستند که البته سطح و کیفیت آن همسان نیست و نوع و علت این فرونشست‌ها را نمی‌توان به یک کیفیت تقلیل داد. در بخش جنوب‌غربی تهران میزان فرونشست در حالت بیشینه به ۱۶ سانتیمتر در سال می‌رسد(کرم و همکاران، ۱۳۹۰) البته برخی منابع سطح فرونشست را بسیار بیشتر توصیف می‌نمایند. محمودپور در مقاله خویش نشان می‌دهد که سطح فرونشست در برخی از نقاط تهران به ۳۶ سانتیمتر در سال نیز می‌رسد(محمودپور، خامه‌چیان و همکاران، ۱۳۹۳) آمارهای رسمی‌تر از سوی سازمان نقشه‌برداری کشور و بخش تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی نیز گویای شدت مسئله در عین گوناگونی دادهاست. سازمان نقشه‌برداری کشور به نقل از نشریه نیچر، فرونشست سالانه زمین در شهر تهران را از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷، به طور متوسط ۲۵ سانتیمتر عنوان می‌کند و نشان می‌دهند که تهران حدود ۵/۲ متر فرونشست را در دو دهه‌ی اخیر تجربه کرده است، یعنی چیزی نزدیک به ارتفاع سقف خانه‌های ایرانی (اداره کل ژئودزی و نقشه برداری، کد مطلب:۱۹۲۲) در هر صورت چه ارگان‌های رسمی و چه مراجع علمی، فرونشست شهر تهران را امری در حال شدن نیز شدید و خطرناک توصیف می‌کنند. اما مسئله بر سر فاجعه‌زا بودن یا فاجعه بودن فرونشست زمین است. فاجعه‌زا بودن فرونشست، اشاره به پیامدهای احتمالی آن مانند ایجاد فروچاله‌ها در سطح زمین و سست شدن پایه‌های شهر و تخریب شدید در زمان وقوع زمین لرزه دارد. اما زمانی که درباره فاجعه بودن وضعیت موجود سخن می‌گویم مسئله بر سر تخریب منابع زیرزمینی و عدم امکان بازسازی منابع می‌شود که ما در ادامه سعی می‌کنیم به ساده‌ترین شکل ممکن این فرایند را تشریح نماییم.
نوشته‌های مرتبط
متن کامل مقاله را در لینک زیر دانلود کنید:
