آنامیکا پتک برگردان نسیم کمپانی
دوران گوپتا(قرن۴ و ۵ پس از میلاد):
امپراتوری گوپتا از ۳۲۰ پس از میلاد با سلطنت چاندرا گوپتای اول شروع شد ،کسی که تا ۳۴۰ پس از میلاد یک حکومت بر رقیب را برماگدا(شامل ایالت بنگال کنونی)داشت.پسرش سامودراگوپتا (۳۴۰-۳۸۰ پس از میلاد)و نوه اش چندرا گوپتا ویکرام آدیتیا (۳۸۰-۴۱۵ پس از میلاد)امپراتوری گوپتا را به بالاترین نقطه اوج خود رساند:این مرحله معروف به عصر طلایی در تاریخ هند می باشد.عصر طلایی در تعادل و هم آهنگی باشکوه همه هنرها ،که شامل ادبیات،موسیقی،پوشاک ،منسوجات و ضرب سکه ها می باشد, شاخص بوده است.ادبیات غنی زبان سانسکریت(امرکوش اثر امرسینگ،سنکون تالا،راگووامسا و کوماراسمبوا اثر کالیداس،ماهاویرا چاریتا واوتارام –چاریتا اثر باوابوتی),روایت مسافرتراهب بودایی چینی فا-هین و کتبیه ها مجموعه اطلاعات نفیسی در باره منسوجات و پوشاک تهیه و ارائه کرده است.این اطلاعات نه تنها بر استفاده ازانواع گوناگون کتان ،ابریشم و پشم اشاره می کند،بلکه هم چنین برکیفیت ،مراکز تولید و بافندگی نیز اشاره دارد.این مدارک ادبی به درک ترسیم و تجسم بصری برنقاسیهای آجانتا،الورا و باغ کمک می کند.منبع مهم دیگر کسب اطلاعات در دروره گوپتا سکه ها است ،که نوری برپوشاک سلطنتی که فرمانروایان گوپتا می پوشیده اند, می افکند.از سکه های این دوره روشن می شود که پادشاهان دوره گوپتا پوشاک دوخته شده می پوشیدند و شاید گروه اشراف نیز این چنین می کرده اند.سکه های طلا از دوره سمودرا گوپتا او را در یک تونیک ،شلوار و یک کلاه نشان می دهد.اغلب،پادشاهان گوپتا در تونیک هایی از چرم نرم بلند و شلوارهای گشاد نشان داده شده اند.پوشاک پادشاهان پارتی-کوشانی شامل بالاپوش و لفافه های کت مانند تا کورتا های آستین دار و چاک دار بر دوطرف وشلوارها متنوع بود.جدا از البسه دوخته شده ،پوشاک بومی (آنتاریا،اوتاریا و کمربند)بطور یکسان رایج بود.در غار شماره ۶ ازآجانتا (در شهر اورنگ آباد ایالت ماهاراشترا) تصویر راهبی را به نمایش می گذارد که یک دوتی کوتاه پوشیده ,یک کمربند دور بخش بالایی بدن پیچیده شده و بالای شانه چپ بسته شده است.بر روی تزیینات سقف داخلی غار شماره ۱ ، یک فرد خارجی متشخص (یک ایرانی شاید)از آشامیدنی خود به همراه ملازمش لذت می برد .او با لباسی بلند،چسبان و یک تونیک آستین بلند و یک کلاه مخروطی و یک روسری و یک کمربند آراسته شده است.ملازمش که در طرف راست او قرار گرفته یک لباس دامن مانند کوتاه که با حاشیه و تزیینات پوشیده است بر تن دارد.ملازم سمت چپش یک لباس بلند با آستین بلند “جاما”(جامه) با یک یقه به شکل حرف وی انگلیسی که در ناحیه گردن باز است و یک عرق چین پوشیده است.در غار شماره ۱ پیکره سنکاپلا جاتک، تصویر شاهان و دیگر اعضای طبقه اشراف ترسیم شده که ،یک آنتاریا از ابریشم اعلا یا موسیلین همراه با کانچوکا ،مانند یک پیراهن چین دار پوشیده اند.بایک کایابند که در کمر بکار رفته و لباس را در آن محل نگاه داشته است.دستارها اساسا توسط اشخاص عالی با مقام معین ، مانند وزرا و دیگر کارمندان رسمی مهم پوشیده می شده.در این دوره تغییری در زمینه مواد و الیاف بوجود آمد که بسیار برجسته بود.به جای تونیک های سنگین و سخت ،مردم شروع به استفاده از مواد سبک تری کردند.منسوجات با مواد سبک تر و شفاف تر در ادبیات و حتی در کنده کاریهای سنگی مشهود می باشد.برای آراستن و زیباتر کردن البسه از تکنیک های مختلفی استفاده میشد-آنها را با لبه برگردان کردن گلدوزی روی لباس و با گرفتن طرح های گیاهی –جانوری از محیط و نخهای رنگی طبیعی(گرفته شده از گلها بصورت طبیعی)گلدوزی میشد ند. تحقیقی در مورد نقاشیهای دیواری غارهای آجانتا روشن کرده است که ا زدیاد تنوع در پوشاک زنان از قبیل ساری،گاگرا و چولی ، که نام آنها اگرچه کم بوده ،اما روشهای پوشیدن آنها زیاد بوده است.روشن القاضی یک ارزیابی استادانه آماری در مورد البسه زنان انجام داده است.او ذکر کرده که آنتاریا را می توانستند به روشهای متفاوتی بپوشند: ۱-در روش کاچا چا،دوتی مانند یک گاگرا پوشیده می شد،اول باید آن را به طرف راست باسن پیچید ،سپس دور بدن و به باسن طرف چپ گره زد. ۲- دردومین روش ،کاچاچا و گاگرا با همدیگر با یک آنتاریای کوتاه یا کالانیکا پوشیده می شد.در این روش ،این لباس اول به سبک کاچاچا مرتب و تنظیم می شد و سپس انتهای بلند آن دور بدن مانند یک گاگرای کوتاه پیچیده می شده است. آنطور که مشاهده شده یک آناتاریا که درازای آن تا قوزک پا می رسیده را صاحب منصبان و نوع کوتاه ترآن را ملازمان می پوشیده اند.برخی اوقات آناتاریا به شکل “سارونگ” اندونزیایی بسته می شد. اینطور به نظر میرسد که سبک کاچاچا از آناتاریا کم کم جای گاگرا و چولی را در میان رقصندگان و مردمان عادی گرفت،اگرچه اشراف همانطور متعصب در سلیقه خویش باقی ماندند.در کنار البسه پیچیدنی،البسه دوخته شده نیز در این دوره پوشیده می شده است.یک تخته سنگ از منطقه دیوگر ،دیوکی ،مادر کریشنا را در حالی که شلوار و یک چولی/کورتا با یک پیش بند در جلو پوشیده نشان می دهد.مثال دیگر رقصندگانی را نشان می دهد که دامنهای کوتاهی که پایین آنهازیگ زاکی بوده به جای دامنهایی که انتهای آنها راست بوده است پوشیده بودند.یکی از مجسمه های سنگی که در موزه بیکنر قرار دارد یک خانم را که یک گاگرا پوشیده است نشان می دهد.بند سینه از دوره ودایی مورد استفاده بوده است.در ادبیات سانسکریت به لباسی دوخته شده که بانامهای مختلفی مانند چولکا،چولی ،چولا،چولیکا و کنچولیکا معروف بوده اشاره شده است.یکی از اولین مراجع بصری از چولی در نقاشی غار شماره یک آجانتا –از ماهاجانکا جاتاکا ،که رقصنده ای را در لباسی آستین بلند،چسبان (چولی)با یک پیش بند در جلو نشان می دهد. چیزی شبیه نوعی چولی را زنان راجستان و بلوچستان پاکستان هنوز می پوشند.این نوع چولی دو نوع است: ۱- یکی که سینه ها را می پوشاند و ۲-نوع دیگر برخی اوقات ترکیبی از یک پیش بند مانند که در جلو اضافه شده است. جدا از ساری ،گاگرا و چولی نوع دیگر بسیار مهم پوشاک که در هنر این دوره ترسیم شده کورتا (کورته) یا پیراهن ایرانی می باشد .این کورتا یا پیراهن ایرانی در گردن باز و پهلوهای آن چاک داشته است.برخی کورتاهای زنانه در دو طرف آنها چاک بوده و این احساس را به ما می دهد که آنها یک پیش بند چهار گوشه برتن کرده اند.سبک دیگری از کورتا شکل یک چلیپا یا لباسی متقاطع با لب های آویخته که دو طرف آن باز می باشد و کمی شبیه آنگرکا است را نشان می دهد .تونیک های چسبان بلند تا قوزک پا رسیده نشان دهنده سبک تورانی تاتاری می باشد.آرایش موی مرسوم دردوره گوپتا استادانه بوده است.تذکر سانداری (نام دروپدی در زمانی که در تبعید بسر می برد در حماسه ماهابهارت) مانند متخصصی در آرایشگری موی زنانه در این دوره اعتبار و اهمیت این مهارت را در دوران کهن برجسته می کند. درمجسمه ساخته شده از مردم ،پوشاک بومی و موهای بلندی که برای خودنمایی درست شده با سبک های مختلف نظم و ترتیب داده شده بودند:
۱- یک کلوچه که بالا یا پایین پشت گردن پیچیده می شد. ۲- یک کلوچه برآمده در یک طرف سر بسته شده ۳- موی به هم پیچیده شده در طرف چپ بر بالای سر گره خورده شده برخی اوقات این سبک های آرایشی مو با تارهایی از نقره یا گل تزیین می شد.
نوشته‌های مرتبط
در نقاشیهای دیواری غارهای آجانتا مردان با دستار نشان داده شده اند ،در حالی که در سکه های سلطنتی مردان لباسهای کوشانی –پارتی و کلاهی نوک دار یا مندیل بر سر دارند.این لباس می توانست یک لباس نظامی یا ورزشی باشد.در دوره گوپتا تاج با بندی از مروارید و تاجی از گل که جایگزین دستار شده بود زینت داده شده بودند،بویژه برای اشراف پدیدار شد.شواهد محکمی در باره پوشاک در دوره گوپتا براستی در سبک ،رنگ و برش لباس قابل توجه می باشند.
منبع:
۲۰۰۶, Pathak, Anamika, Indian Custumes, Delhi, Roli books