پهنه های کلان شهری (۶): جاکارتا

ترجمه ی ملیحه درگاهی

مقدمه:
جاکارتا (Djakarta Jakarta and also) با نام پیشین باتاویا (Batavia) پایتخت و بزرگترین شهر جمهوری اندونزی است و در شمال غربی ساحل جزیره ی جاوا در دهانه ی رودخانه ی لیوانگ (Liwung River) واقع شده است. باتاویا شهری که در زبان هلندی اینگونه خوانده می شود، طی قرن ۱۷ و اوایل قرن ۲۰ پایتخت هند شرقی هلند (Netherlands Indies) بود. جاکارتا فعالیت های فرهنگی، اقتصادی و اداری اندونزی را تحت کنترل دارد و قطب تجاری و حمل و نقلی مهمی در میان کشورهای آسیایی است. آب و هوا در طول سال گرم و مرطوب بوده و بارندگی سرتاسر سال ادامه دارد، اگرچه میزان آن بین ماههای نوامبر و می بیشتر است. متوسط بارندگی در جاکارتا چیزی حدود ۱،۷۹۰ میلی متر است. شهر بر جلگه ی آبرفتی مسطح و کم ارتفاعی قرار گرفته و طی بارندگی های شدید مستعد سیل گرفتگی است. تفاوت فصلی اندکی در میزان درجه ی حرات وجود دارد به گونه ای که متوسط بالای دما در ماه ژوئن برابر با ۲۹ درجه ی سانتی گراد است.
جاکارتا و نواحی کلان شهری آن:
در سال ۱۹۶۶ دولت اندونزی جاکارتا را به عنوان یک حوزه ی کلانشهری با موقعیت و سیستم اجرائی به مانند یک استان، اعلام کرد و به همین دلیل جاکارتا را با عنوان دارا خاسوس ایبوکوتا جاکارتا رایا (Daerah Khusus Ibukota Jakarta Raya) یا DKI Jakarta، می خواندند. این شهر پهنه ای با وسعت ۶۶۱ کیلومتر مربع را در بر می گرفت و از سال ۱۹۷۰ توسعه ی شهری جاکارتا سبب گسترش آن تا نزدیکی استان جاوه ی غربی (West Java) شد. به دلیل اهداف برنامه ریزی و توسعه ای این پهنه ی شهری بزرگ به عنوان جابوتابک (Jabotabek) که کلمه ی مخففی برای جاکارتا و پیراشهرهای جاوه ی غربی یعنی بوگار (Bogor)، تنگرانگ (Tangerang) و بکاسی (Bekasi.) است، شناخته می شود.
جاکارتا در جهت شمالی-جنوبی، از بندر قدیمی سانداکلاپا (SundaKelapa) و محل اصلی اقامت ساکنین اروپایی در شمال تا حومه های جنوبی شهر، امتداد یافته است. کوتا (Kota) قدیمی ترین حوزه ی تجاری شهر در جنوب بندر سانداکلاپا قرار دارد. گلوداک (Glodok)دقیقا در جنوب کوتا واقع شده و محله ی مسکونی، خرده فروشی و بانکداری با جمعیتی قابل ملاحظه ای از چینی هاست.
میدان مردکا (Merdeka) با بنای یادبودی که در وسط آن قرار گرفته بر قسمت مرکزی شهر فائق آمده است. در اطراف این میدان کاخ ریاست جمهوری، موزه ی ملی و مسجد استقلال (Istiqlal Mosque) قرار دارند. در جنوب میدان و در طول شریانهای اصلی به هم مرتبط جالان تامرین (Jalan Thamrin) و جندرال سادیرمان (Jendral Sudirman)، هتل های اصلی، نهادهای مالی و شعب اصلی شرکت های چند ملیتی و محلی، استقرار یافته اند.
این مسیر تا جنوب امتداد می یابد و در نهایت به کیبایوران بارو (Kebayoran Baru) که یک حومه ی شهری سکونتی و مرکز مهم برای خرید است و پس از سال ۱۹۴۵ ساخته شده، متصل می شود. دیگر نواحی مسکونی شامل محله های گراگول (Grogol)، تامان ساری (Taman Sari) و سنن (Senen) هستند که در نزدیکی مرکز شهر واقع شده اند.
حومه های جنوبی شهر یعنی سیکینی (Cikini)، منتنگ (Menteng) و گوندانگدایا (Gondangdia) به عنوان نواحی مسکونی ممتاز هلندی توسعه یافتند و اکنون از حوزه ها ی همسایگی شیک برای خارجی ها و اندونزیایی های ثروتمند به شمار می آیند.
مسکن یکی از جدی ترین مسائل جاکارتا است. کیفیت خانه ها تا حد زیادی متفاوت است و بیش از نیمی از ساختمان ها موقتی یا نیمه دائمی هستند. متداول ترین نوع مسکن خانه های یک طبقه ی چوبی و در مواردی ساخته شده از حصیرهای بامبو هستند. نوع متداول دیگر، خانه های مجزا و یا نیمه مجزای آجری، سیمانی و چوبی با سقف های سفالی است. دولت تلاش هایی را در جهت ساخت مسکن کم هزینه داشته است. خانه های شیک در محله های با دسترسی محدود همچون کیمانگ (Kemang)، در حاشیه های جنوبی شهر به شکل فزاینده ای در حال عمومیت یافتن هستند.
جریان برق Electricity supply برای پاسخگویی به نیازهای شهری گسترش یافته و اغلب خانه ها برای روشنایی از نیروی الکتریسیته برخور دارند، هر چند هنوز هم ذخایر آبی و سیستم فاضلاب نا مطلوب است. کمتر از نصف خانواده ها برای آشامیدن از آب لوله کشی استفاده می کنند و حتی کمتر از این مقدار از آب لوله کشی برای استحمام و شستشو بهره می برند. تنها بخش کوچکی از جاکارتا از سیستم لوله کشی فاضلاب برخوردار است و بخش زیادی از خانه ها فاقد مخزن فاضلاب هستند.

اقتصاد:
جاکارتا تحت کنترل اروپاییان به عنوان یک مرکز تجاری توسعه پیدا کرد و این روند ادامه یافت تا جاکارتا نقش مهمی را در تجارت محلی و بین المللی ایفا کند. این ناحیه ی کلانشهری بزرگترین قطب اقتصادی اندونزی است و جذب کننده ی بیشترین میزان سرمایه ی خارجی و داخلی اندونزی به شمار می آید و همچنین به عنوان یک مرکز اداری و مدیریتی مخارج دولتی نیز در این شهر قابل توجه است. از نکات مثبت توسعه در جاکارتا رشد چشمگیر صنعت جهانگردی و نیز نقش این شهر به عنوان دروازه ای برای دیگر نواحی اندونزی است.
صنعت ساخت قابل توجه است و تولیدات شامل منسوجات، کفش، پوشاک، مواد غذایی و تولیدات شیمیایی، پلاستیکی و فلزی هستند. در نزدیکی بندر جاکارتا یک منطقه ی فراورش صادراتی export processing zone وجود دارد، ناحیه ای صنعتی که ممکن است تولیدکنندگان آن کالاهای صادراتی بدون نیاز به پرداخت مالیات را تولید کنند. علاوه بر این ناحیه ی صنعتی بزرگی در جنوب بندر جاکارتا، پالو گادونگ (Pulo Gadung)، استقرار یافته که توسط دولت و با قرض گرفتن از بانک جهانی توسعه یافته است.
از اوایل سالهای ۱۹۷۰ نیاز جاکارتا برای نوسازی و تجهیزات مدرن زمینه ی لازم را برای پیشرفت مداوم در ساخت و ساز ایجاد کرده است. تقاضا برای ساختمان های اداری ، هتل و مسکن سرمایه های خصوصی را جذب خود کرده است. سرمایه گذاری های عمومی در میان سایر احتیاجات بیشتر متوجه منابع آبی و برقی هستند. املاک و مستغلات، خدمات مالی همچون بانکداری و بیمه و خدمات تجاری مانند اعلان آگهی افراد کمی را درگیر خود می کند ولی درآمدزایی آن بالاست.
تعداد اتوموبیل های خصوصی که اغلب توسط قشر با درآمد متوسط و بالا مورد استفاده قرار می گیرند افزایش سریعتری به نسبت سایر اشکال حمل و نقلی در جاکارتا داشته و این امر سبب ایجاد تقاضا برای گسترش راه ها و پارکینگ شده است. با وجود تلاش های پرهزینه برای ایجاد راههای جدید و پیشرفته، تراکم ترافیک همچنان مشکلی عمده در جاکارتا است. تمهیدات برای کنترل ترافیک همچون محدودیت عبور و مرور در جاده های باریک برای وسائط نقلیه ی سنگین، تا حدی کمک کننده بوده است. اکثریت مردم بایستی از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند، هر چند ناوگان حمل و نقل عمومی قدیمی، از کارافتاده و تکراری است ولی اتوبوسها متداول ترین شکل برای عبور و مرور بخش زیادی از افراد جامعه هستند. به علاوه نوع دیگری از وسائل نقلیه ی کوچکتر همچون سه چرخه ی موتوری با عنوان باجاج (bajaj) bajaj، نیز مهم به شمار می آید، همچنین دولت برای کم کردن تراکم ترافیک استفاده از بیکاک ها becaks (نوعی سه چرخه ی پایی) را ممنوع ساخته است، هر چند این سه چرخه به عنوان شکلی ارزان قیمت و دسترس پذیر از حمل و نقل به گونه ای گسترده در حوزه های همسایگی شهر مورد استفاده قرار می گیرد. مدرن سازی و توسعه ی سیستم خط آهن شهری از سال ۱۹۷۰ موضوع مهم برنامه ریزی بوده است و اکنون پیشرفت قابل ملاحظه در شبکه ی راه آهن الکتریکی در جریان است .
برای پاسخ به کاهش آمد و شد های توریستی و بازرگانی در سال ۱۹۸۵ فرودگاه بین المللی سوکارنو هاتا (Sukarno-Hatta)، در سنگکارنگ (Cengkareng) واقع در قسمت غربی مرکز شهر، گشایش یافت. امکانات بندرگاهی در شمال مرکز شهر، تانجانگ پریوک (Tanjung Priok)، یکی از بنادر اصلی اندونزی، واقع شده است.
سیستم مخابراتی جاکارتا پیشرفت بسیاری داشته است ولی هنوز تعداد به نسبت اندکی از خانه ها دارای خط تلفن هستند و بخشی هم در لیست انتظار برای وصل شدن خطوط قرار دارند. روزنامه های جاکارتا اغلب منتشر می شوند و خوانندگان آنها نیز افرادی از طبقات متوسط و بالای جامعه هستند. کمپس (Kompas) و بریتا هاریان (Berita Harian) که از روزنامه های اصلی جاکارتا به شمار می آیند به زبان باهاسایی منتشر می شوند که زبان رسمی اندونزی است. جاکارتا پست (Berita Harian) یکی از زبانهای انگلیسی مهم روزمره است. ارتباطات رادیویی تحت نظارت رادیوی جمهوری اندونزی (Radio of the Republic of Indonesia)( RRI) است اما ایستگاههای پخش رادیویی زیاد هستند. جاکارتا همچنین چندین کانال تلویزیونی را دریافت می کند که شامل یک کانال دولتی و یک ایستگاه کنترل (TVRI) است .

جمعیت:
بر اساس سرشماری سال ۱۹۹۰ جاکارتا جمعیتی برابر با ۸،۲۵۹،۲۶۶ نفر داشت و در سال ۱۹۹۷ این میزان به ۹،۳۴۱،۴۰۰ نفر رسید. این ارقام البته ساکنین فصلی این شهر که ممکن است شمار آنها به بیش از یک میلیون نفر برسد را شامل نمی شود. جمعیت از رشد بالایی برخوردار است: در سال ۱۹۸۶ جمعیت منطقه ی جابوتابک (Jabotabek) 14.6 میلیون نفر تخمین زده شد و برآورد جمعیت تا سال ۲۰۰۰ چیزی حدود ۲۵ میلیون نفر بود. کاهش در میزان رشد جمعیت یک اولویت ملی است. تلاش های صورت گرفته در سال های ۱۹۷۰ که با هدف کنترل رشد جمعیت از ورود مهاجرین بیکار جلوگیری شد، به شکست انجامید. از جمله استراتژی های اخیر تأکید بر تنظیم خانواده ، پراکنده کردن جمعیت در سرتاسر منطقه ی جابوتابک و ترویج مهاجرت به خارج از شهر .. است.
جاکارتا قطب جاذب مهاجرین از دیگر نواحی اندونزی است؛ در اواخر ۱۹۸۰ در حدود ۲۵۰ مهاجر روزانه وارد شهر می شدند، اغلب سنین بین ۱۵ تا ۳۹ سال داشتند و تعدادی زیادی تحصیلات شش ساله و یا کمتر را گذرانده بودند. علاوه بر این میزان قابل توجهی از مهاجرین فصلی و مسافران بین شهری . وجود دارند که در دستگاههای دولتی و بخش های خدماتی و تولیدی مشغول به فعالیت هستند. همچنین بخش زیادی از این ساکنین موقتی درگیر مشاغل غیر رسمی همچون رانندگی، فروشندگی و نظافت شهری یا مشاغل این چنینی دیگر هستند.
جمعیت جاکاراتا مردمانی از گروههای قومی مختلف را شامل می شود. ساندانی ها Sundanese)) از جاوای غربی و تحت حاکمیت جاوه ای ها .. هستند ولی سوماترایی ها (Sumatrans)، مینانگکابو (Minangkabau )، بالینزی (Balinese) و دیگر اقوام نیز از میزان قابل ملاحظه ای برخوردارند. علاوه بر این جمعیت مشخصی از چینی ها وجود دارد که معمولا به دو گروه تقسیم شده اند: پراناکانز ها (Peranakans)، که چینی های متولد اندونزی با اندک تبار اندونزیایی هستند؛ و توتاکزها (Totaks) که فقط چینی تبار بوده و اغلب متولد خارج از اندونزی هستند. اغلب مردم در جاکارتا مسلمان هستند، هرچند بودیسم، هندوئسیم و شماری از پیروان حضرت مسیح نیز قابل مشاهده هستند.

فرهنگ و آموزش:
جاکارتا شامل بیش از ۱۰۰ نهاد خصوصی و عمومی برای آموزش عالی است که از جمله ی آنها دانشگاه اندونزی (University of Indonesia) ساخته شده در سال ۱۹۵۰ و قدیمی ترین دانشگاه کشور است. با وجود شمار زیاد این نهادها باز هم نمی توانند پاسحگوی نیاز باشند. به علاوه تعداد ناکافی نهادهای اشتغالی برای مواجهه با تقاضای آموزشی وجود دارد .
نهاد های فرهنگی جاکارتا ارائه گر گونه های مختلف هنر اندونزیایی هستند از جمله: پارچه بافی ها، لباسهای باتیک ( لباسهایی که با بهره گیری از تکنیک استفاده از موم رنگ می شوند)، وایانگ اورنگ (wayang orang) ( تئاتر سنتی با بازیگران انسانی) و وایانگ کولیت (wayang kulit) ( تئاتر عروسکی سنتی)، نقاشی و موسیقی گاملین (gamelanنواختن طبل و سنج به صورت دسته جمعی) بالینزی و جاوه ای.
از جمله موزه های معروف جاکارتا موزه ی تاریخ جاکارتا (Jakarta History Museum)، موزه ی هنر های عالی (Museum of Fine Arts) و موزه ی ملی (National Museum) هستند.
Leinbach, Thomas R. “Jakarta.” Microsoft® Student 2009 [DVD]. منبع:
Email: malihedargahi@yahoo.com