پهنه های کلانشهری(۱۳): شانگهای

ترجمه ملیحه درگاهی

شهر و استان شانگهای در مرکز شرقی چین واقع شده و یکی از بزرگترین بنادر دنیا و قطب صنعتی و تجاری اصلی چین به شمار می آید. شهر بر ساحل شرقی دریای چین بین دهانه ی رودخانه ی یانگتزِ (Yangtze River) (چانگ جیانگ) (Chang Jiang) به سمت شمال و خلیج هانگزو (Hangzhou) به سمت جنوب، واقع شده است. ناحیه ی شهری شانگهای شامل خود شهر، حومه های اطراف و معروفترین منطقه ی آن یعنی زمینهای کشاورزی دور از شهر است.
شانگهای از اولین بنادر چینی بود که داد و ستد با غرب را آغاز کرد و این امر تا مدتها بر تجارت کشور غالب بود. هرچند پس از غلبه ی کومونیست در سال ۱۹۴۹ شانگهای به غول صنعتی بدل شد که تولیدات آن تأمین کننده ی مطالبات بومی روبه رشد چین بودند. شهر همچنین با توجه به تأسیس حومه های صنعتی و ساخت و ساز آپارتمانها، توسعه ی مشاغل عمومی و احداث پارکها و دیگر مکانهای تفریحی، تغییرات فیزیکی وسیعی را تجربه کرده است. شانگهای در تلاش بوده تا با تخریب میراث اقتصادی و روانشناختی گذشته ی استثمار شده ی خود از طریق تغییرات اجتماعی و فیزیکی، به حمایت از نقش اصلی که در مدرن سازی چین دارد بپردازد.

بخش مرکزی شانگهای:
مدت زمانی پیش از اواخر سالهای ۱۹۸۰، چشم انداز فیزیکی مرکز شانگهای بیشتر شبیه به دوران پیشاکمونیستی اش بود. به دلیل سیاست توسعه ی مجموعه های صنعتی و مسکونی ادغام شده در نواحی حومه ی شهری، به توسعه و نوسازی مرکزی شهر ارجحیت کمتری داده شد. تعداد زیادی از ساختمانهای پیش از جنگ جهانی دوم که جایگاه امور تجاری خارجی و هیات های اعزامی دیپلماتیک بودند، هنوز هم بر شهر غالبند.
با گسترش به سمت جنوب و شمالِ محل تلاقی رودخانه های سوچُ (Suzhou) و هانگپو (Huangpu)، شانگهای مرکزی از الگوی خیابانی شبکه بندی شده بهره گرفته و ناحیه ای را در بر می گیرد که پیش از این امتیاز انحصاری بریتانیا بود. مرز شرقی این ناحیه در طول رودخانه ی هانگپو، جانگشان دانگ لو (Zhongshan Dong Lu) ( جاده ی جانگشان شرقی)؛ در غرب ژیزانگ جونگ لو (Xizang Zhong Lu) و مرز جنوبی یان آن دانگ لو (Yan’an Dong Lu) است که بر کانال قبلی یانگ جینگ بانگ (Yangjingbang Canal) ساخته شده بود که انگلستان را از امتیازات انحصاری فرانسه مجزا می ساخت. جانگشان دانگ لو دارای تعداد زیادی هتل، سازمان های اداری شانگهای و اقامتگاهی برای ملوانهای خارجی است. نانجینگ دانگ لو ، واقع بر شاهراه تجاری اصلی که از راه شرقی به سمت غرب امتداد می یابد، یکی از بزرگترین تأسیسات خرده فروشی فروشی شانگهای – بهترین فروشگاه شانگهای_ و همچنین تعداد زیادی رستوران ، هتل و ساختمان مرکزی مخابرات را در خود جای داده است.
ناحیه ی هنگکو (Hongkou) در شمال و شرق رودخانه ی سوجو (Suzhou River) قرار دارد. این منطقه ابتدا توسط مالکین ژاپنی و آمریکایی توسعه یافت و در سال ۱۸۶۳ در بخش جنوبی خود با زمین های انحصاری بریتانیا ترکیب شد و بدین ترتیب اقامتگاهی بین المللی را ایجاد کرد. هنگکو ناحیه ی صنعتی مهمی است که شامل محوطه های کشتی سازی و کارخانه هایی است که تا بانک هانگپو (Huangpu) در بخش شرقی منطقه، گسترش یافته اند. شناخته شده ترین ساختمان، شانگهای داشا (Shanghai Dasha) ( هتل بزرگ شانگهای)، چشم انداز اصلی هنگکو را شکل می دهد.
شهر قدیمی چینی که هم اکنون بخشی از شانگهای مرکزی است با الگوی خیابانی تصادفی و پر پیچ و خم خود شناخته می شود. تا اوایل قرن ۲۰ این شهر توسط دیوارهایی به طول ۳ مایل احاطه شده بود. محدوده ی این ناحیه در حال حاضر توسط دو خیابان رنمین لو (Renmin Lu) و جانگهوآ لو (Zhonghua Lu) مشخص می شود که همان مسیر دیوار قبلی را دنبال می کنند؛ همچنین این ناحیه توسط شاهراه شمالی-جنوبی هنان نان لو (Henan Nan Lu) (راه هنان جنوبی)، به دو بخش تقسیم شده است.
شانگهای غربی از ابتدا به عنوان ناحیه ای مسکونی شناخته می شده و جایگاه مرکز نمایشگاهی شانگهای است. منطقه ی ژوهیو (Xuhui)، با نام پیشین ژوجیاهیو (Xujiahui)، واقع در جنوب غربی، در قرن ۱۷ به مرکزی برای فعالیت مسیونرهای مسیحی در چین، بدل شد. طی اواخر سالهای ۱۸۰۰ روحانیون یسوعی یک کتابخانه ی اصلی، مؤسسه ی چاپ، یتیم خانه، و یک رصدخانه ی هواسنجی را در ناحیه تأسیس کردند.
الگوهای بهره گیری از زمین در کلان شهر شانگهای بازتابی از شرایط خرید و فروش ملک و املاک در سالهای پیش از ۱۹۴۹ است. بسیاری از زمین های گران قیمت به کارخانجات صنعتی، انبار کالا و تجهیزات حمل و نقلی که در نزدیکی رودخانه های هانگپو و سوجو قرار داشت، اختصاص داده شدند. در جنوب رودخانه ی سوجو که توسط حدودا ۲۰ پل داخل شهری منقطع شده، نواحی مسکونی از محدوده ی صنعتی تا رود هانگپو امتداد یافته اند. در شمال رود سوجو نواحی مسکونی با محدوده و مرزی نامشخص تر قرار گرفته اند و همچنین در منطقه ی انتقالی ادغام آهسته تری بین شهر و کشور صورت می گیرد . امتداد بخش اقامتگاهی شهری در شمال بوسیله ی دو شریان اصلی شرقی-غربی جانگشان بی لو (Zhongshan Bei Lu) و سیپینگ لو (Siping Lu) مرزبندی شده است.
خرده فروشی در ناحیه ی تجاری قدیمی مرکزی تمرکز یافته، اگرچه حجم نسبی از تجارتی که در این بخش اداره می شود تحت تأثیر پیراشهر ها و روستاهای صنعتی اطراف شانگهای دچار نقصان شده.
مردم:
شهر ببزرگ شانگهای قابل تقسیم به سه منطقه ی جمعیتی مجزاست: مرکز پرتراکم شهر، مناطق انتقالی و ناحیه ی دور دست روستایی که یکی از پرتراکم ترین نواحی کشاورزی مسکونی دنیاست.
در کلانشهر شانگهای قومیت های زیادی وجود ندارند و اگر هم باشند در گروههای اقلیتی قومی تمرکز یافته اند.
آموزش:
شانگهای مرکز اصلی تحصیلات عالی و مطالعات علمی در چین است. در این شهر شمار زیادی دانشگاه و مؤسسات دیگر در زمینه ی آموزش عالی وجود دارند که از جمله شامل فودان ((Fudan، جیااُتنگ (Jiaotong) و هودانگ شیفان داکسو (Huadong Shifan Daxue) و همچنین مؤسسات آموزش عالی و فنی می باشند. زمانی بسیاری از کارخانه ها دانشگاههای کاربردی را به جهت تجهیز کارگران برای مشاغل حرفه ای تر به یکدیگر مرتبط ساختند. شاخص ترین این دانشگاهها دانشگاه صنعتیِ مطالعات کاربردی شهری شانگهای (۱۹۶۰) بود که با همکاری بیش از ۱۰۰۰ بنگاه صنعتی شکل گرفته بود. زمانی بخش عظیمی از کل نیروی انسانی شهر در این دانشگاهها ثبت نام می شدند ولی از اواخر سالهای ۱۹۸۰شکل بازاری این نهادهای آموزش عالی متداول تر شده است.
شاخه ی شانگهایِ آکادمی علوم چین ، بدنه ی اصلی تحقیق و توسعه ی علمی چین، در شانگهای واقع شده است. در طول انقلاب فرهنگی استفاده ی کاربردی از فعالیت علمی در زمینه ها ی کشاورزی و صنعتی مورد تشویق قرار گرفت. از اواخر سالهای ۱۹۷۰ سرمایه گذاری تحقیقی گسترده ای در حوزه های تکنولوژی عالی همچون انرژی هسته ای، کامپیوتر، نیم رساناها، لیزر و تکنولوژی مادون قرمز و ماهواره صورت گرفته است.

حیات فرهنگی
از جمله جاذبه های فرهنگی شانگهای موزه ها، مکانهای تاریخی و باغ های تماشایی هستند. موزه های شانگهای در بردارنده ی مجموعه ی وسیعی از ابزار برنزی، سرامیکی و دیگر هنرهای دستی هستند که تاریخ آنها به هزاران سال قبل بازمی گردد. در سال ۲۰۰۰ تالار یادبود تاریخ انقلابی شانگهای با اقامتگاه پیشین رهبر انقلابی، چن یان (Chen Yun)، ادغام شد تا موزه ی جدیدی مبتنی بر زندگی چن ایجاد شود. داشیجی (Dashijie) ( دنیای بزرگ) که در سال ۱۹۲۰ بنیان گذاشته شد مرکز تئاتری برجسته ی شانگهای است و ارائه دهنده ی اپراهای قومی، اجرائات رقص، نمایش ها، قصه خوانی و اشکال سرگرمی تخصصی از گروههای اقلیتی ملی چین است. شهر همچنین دارای تعداد زیادی باشگاه تفریحی برای کارگران و کودکان و چندین تئاتر سینمایی از جمله تئاتر داگانگمینگ ((Daguangming، است.
شهر قدیم چینی خانه ی باغ قرن شانزدهمی یایوآن (Yuyuan Garden) ( باغ مندارین یو (Mandarin Yu))، نمونه ی برجسته ای از معماری اخیر باغ مینگ، و معبد کنفوسیوس (Temple of Confucius) است. از دیگر نقاط شاخص شهر لانگهوآ پاگودا (Longhua Pagoda) متعلق به خاندان بی سانگ (Bei Song)، تالار عرضه ی صنایع و آرامگاه و اقامتگاه پیشین لو ژان (Lu Xun)، نویسنده ی انقلابی قرن ۲۰، هستند.
مراکز انتشاراتی اصلی شانگهای شامل شعبه ی انتشاراتی ادبیات مردمی ( واقع در بِیجینگ (Beijing))، مرکز نشر ترجمه ای شانگهای، مطبوعات آموزش زبان خارجی شانگهای و سرای نشر آموزشی شانگهای هستند. به علاوه ی شاخه ی جامع کتابخانه ای فرهنگستان علوم چین، شانگهای دارای شمار زیادی کتابخانه ی دیگر است. مدارس موسیقی و هنر شانگهای شامل شاخه ای از هنرستان هنرهای زیبای مرکزی (در سال ۱۹۵۸ به بِیجینگ انتقال یافت)، هنرستان هنرهای زیبای شانگهای و آکادمی تئاتر هستند. گروههای حرفه ای مختلفی از هنرهای نمایشی در شهر حضور دارند که شامل شرکت های باله و اپرا، ارکسترهای سمفونی و گروههای نمایش عروسکی هستند.
پارکها، فضاهای باز و زمین های بازی به شکل قابل ملاحظه ای از سال ۱۹۴۹ به بعد گسترش یافتند. دو تا از اولین فضاهایی که به منظور استفاده ی عمومی گشایش یافتند پارک مردم (People’s Park) در مرکز شانگهای و پارک هانگپو بر ساحل رود هانگپو، بودند. هر بخشی از شهر دارای پارکهای بزرگ و زمین های بازی است. از بزرگترین این فضاها باغ گیاهی و استادیوم هانگکو (Hongkou Arboretum) در شمال؛ پارک صلح (هیپینگ پارک (Heping Park)) و زمین بازی در شمال شرقی؛ پارک پودانگ (Pudong Park) در شرق شانگهای، پارکهای لانگهوآ و فوژِنگ (Longhua and Fuxing) در جنوب و پارک جانگشان (Zhongshan Park) در حاشیه ی غربی مرکز شهر، هستند. مجموعه ی شانگهای که در سال ۱۹۷۵ ساخته و در ۱۹۹۰ گسترش یافت، در نوع خود بزرگترین ورزشگاه چین است.

شهر معاصر:
با توجه به کمینه بودن سرمایه گذاری بومی چین در صنعت شانگهای تا جنگ جهانی اول ، سرمایه ی خارجی از چین خارج شد. از سال ۱۹۱۴ تا اوایل سالهای ۱۹۲۰، سرمایه گذاران چینی ردپای کم رنگی را در کوشش برای توسعه ی اقتصاد صنعتی از خود به جای گذاشتند.. این مشکلات اولیه کم دوام بود، هر چند فعالیت مجدد امپریالیسم اقتصادی ژاپنی ها و غرب پس از جنگ جهانی اول- که پیوند نزدیکی با رکود عظیم اقتصادی در سالهای ۱۹۳۰ داشت- تعداد زیادی از صنایع تازه تأسیس چین را مضمحل ساخت. همینطور که کالاهای ارزان قیمت خارجی در بازار شانگهای به فروش می رسید و کارگران جذب مشاغل به نسبت پردرآمد تر در کارخانه های خارجی می شدند، رقابت نیز سخت تر می شد. پیش از جنگ میان ژاپن و چین در سالهای ۴۵-۱۹۳۷ ژاپنی ها کنترل در حدود نیمی از ظرفیت ریسندگی و بافندگی نخ و پارچه ی شهر را بدست گرفته بودند.
سالهای ۱۹۲۰ همچنین دوره ی رشد آگاهی سیاسی در شانگهای بود. با کم بها شدن هر چه بیشتر تسلط خارجی بر زندگی اقتصادی و سیاسی شهر اعضای طبقه ی کارگر، دانشجویان و روشنفکران به گونه ی فزاینده ای سیاسی شدند. زمانیکه معاهده های امضا شده توسط بریتانیای کبیر، ایالات متحده و ژاپن در کنفرانس سال ۱۹۲۲ واشنگتن برای برآوردن مطالبات چین با شکست مواجه شد درنتیجه تحریم کالاهای خارجی مورد تصویب قرار گرفت. حزب کمونیست چین در سال ۱۹۲۱ در شانگهای بنیان گذاشته شد و چهار سال بعد این حزب هدایت شورش ۳۰ مِیِ دانشجویان و کارگران را بر عهده داشت. این تظاهرات سیاسی انبوه بر علیه فئودالیسم، کاپیتالیسم و توطئه های متعارف در معاملات خارجی امپریالیستی، بود. ائتلاف میان دانشجویان و کارگران فعالانه توسط ارتش های ملی گرا تحت کنترل چیانگ کای شک (Chiang Kai-shek) حمایت می شدند اما در سال ۱۹۲۷ ائتلاف و حزب کمونیست به شدت توسط ملی گرایی سرکوب شدند.
طی جنگ میان ژاپن و چین در سالهای ۴۵-۱۹۳۷ شانگهای توسط ژاپنی ها اشغال شد و کارخانه های صنعتی شهر متحمل ویرانی جنگی وسیعی شدند. در فاصله ی کوتاه مدتی پیش از سقوط شانگهای به دست ارتش آزادی بخش مردمی (PLA) در سال ۱۹۴۹، در نتیجه ی ازدیاد غیر معمول صنایع تولید کالاهای مصرفی کوچک بی کفایت و کوچک، تورم شایع و فقدان هر گونه برنامه برای بازسازی صنعتی، اقتصاد شهر متحمل نقصانی به مراتب بیشتر شد.
پس از ۱۹۴۹ توسعه ی شانگهای تقریبا به آهستگی پیش می رفت و این به دلیل تأکید بر توسعه ی منطقه ای داخلی بویژه در حدود سالهای ۱۹۶۰ بود هنگامیکه همکاری نزدیکی با اتحادیه جماهیر شوروی برقرار شده بود. با سرد شدن روابط پس از سال ۱۹۶۰، شانگهای مجددا موقعیت کلیدی خود را به عنوان مرکز اصلی تحقیقات علمی و فنی چین با در اختیار داشتن ماهرترین نیروی کار کشور، بدست آورد.

منبع:
MLA Style: “Shanghai.” Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2010.
APA Style: Shanghai. (2010). Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica.

Email: malihedargahi@yahoo.com

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید

http://anthropology.ir/node/11294