اشرف خان برگردان باقر جهانبانی
ژوئن۲۰۱۳، در پاکستان برای اولین بار ۶۸ سال پس از استقلال، یک دولت منتخب جایگزین دولت منتخب قبلی شد. تا آن زمان تمامی تجربه های دمکراتیک توسط یک کودتای نظامی سرنگون شده بود. آقای نواز شریف نخست وزیرآخرین انتخاب بخوبی به این مسئله آگاه است: او در گذشته دوبار حکومتش سر نگون شده است. این بار نیزبیم کودتائی تازه زمانی تقویت شد که آقای عمران خان، بازی کن پر سابقه کریکت ، مرد پر قدرت سیاسی، با پیروزی چشم گیر «جنبش پاکستان برای عدالت» در انتخابت پارلمان به مجلس راه یافت و از به رسمیت شناختن نتایج انتخابات سر باز زد. اوخواهان استعفای نخست وزیر شد و چندین شکایت به دیوان عالی کشور ارائه نمود.
نوشته‌های مرتبط
۱۴ اوت ۲۰۱۴، روز جشن استقلال، هزاران تظاهر کننده از لاهور به منظور به چالش کشیدن دولت به اسلام آباد سرازیر شدند. در حالیکه شایعات دامنه داری در مورد اتحاد بین قهرمان سابق ورزش و ژنرالهای ارتش در جریان بود، آقای عمران خان وپیروانش به مدت ۱۲۰ روز در قلب پایتخت دست به تحصن زدند. تا این که در یک صبح سرد دسامبر ۲۰۱۴ یک کماندوی تروریستی با حمله به یک مدرسه نظامی در شمال کشور، با خونسردی ۱۳۰ کودک و ده نفر از کارکنان مدرسه را به قتل رساند.
احساسات بر انگیخته شده از این عمل تروریستی، بطور موقت در گیری های سیاسی را متوقف کرد و اتفاق عمل در« جنگ با تروریسم» را جایگزین آن نمود. وهمچنین منجر به بهبود روابط بی سابقه ای بین آقای نواز شریق نخست وزیر و فرمانده ارتش قدرتمند پاکستان، راحیل شریف گردید. یک استراتژی جدید دوجانبه با نام طرح اقدام ملی(ان ای پی) بین دولت وارتش با هدف ریشه کن کردن گروه های مذهبی خشونت گرا در دستور کار قرار گرفت.
به بیان ساده تر همه چیز نشان از آن دارد که بسوی کاهش در گیری بین دو قطب قدرت پیش میرویم. در این مورد سید جعفر احمد، مدیر مطالعات پاکستان در دانشگاه دولتی کراچی چنین اظهار نظر می کند«پس از جریانات سال ۲۰۱۴، اعتماد تازه ای بین سیاستمداران و رده بالای ارتش بوجود آمده است. همه چیز نشان از آن دارد که آنها با هم کنار می آیند».
اما این روابط صمیمی با محدودیت هائی نیز روبرو است. بسیاری از ناظران برآنند که ارتش از هر گونه تلاش دولت برای رهائی از قیمومیت نظامیان جلوگیری خواهد کرد. توسف احمد خان، کارشناس امور سیاسی چنین توضیح می دهد:« نخست وزیر حتی یک وزیر امور خارجه تمام وقت ندارد. ارتش تمامی سر نخهای روابط دیپلوماتیک چه در مورد کشورهای همسایه و چه در مورد قدرتهای منطقه ای و آمریکا را در دست دارد».
علاو بر این دولت شریف مدام با یک تهدید تروریستی مواجه است. در حوزه طرح مشترک ملی، ارتش اقدام به عملیات وسیعی در مناطق قبیله ای، آنجا که طالبان و دیگر گروه های مسلح پناه گرفته اند به اجرا گذاشته است. به باور چودری نثار علی خان وزیر کشور نزدیک به نخست وزیر، امنیت کشور بهبود «قابل توجهی» یافته است. اگر چه حملات انتحاری، آدم ربائی واقدامات تروریستی از بین نرفته، ولی شمار آنها برای اولین بار از سال ۲۰۰۱کاهش یافته است. اما وزیر این را نیز می پذیرد که « برای ریشه کن کردن تروریسم نیاز به اقدامات بیشتری است»(۱).
دانشگاهیان و کار شناسان از اینکه بجای ریشه یابی مسائل، تنها به شاخ و برگ ها پرداخته می شود اظهار نگرانی می کنند. سید جعفر احمد اینگونه تاکید دارد: امروز دیگر تنها هدف قرار دادن مدارس اسلامی« زیاد معنی ندارد، زیرا دیگر آنها نیستند که انحصار بنیاد گرائی را در دست دارند» او از « رشد افراط گرائی مذهبی در میان گروه های تحصیل کرده احساس خطر می کند»، و برای اثبات گفته هایش از حمله خونین ماه مه ۲۰۱۵ یاد می کند که طی آن ۴۵ زن ومرد مسلمان شیعه اسماعلیه را از اتوبوس پیاده کردند و هر یک را با یک گلوله به قتل رساندند. اکثر قاتلین که چند هفته بعد دستگیر شدند از جوانان مرفه بودند که در بهترین دانشکده های اقتصاد ومهندسی کشور تحصیل کرده بودند و با وجود داشتن دیپلم های معتبر از داعش الحام می گرفتند.
سید جعفر احمد چنین می گوید:« پاکستان طی چهل سال گذشته تغییر کرده است؛ تاثیر بنیاد گرائی وعوارض آن بشدت احساس می شود». کودتای سال ۱۹۷۷ توسط جنرال محمد ضیاء الحق نقطه عطفی بود، به این دلیل که دو سال بعد پاکستان همسایه مستقیم جنگ شوروی در افغانستان می شود. و هزاران جوان برای پیوستن به جهاد علیه «کفار» آنطرف مرز آموزش می بینند. تسف احمد خان چنین توضیح می دهد:« جوانان رژیم ضیاءالحق که در این جنگ شرکت کردند به استادان دانشگاه تبدیل شدند وبه نوبه خود جوانان را تبلیغ کردند. یکی از بزرگترین چالش هائی است که دولت کنونی با آن روبروست، تغییر این نگرش ها وهمچنین پایان بخشیدن به ترویج افراط گرائی در جامعه می باشد».
رکود اقتصادی ومشکلات اداری کشور چالشی د یگر برای دولت کنونی است که در دوران بحران انرژی بی سابقه ای به حکومت رسیده است. آقای نواز شریف قول داده بود که تا دوازده ماه دیگر به قطع برق چند ساعته ویا تمام روز پایان داده خواهد شد. دو سال و نیم بعد قطع برق ادامه دارد اگر چه کمتر طول می کشد.
برای جبران کسری بودجه دولت اقدام به گرفتن یک وام ۶.۶ میلیارد دلاری(۵.۹ میلیارد یورو) از صندوق بین المللی پول نمود. البته این بذل وبخشش صندوق بین المللی پول مشروط به اجرای طرح تغییر ساختاری انرژی و مالیات بود. سیاست مقررات زدائی و عدم سرمایه گذاری دولت ده ها هزار پاکستانی را به زیر خط فقر کشانده است که در حال حاضر بین ۲۵ تا ۴۵ % جمعیت را تشکیل می دهند(۲). طارق یوسف، اقتصاد دان براین باور است که « برای اصلاح این وضعیت به رشد سالانه ۶ در صدی به مدت ده سال نیاز هست». اما صندوق بین المللی پول رشد سال جاری را ۴.۵ % پیش بینی می کند. این پیش بینی بر پایه کاهش قیمت نفت و بهبود عرضه انرژی از طریق رابطه اقتصادی چین پاکستان(سی پی ای سی) قرار دارد. نرخ با سوادی در پاکستان در پائین ترین سطح در منطقه می باشد(۵۴.۷ %). وسعت اله خان سر مقاله نویس چنین اظهار تا سف می کند:« ما حتی پول کافی برای ایجاد دبستان مورد نیاز را در اختیار نداریم».
با وجود همه این مشکلات این احتمال وجود دارد که آقای نواز شریف بتواند تا آخر دوره انتخاباتیش بر سر کا ر بماند. او سال سوم حکومتش(طولانی تری دوره نخست وزیری) را به پایان می رساند.
۱ – سخنرانی در پارلمان ۳۰ دسامبر ۲۰۱۵
۲- طبق گزارش اطاق فکری استانبل
Sustainable Development Policy Institute (SDPI),
نوشته اشرف خان *
* روزنامه نگار، کراچی.
لوموند دیپلماتیک، مارس ۲۰۱۶
انسان شناسی و فرهنگ ناشر رسمی نسخه فارسی لوموند دیپلماتیک در ایران است.
صفحه لوموند دیپلماتیک در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/cooperation/566
