مقدمه
Public space) ) یک فضای اجتماعی است که به‌طور کلی برای عموم مردم باز و قابل دسترسی است. فضایی است که مردم برای فعالیت‌های فردی و جمعی به آن می‌روند. جاده‌ها (از جمله پیاده‌رو)، میدان‌های عمومی، پارکها و سواحل را معمولاً فضای عمومی در نظر می‌گیرند. (ویکی پدیا)
نوشته‌های مرتبط
پارک‌های شهری به عنوان بخشی از فضاهای عمومی در شهرها،نقش مهمی در رفع نیازهای انسانی ایفا می‌کنند. بسیاری از نظریه‌پردازان شهری پارکها را به عنوان یکی از اجزای اصلی سیستم شهری می‌دانند، زیرا درکنار نقش کارکردی خود باعث افزایش اجتماع‌پذیری در فضاهای شهری و شکل‌گیری هویت مکانی می‌شود.
یافته‌ها
پارک‌های شهری، به فضاهایی در درون شهرها که موجبات تفریح، سرگرمی و آرامش مردم را فراهم می‌کند و اغلب پوشیده از درختان و گیاهان و فضاهای سبز به صورت فضای باز می باشد؛ گفته می‌شود که تاثیرات ارزشمندی در کاهش آلودگی هوا، کاهش استرس و دغدغه‌های زندگی شهری، ایجاد فضای آرام بخش برای سالمندان، کودکان و عموم مردم دارد و نیز براساس نظارت و مدیریت انسان، حفظ و نگهداری یا احداث می‌شوند.( تومه؛۱۳۸۰)
هویت دو بعد کالبدی و اجتماعی دارد. این دو وجه هویت مکمل یکدیگر هستند. هویت مکان، مفهومی کلی و پیچیده از احساسات انسان نسبت به محیط است که در اثر انطباق و استفاده انسان از مکان به وجود می آید. در واقع داشتن تعلق خاطر و ایجاد هویت مکانی – فضایی، از مفاهیم مهم در حس وابستگی شهروندان نسبت به محیط‌های شهری و همچنین زمینه ساز طراحی پایه‌های ادارکی و محتوایی برای شکل‌گیری منظر شهری در نقشه ذهنی و عینی شهروندان است.(خاکساری؛۱۳۸۸) بر این اساس می‌توان بیان کرد که هویت کالبدی برای یک شهر لازم و ضروری است ولیکن کافی نیست زیرا آنچه به یک فضای شهری معنا می‌دهد، هویت اجتماعی فضا است. گرچه ایجاد هویت اجتماعی تنها در حیطه اختیارات طراح نیست بلکه به بهره برداران و کاربرانی که از این فضاها استفاده می‌کنند بستگی دارد؛ شکل‌گیری این نوع هویت به مکان‌یابی فضا و درگیری فضا با بافت اطراف نیز مربوط می‌شود.
کارکرد پارک‌های شهری را می توان به دو دسته کارکردهای مطلوب نظیر: (نقش پارک در گذران اوقات فراغت, افزایش شکل‌گیری نهادهای مشارکتی، تعامل و همکاری، ارتقای بهداشت روانی و جسمی و…) و کارکردهای نامطلوب نظیر (نقش پارک در افزایش بزهکاران، توزیع مواد مخدر و افزایش تعداد معتادان، روابط نامناسب و…) قابل تقسیم است. در این میان موقعیت مکانی، شرایط پارک و جمعیت استفاده‌کننده از آن تاثیر مهمی در نوع کارکرد اجتماعی پارک‌های شهری خواهد داشت. (موسوی؛۳۰) پارک‌های تهران حدود ۱۱ درصد کل مساحت شهر تهران را بر می گیرد. طبق آخرین آمار از وب سایت رسمی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران میزان فضای سبز و پارک‌های موجود تعداد پارک‌های تهران ۲۱۳۵ رسیده است.
https://www.eligasht.com/Blog/travelguideD8
ولیکن در سال‌های اخیر؛ علی رغم فراوانی پارکها؛ متاسفانه در برخی از پارک‌های شهر تهران کارکرد اصلی فراموش شده و هویت مکانی آنها را مخدوش کرده است؛ معتادهای پارک، با ایجاد و نصب چادرهای مختلف، در این مکان‌ها جدا از زندگی، مواد مخدر هم استعمال می کنند. این مسئله در کنار فضاهایی که باید در پارکها به آن توجه کرد؛ که به آن پرداخته خواهد شد؛ هم هویت مکانی را مخدوش کرده و باعث کاهش حس تعلق مکان شده است و هم در مواقعی منجر به ترک ساکنان از آن محله می‌شود.
نیازهای پارک را می‌توان را چنین تقسیم‌بندی کرد: ۱- مبلمان پارک ( نیمکت، زباله‌دان و..) ۲- ابنیه پارک (مسجد، کتابخانه، آبنما و…) ۳- تاسیسات رفاهی ۴- تجهیزات۵ – وسایل بازی ۶- زمین بازی ۷- نشانه‌های تجسمی (همان؛ ۷۴)
همۀ اینها در کنار هم به پارکها هویت مکانی داده و باعث تمایز آنها نسبت به هم و حتی یک محله یا یک شهر نسبت به شهر دیگر می‌گردد. (مانند پارک ملت در تهران) اما نکته‌ای که باید توجه داشت این است که بسیاری از پارکها از تمامی این امکانات برخوردار نیستند و حتی برخی از آنها فضاهایی دارند که هویت مشخصی ندارند. مانند فضاهایی که به نظر می رسد برای کاشت چمن بوده که خانواده‌ها بتوانند از نشستن در آنها لذت ببرند، ولی در نتیجه تعریف نشدن هویتی برای آنها، تبدیل به مکانی با هویت مخدوش شده که حس نازیبایی یا عدم امنیت را القاء می کنند.در برخی دیگر از این فضاها؛ مشخصا برای تفریح و پرکردن اوقات فراغت تعبیه شده است، لیکن به دلایل بسیار مانند نورپردازی ضعیف، نبود یا کمبود فضای سبز، محصوربودن بیش از حد قابلیت تبدیل به فضای تفریحی را نداشته و در نهایت فضایی برای سوء استفاده برخی از افراد بزه کار یا معتاد شده است.
باید توجه داشت که بودن در یک مکان یعنی دریافت وجود یک محیط و فهم آن، که این دریافت طبیعتا به مفهوم کاربرد مکان پیوند می‌یابد. (نوربرگ؛۲۵۳) طبق همین نظر تأمین هویت مکانی مثبت به پارکها کاری تک بعدی نیست و تا زمانی که کارکردهای پارک بازتولید نشده و برای آن فضایی در نظر گرفته نشود نمی‌توان این انتظار را داشت. ایمن کردن فضاهای پارک با اصول طراحی مناسب و مشارکت دادن کاربران و توجه به نیازهای کاربران (نیازسنجی کاربران) میتواند از روش‌هایی باشد که باعث ترمیم و در مواقعی باز زنده سازی هویت مخدوش شده ی این پارکها باشد.
نتیجه‌گیری
هویت یک مکان آن چیزی است که موجب می گردد یک مکان با مکانی دیگر تفاوت و تمایز داشته باشد. هویت مکانی تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، کالبدی، معنایی، کارکردی و طبیعی است که هر یک از این ابعاد دارای شاخص‌های متعدد با روابط درونی پیچیده می‌باشد؛ با تأکید بر کالبد پارکها می‌توان کارکرد و نقش هویتی این فضاها را افزایش داد و زمینه‌ساز ادراک و فهم بهتر شهروندان از منظر و محیط طبیعی و افزایش خوانایی و هویت مکانی پارکها شد.
منابع
- رسانه اینترنتی ویکی پدیا
- https://www.eligasht.com/Blog/travelguideD8
- خاکساری؛علی،محله‌های شهری در ایران، با همکاری امیرشکیبا منش و مهشید قربانیان، تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،۱۳۸۸
- موسوی؛ سید محمد، احکام پارکها و فضای سبز، نشرمعروف، قم ۱۳۹۴
- نوربرگ ؛ شولتس، معماری: حضور،زبان، مکان، انتشارات دیبا، ۱۳۸۷