میشل کرتکه / برگردان ناصر فکوهی
رُزا لوکزامبورگ را امروز یکی از نمایندگان برجستۀ سوسیالیسم به حساب می‌آورند. اما در زمان حیاتش به شدت زیر انتقاد بود. لوکزامبورگ البته هم شهرت داشت و ستایش می‌شد و هم مورد اتهام و حمله. رویکردهای نسبت به او از آن زمان تا امروز هنوز بسیار متفاوت‌اند. کشته‌شدن لوکزامبورگ در سن نسبتا پایین (۴۷ سالگی) در ژانویه ۱۹۱۹ بسیار در تبدیل‌شدن وی به یک چهرۀ برجستۀ سیاسی موثر بوده است. اما لوکزامبورگ که ابتدا به‌مثابۀ یک شهید سوسیالیسم، تقدیس می‌شد، به محض آنکه نقد وی نسبت به سیاست‌های لنین و بلشویک‌ها در یادداشت‌های پس از درگذشتش در سال ۱۹۲۲ به انتشار رسیدند، به شخصیتی نامطلوب در پهنۀ کمونیسم [رسمی] بدل گردید. تا مدت‌هایی طولانی نقدی که نسبت به او مطرح می‌شد این بود که لنینیست نبوده است و به همان شدتی از بلشویک‌ها انتقاد کرده که استاد کهن‌سال، کاارل کائوتسکی. در طول مدتی دراز، صفت «لوکزامبورگی» در احزاب کمونیست یک دشنام به شمار می‌آمد؛ دشنامی که امکان می‌داد بر یک عضو برجسته برچسب زده و اخراجش کنند ولو آنکه به مفاهیم اصیل سوسیالیسم همچون خودحکمرانی دموکراتیک طبقه کارگر باور داشته باشد.
امروز هم رُزا لوکزامبورگ را درست درک نمی‌کنند، چه دوستان و چه دشمنانش. اسطوره‌ای فراگیر وجود دارد که لوکزامبورگ، قدرت بزرگی در چالش‌گری پرحرارت داشته، وجدانی اخلاقی که یک پیشتاز در زمینه سیاسی بوده و یک اندیشمند راهبردی نابغه، دشمن تمام اصلاح‌طلبان و تجدید نظر‌خواهان از هر گونه‌ای و در یک کلام یک گرامشی زنانه و تجسمی از یک مارکسیست انقلابی. اما در این اسطوره اغلب فراموش می‌شود یا تلاش می‌شود از یادها برده شود که او چه نقشی به مثابه یک نظریه‌پرداز مارکسیستی داشته است. گاه نیز می‌بینیم سعی می‌شود از او یک فمینیست ساخته شود. در حالی که لوکزامبورگ در زمان حیات خویش با این فکر مخالفت کرده و همواره از اینکه به عنوان یک متخصص مسائل زنانه به شمار بیاید، سر باز می‌زد. او چندان اهمیتی به فمینیسم دوران خود نمی‌داد، زیرا جنبش زنان را بخشی از جنبش کارگری می‌دانست.
Michel Krätke / Rosa Luxembourg/ Actuel Marx/ no. 71/ 2022/ Paris / PUF/ p. 73
میشل کرتکه، اقتصاددان و استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه‌های برلین، آمستردام و لنکستر است.