هنگ کنگ

ترجمه: سعیده بو غیری

هنگ کنگ(Hong Kong) منطقه اداری چین است که در ساحل جنوب شرقی این کشور قرار دارد و از حدود ۲۳۵ جزیره تشکیل شده است. این ناحیه از شمال با ایالت گوانگ دون (Guangdong) و از شرق، غرب و جنوب با دریای جنوب چین همسایه است. هنگ کنگاز سال ۱۸۴۰ تا جولای ۱۹۹۷ از مستعمرات بریتانیا به شمار می رفت. اما در این سال به عنوان منطقه مخصوص اداری هنگ کنگتحت قیمومیت چین درآمد.

کنترل بریتانیا بر هنگ کنگاز سال ۱۸۴۲ آغاز شد. در این سال چین مجبور شد جزیره فوق را پس از نخستین جنگ تریاک به بریتانیا واگذار کند. در سال ۱۹۸۴ بریتانیا و چین بیانیه ای مشترک امضا کردند که بر اساس آن هنگ کنگدر سال ۱۹۹۷ به عنوان منطقه مخصوص اداری چین به این کشور بازگردانده می شد. این بیانیه به همراه یک قانون چینی به نام قانون بیسیک (Basic Law) که در سال ۱۹۹۰ به دنبال آن وضع شد، این امکان را برای هنگ کنگفراهم آورد که با استقلال بالای اقتصادی تا ۵۰ سال پس از سال ۱۹۹۷ به فعالیت خود ادامه دهد.

موقعیت هنگ کنگ به عنوان یکی از مهم ترین مراکز اقتصادی دنیا بر پایه چندین عامل استوار است. این ناحیه در میان ژاپن و سنگاپور واقع شده و شاهراه کشتیرانی و راه های هوایی غرب اقیانوس آرام به شمار می رود. همچنین مدت ها به عنوان بندر اصلی ورود و بازرگانی چین مورد استفاده قرار می گرفت که این امر بندر فوق را به پیوندگاه اصلی به دنیای اقتصاد تبدیل می کند. از این گذشته، هنگ کنگ دارای فضایی مناسب برای کسب و کار و تجارت است. به رغم عدم اطمینانی که با بازگشت آن به چین کمونیست وجود داشت، اما این بندر همچنان به پیشرفت اقتصادی خود ادامه داد و هنوز مهاجران زیادی جذب می کند. اقتصاد هنگ کنگ تقریبا بر پایه بازرگانی، تجارت و کشتیرانی استوار شده و امروز این ناحیه به همراه سنگاپور به عنوان پرظرفیت ترین بندر دنیا به شمار می رود. صنعت و گردشگری این بندر نیز اهمیت زیادی دارند و کشاورزی نیز هنوز بخش مهمی از خوراک مردم ناحیه و گنجینه گل این بندر را تامین می کند، البته با این وجود هنگ کنگ باید بخش عظیمی از غذای خود را وارد سازد.
البته ناگفته نماند که کشاورزی به دلیل کمبود مزرعه مناسب، در این ناحیه در حال افول است. از این رو کشاورزان به پرورش مواد غذایی اعلا و انواع گل روی آورده اند که ارزش آن ها در بازار بیش از محصول سنتی برنج است. نیز باید از صنعت ماهیگیری هنگ کنگنام برد که سهمی حدود دو سوم ماهی زنده و تازه دریایی مصرف سالانه مردم را تشکیل می دهد.

صنایع کارخانجاتی هنگ کنگ در دهه ۱۹۵۰ به سرعت گسترش یافت و به یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی اوایل دهه ۱۹۸۰ تبدیل شد. در آن زمان میزان استخدام در کارخانجات به حدود یک میلیون رسید. هنگ کنگ یکی از تولیدکنندگان اصلی منسوجات، پلاستیک، لوازم چوبی، ساعت مچی و ساعت دیواری بود. اما پس از آن افول سریعی به خود دید، چه اقتصاد هنگ کنگ با دگرگونی ساختاری عظیمی روبرو شد. کارخانجات شروع به تغییر موقعیت تسهیلات تولیدی خود به ایالت همسایه، گوانگ دون (Guangdong) و دیگر مناطق چین کردند که در آن ها نیروی کار و زمین ارزان تر بود. اوایل دهه ۱۹۹۰ استخدام در بخش صنعت تقریبا به نصف و در سال ۲۰۰۵ به نزدیک به ۱۸۵۰۰۰ نفر کاهش یافت. با اینهمه تغییر محل کارخانجات به شبه قاره چین با این واقعیت تا اندازه ای تعدیل شد که بسیاری از کسب و کارهای تغییرمحل یافته همچنان به هدایت فعالیت های صادراتی در هنگ کنگ ادامه می دادند. وانگهی اکنون کارخانجات هنگ کنگ لوازمی تولید می کنند که به نیروی کار آموزش دیده و ماهرتری مثلا در بخش الکتریکی و الکترونیکی نیاز دارند. مهم تر از همه بخش خدمات است که با رشد سریعی به خصوص در زمینه مالی، بیمه، اموال منقول و خدمات کسب و کار روبرو شد که این امر به هنگ کنگاقتصاد شگرف یک کلان شهر را بخشیده است.
هنگ کنگ در میان مراکز عمده تجارت دنیا جای دارد و کشتیرانی و تجارت آن همواره جنبه های مهم اقتصادش را تشکیل می دهند. بازار آن معمولا گشوده و برای تجارت مناسب است و هنگ کنگ در امر تعدیل صادرات و واردات خود موفق عمل کرده است. بسیاری از صادرات کنونی آن صادرات دوباره هستند، به بیان دیگر صادرات محصولاتی که در سایر نواحی چین یا کشورهای دیگر ساخته و از طریق هنگ کنگ توزیع می شوند. این محصولات پوشاک، منسوجات، ابزارهای ارتباط از راه دور، تجهیزات ثبت و ضبط، لوازم برقی و کفش را شامل می شوند. واردات آن نیز بیشتر مواد مصرفی، مواد خام، تجهیزات حمل و نقل و مواد غذایی را دربر می گیرند. این منطقه همچنین تجارت گسترده ای با سایر نقاط چین دارد. وانگهی شرکای تجاری قدرتمند بین المللی هنگ کنگ را ایالات متحده و ژاپن تشکیل می دهند.
پول رایج هنگ کنگ دلار هنگ کنگ است (۱ دلار آمریکا برابر با ۸۰/۷ دلار هنگ کنگ است.) اقتدار پولی هنگ کنگ کارکرد یک بانک مرکزی را انجام و به سه بانک تجاری اجازه چاپ دلار هنگ کنگ را می دهد: بانک چین، HSBC (که پیشتر بدنه بانکی هنگ کنگ و شانگهای را تشکیل می داد) و نیز بانک استاندارد چرترد (Standard chartered). عبارات چینی- بریتانیایی که در بیانیه سال ۱۹۴۸ گنجانده شده به هنگ کنگ اجازه ادامه چاپ پول رایج خود را تا سال ۲۰۴۷ می دهد.
گردشگری یکی از مهم ترین فعالیت های خدماتی هنگ کنگ به شمار می رود و سومین منبع درآمد حاصل از دادوستد خارجی آنست. دلارهای حاصل از این بخش در اوایل دهه ۱۹۹۰ سالانه بیش از ۷ میلیارد به اقتصاد این ناحیه تزریق کردند. در آن زمان هر سال نزدیک به ۹ میلیون گردشگر از این ناحیه دیدن می کردند. در سال ۲۰۰۶ شمار این گردشگران به ۸/۱۵ میلیون رسید که بیشتر آنان از تایوان، ژاپن، سنگاپور، مالزی و دیگر کشورهای آسیای شرق و جنوب شرق می آیند. بسیاری از اروپاییان و اهالی آمریکای شمالی نیز در میان این بازدیدکنندگان جای می گیرند.
هنگ کنگ افزون بر شبکه های گسترده ارتباطی دریایی و بندری، دارنده یکی از مهم ترین فرودگاه های آسیا، فرودگاه بین المللی هنگ کنگ است. همچنین شبکه گسترده جاده ای در نواحی جدید، کاولون (Kawloon) و جزیره هنگ کنگ را نیز باید به آن افزود. این شبکه توسط خط آهن (MTR) پشتیبانی می شود که جزیره هنگ کنگ، کاولون و سرزمین های جدید را به یکدیگر پیوند می دهد. نیز یک خط ریلی الکتریکی ۳۳ کیلومتری نیز در این جزیره کار می کند و هنگ کنگ را به دیگر نقاط مهم جزیره پیوند می دهد.
منبع: دایره المعارف اینکارتا ۲۰۰۹.