هند،غولی در برابر صندوق رای: امید های «آدم عادی» (لوموند دیپلماتیک: مه ۲۰۱۴)

ناییکه دکن برگردان حوا بختیاری

همین که صحبت از انتخابات در هندوستان می شود استفاده از صفت های برتر جایز و مناسب به نظر می رسد. در این بزرگترین انتخابات جهان : هشت صد و چهارده میلیون نفر رای دهنده منتخبین خود را برای یک دوره پنج ساله نمایندگی در مجلس عوام (لوک سبها) برمی گزینند. رای گیری پنج هفته به طول می انجامد و تا ١٢ ماه مه ادامه دارد . در سال ٢٠٠٩، %٧,۵٩ از واجدین رای دهی که در انتخابات شرکت کرده بودند پیروزی حزب کنگره به نمایندگی خانم سونیا گاندی، را رقم زدند و جایگاه دوم نصیب حزب بهاراتیا جاناتا شد . این بار به نظر می رسد تناسب قوا تغییر کرده . حزب جاناتا به رهبری آقای نارندرا مودی، که علی رغم نقشش در خشونت های قومی ضد اسلامی سال ٢٠٠٢ و نتایج اجتماعی اسف بارفعالیتش در مقام سروزیری ایالت گجرات- موضوعی که مطبوعات به دلیل منافع اقتصادی پیش رو، در مورد آن سکوت کردند – دوران موفقیت ومحبوبیت خود را می گذراند. کسانی که بر سر کار هستند هزینه ی رکود اقتصادی و تشدید رسوایی ها را می پردازند . سومین قدرت حاضر در این انتخابات «حزب مردم عادی» است، که برای مبارزه با فساد و رشوه خواری تاسیس شده ، آیا این حزب می تواند معادلات موجود را برهم زند ؟

از دید خانم مدها پاتکار، مبارز فعال و پر توان محیط زیست ۵٩ ساله : « گاهی اوقات، جریان آب های پر عمق قوی تر از امواج سطحی هستند» . این روش او برای تعدیل و نسبیت بخشیدن به « موج آقای مودی» است که توسط رسانه های هندی مطرح می شود، در حالی که مبارزات انتخاباتی برای تجدید پانصد و چهل و سه نماینده مجلس عوام هند ( لوک سبها) در اوج خودش است . برنده احتمالی این انتخابات ، آقای نارندرا مودی، کاندیدای محبوب ازحزب بهاراتیا جاناتا BJP (Bharatiya janata Party)، تشکیلات ملی گرا ی افراطی هندی است که بیلان و نتیجه ی فعالیت خود را در مقام سر وزیری ایالت گجرات پیش می کشد .

چیزی که موجب نگرانی حزب کنگره INC (Indian Congress Party) شده که در نظر سنجی ها سیری نزولی را طی می کند . ده سال در قدرت بودن حزب با کاهش رشد (۴,۴ % در سال ٢٠١٣ در مقابل ١٠% پنج سال پیش ) و فساد و رسوایی های بزرگ توام بود : اعطای لیسانس و مجوز های مخابراتی، تخصیص غیر قانونی جواز برای بهره برداری از معادن ذغال سنگ … کاندید ایفای بالاترین مقام کشوری، آقای رائول گاندی نتیجه ی جواهر لعل نهرو از کاریزما و جذبه لازم برخوردار نیست و برای متقاعد کردن و جلب آرا با مشکل روبرو است .

ورای این دو قدرت غول آسا، گزینه های دیگری نیز وجود دارد ؟ خانم پاتکار بر این باور است . برای نخستین گام هایش در عرصه ی سیاست اوحمایت از یک جریان نو پا در صحنه ملی را برگزیده : حزب آدم عادیAAP (Aam Admi Party). با چهار صد کاندیدا در تمام هند، حزب آدم عادی، مردمی و بلند پرواز، توانسته از بهار تاسیسش در سال ٢٠١١ ، گام های زیادی بردارد .

در آن زمان، در حالی که وزرایی در مسائل سیاسی- مالی دست داشته ومتهم شناخته شده بودند ، جنبش بزرگی برای مبارزه با فساد به رهبری و پشتیبانی یک مرد ٧٠ ساله و راننده ی سابق ارتش به نام « آنا هازاره» شکل گرفت . با بهره گیری از مظهر و نماد گاندی – عرق چین سفید – اعتصاب غذا های متعددی با حضور رسانه ها در قلب پایتخت، دهلی نو، به راه انداخت و مردم را بسیج کرد. او از حمایت و پشتیبانی قابل ملاحظه و چشمگیری حتی در میان اقشار متوسط شهری که معمولا بی قید و راحت طلب هستند، برخوردار شد .

تعداد زیادی از هندی ها که از رهبران اهل زد و بند شان عاصی شده و از اینکه برای جزئی ترین کارها باید به کارمندان دولت رشوه بدهند خسته شده بودند به این مرد سالخورده ملحق شدند . مواضع ارتجاعیش در مورد مجازات اعدام برای برخی از مجرمین فساد مالی مردم را دلسرد نکرد . این بسیج مردمی نهایتا با همکاری اعضای هیئت دولت موفق به تدوین مشترک لایحه ی مبارزه با فساد شد که در آن تشکیل مرجع نظارت لوکپال(Lokpal ) ( ناظر و میانجی جمهوری) در نظر گرفته شده بود . نزدیک به سه سال بعد، قانون وعده داده شده توسط حزب کنگره، هنوز به تصویب نرسیده .

در ماه نوامبر سال ٢٠١٢، یکی از قائم مقام های آقای هازاره، آقای آرویند کجریوال، راه او را ادامه داده و حزب آدم عادی AAPرا پایه ریزی می کند . این مهندس ۴۵ ساله از مدیران سابق اداره مالیات، با عینک کوچک و سبیلش چهره ی تمام عیار و کامل یک فرد عادی را دارد. او که عرق چین سفید مدل گاندی را به عنوان خصیصه ای حفظ کرده جارو(jhaddu) را به عنوان نماد انتخاباتی برگزید، او که از اعضای کاست دالیت (dalit) (پائین ترین طبقه اجتماعی در هند) است که وظیفه ی نظافت کوچه ها را به عهده دارند . روفتن فساد و تضمین دسترسی همگان به زیر ساخت های دولتی : بخش اصلی و بنیادی برنامه ای است که هم تهیدستان و هم طبقه ی متوسط را مجذوب کرد . یک سال بعد، در ماه دسامبر ٢٠١٣، حزب آدم عادی با سرو صدا به مجلس ایالت دهلی راه پیدا کرد و بیست هشت کرسی از هفتاد کرسی پارلمان منطقه ای(١) را کسب کرد .

آقای کجریوال سر وزیر ایالت شد و باخودداری از نقل مکان به ویلای در نظر گرفته شده برای چنین منصبی تصویر انسان درستکار و شریف را تقویت کرد . او سیاستی اجتماعی مستقر کرد از جمله استفاده از آب تا میزان مصرف مشخصی را رایگان کرد . اما بعد از چهل و نه روز در قدرت بودن در روز ١۴ فوریه، با افشاگری جنجالی در مورد کارشکنی سایر احزاب در تصویب لایحه مبارزه با فساد ، استعفا داد. برای مبارزات انتخاباتی سراسری حزب آدم عادی(AAP) باید اعتبار و وجهه اش را حفظ می کرد .

فعالان که از خواستگاه های اجتماعی متفاوتی هستند ، تکرار می کنند : « ما مثل سایرین نیستیم. ما فقط با هدف پاکسازی سیستم وارد سیاست می شویم ». افشای پی در پی رسوایی هایی که نخبگان سیاسی و صنعتی را نشانه گرفته و درگیر می کرد انتقادات شدید آنها را بر علیه احزاب بزرگ تقویت کرد . حزب آدم عادی (AAP) تقلب در بهای گاز که مخفیانه توسط حزب کنگره و شرکت Reliance ترتیب داده شده بود را برملا کرد . حزب هم چنین به مسئولیت آقای مودی درفروش زمین هایی زیر نرخ بازاردر ایالت گجرات به شرکت Adani Group یکی ازنمونه های سرآمد کاپیتالیسم خانوادگی هندی اشاره کرد .

حزب آدم عادی وعده مبارزه با سه چیز را می دهد : فساد، فرقه گرایی ( تنش های مذهبی میان هندی ها و مسلمانان ) و کاپیتالیسم تبانی . هدف و آرزوی حزب برقرار کردن swaraj است : این لغت که از واژگان گاندی گرفته شده همزمان استقلال سیاسی و تمرکز زدایی را تداعی می کند . از این رو تهیه و تدارک برنامه های سیاسی باید به مقیاس هر یک از حوزه ها صورت گیرد . هدف تعیین شده : دادن قدرت به مردم است تا بتوانند با هم سیاست را در سطح محلی اعمال کنند .

کاندیداتوری خانم پاتکار در شهر بمبئی اقدامی در همین راستا (٢) بود، اوایل سال ٢٠١۴ ، او حزب AAP را برای کمک به مبارزه ی جنبش Ghar Bachao Ghar Banao (خانه هایمان را نجات دهیم، خانه هایمان را بسازیم ) که بر علیه تخریب گسترده حلبی آباد ها و بیرون راندن ساکنان فقیرش فعالیت می کرد، انتخاب کرد . پیش از این، در سال ١٩٨۵ او رهبری مهم ترین جنبش ضد صنعتی شدن درهند مستقل Narmada Bachao Andolan را به عهده داشت، جنبشی که با ساختن سد هایی بر روی رودخانه ی Narmada مخالفت می کرد. او در سال ١٩٩۵ پیمان ملی جنبش های مردم NAPM ، متشکل از دویست و پنجاه سازمان را پایه ریزی کرد .

آقای سانتوش تورات در روز اعلام کاندیداتوری خانم پاتکار متذکر شد : « او خودش داوطلب نشده : ما او را کاندید کرده ایم. و این کار را برای این که او از اهداف و منافعمان دفاع کند انجام داده ایم !». این مبارز فعال جنبش Ghar Bachao، خانه هایمان را نجات دهیم، از کاست dalit است . او به واسطه ی فعالیت در جنبش های آزادی خواهانه که توسط وارثین رهبر نجس ها آقای آمبوکار (Bhimrao Ramji Ambedkar) (١٩۵۶-١٨٩١) تاسیس شده بود وارد فعالیت های سیاسی شد. او تا یک سال پیش هم قسم می خورد که در چهارچوب هیچ حزبی فعالیت سیاسی نخواهد کرد. با این وجود پیمان استراتژیک نامحتمل و شکننده ای را بست چون حزب AAP موضوع مرکزی خود را بر مبنای مساوات یا ستم در نظام کاستی نگذاشته است .

این نزدیکی و ارتباط های شگفت انگیز باعث نمی شود بخش های تاریک و پنهان این حزب جدید فراموش شود . روز ١۴مارس ٢٠١۴، در محله ی مردمی Rafiq Nagar (٢) در بمبئی، قبل از اینکه جمعیت تظاهرکنندگان راه بیافتد، شاعری از اهالی محل شروع به خواندن سرود Surat ki pehchano bhai ( برادرم، نگاهی به چهره هایشان بیانداز ) کرد.دراین سرود انقلابی به یک اندازه نظام کاست ها ، فساد و همه ی چهره های سیاسی حتی گاندی به سخره گرفته شده است . بعدا، یکی از اعضای AAP شعار ناسیونالیستی «زنده باد مام وطن» را سر می دهد که مورد پسند و تایید راست افراطی هندی است .این برخوردها بین موضوع اساسی رهایی و میهن پرستی دو آتشه انعکاسی از تضاد های ایدئولوژیک در درون حزب AAP است .

گرایشات ضد خارجی و ملی گرایانه در شب ١۵ به ١۶ ژانویه ٢٠١۴ هنگامی که وزیر دادگستری ایالت دهلی واز اعضای حزب AAP، به پلیس دستورتجسس و بازرسی محله ای در پایتخت که مهاجرین افریقایی در آن زندگی می کردند را داد، آشکار شد. او در مبارزه اش بر علیه جرائم کوچک اظهار داشت : « سیاه پوست ها مانند من و شما نیستند آن ها قوانین را نقض می کنند » . حزب در این مورد از او حمایت کرد . به نظر خانم استفانی لاما- روال کارشناس امور سیاسی : « برای خیلی از طرفداران مترقی ، این اولین سرخوردگی بزرگ و آگاهی از اهمیت نیروهای ارتجاعی و واپس گرا در درون حزب AAP به حساب می آمد ».

در همان دوران، در حالی که توریست زن دانمارکی در دهلی نو مورد تجاوز قرار گرفته بود، آقای کجریوال در توضیح این مسئله به نقش «روسپیگری و مواد مخدر» اشاره کرده بود. او نشان دادکه از تحلیل علل ساختاری و اجتماعی خشونت های جنسی و زناشویی (٣) عاجز است. هم چنین او اعتماد زیادی به نشست ها واجتماعات روستا یی دارد که به نظر اومی توانند پیام آوردمکراسی محلی باشند. برخی از روشنفکران چپ(۴) تاکید می کنند که این نهادها مستبد، مردانه عمل کرده و تحت کنترل و نظارت کاست های سلطه جو قرار دارند.

علاوه بر این با وجود این که حزب از فساد صاحبان صنایع انتقاد می کند، چشم انداز لیبرالی از اقتصاد را ترویج می کند .. چندین عضو کمیسیون که مسئولیت فکر کردن به سیاست صنعتی حزب را دارند، خود ازروسای شرکت هایی هستند که در جهت ایفای نقش حداقلی دولت در این زمینه فعالیت دارند . در ناحیه ی جنوب بمبئی، خانم Meera Sanyal مدیرکل سابق بخش هندی بانک سلطنتی اسکاتلند و عضو اتاق فکری LiberalsIndia، با افتخار از حزب پشتیبانی می کند . به گفته ی خانم نویسنده Arundhati Roy (۵) انتقاد از تاثیر گذاری ایالات متحده بر سیاست های نئو لیبرالیستی توسعه که در هند مستقر شده، بیجاست. حزب « رهبری خوب» را به ضدیت با کاپیتالیسم و امپریالیسم ترجیح می دهد و از رهایی زحمتکشان تنها در صورتی که در چهارچوب قانونی بسیج نیروها که خیلی محدود است ، پشتیبانی می کند .

قدرت حزب به اندازه ی ضعف تشکیلات مارکسیستی است که برای تشکیل«جبهه ی سوم»یا «جبهه ی چپ » نیرومند دچار مشکل هستند . ائتلافی که امروز با احزاب منطقه ای شکل گرفته بینشی جایگزین و یکدست برای مقابله با حزب بهاراتیا جاناتا یا حزب کنگره ندارد. حزب کمونیست هند CPI یا حزب کمونیست مارکسیست هند CPI-M که اکثر فعالان آن از کاست های بالای جامعه هستند با در نظر گرفتن خطر این که از بخش بزرگی از مردم فاصله خواهند گرفت، با بی میلی به انتقاد از نظام کاست ها پرداخته و بینشی طبقاتی را به آن ترجیح داده اند . سرانجام ، این احزاب توان براندازانه و رهایی طلبانه ی مبارزات فعلی : در شهر ها برای به دست آوردن مسکن یا آب ؛ در روستا ها علیه قبضه کردن زمین ها توسط صاحبان صنایع یا تخصیص آن ها به پروژه های هسته ای؛ را به درستی درک نکرده اند .

کلام عاری از خشونت، بدون به کار بردن واژگان مارکسیستی و دغدغه ی اجرای دقیق قانون : به نظر می رسد این دقیقا آن ترکیبی است که باعث شده بخش بزرگی از نخبگان روشنفکر و مبارز، طرفداران محیط زیست مخالف صنعتی شدن تا اساتید چپ و هواداران حقوق مدنی را جذب حزب کند. آن ها امید وارند بتوانند جلوی بروز گرایشات محافظه کارانه و ارتجاعی در درون حزب را بگیرند . به گفته ی خانم Lama-Rewal «برنامه خیلی مترقی تر از آن چیزی است که در تصورمان بود .از جمله وعده های داده شده استقرار بیمه های درمانی همگانی و تعلیم و تربیت برای همه است. در حالی که تا به حال در مورد مسئله سهمیه اختصاص یافته به کاست های پائین جامعه و زنان، با ابهام برخورد شده بود حزب به نفع آن ها موضع گیری کرده و تاکید کرده که در رفع جرم شناختن همجنس گرایی تلاش خواهد کرد.

جایگاهی که در برنامه به دستیابی مجدد منابع طبیعی اختصاص یافته گواهی است از تاثیر مبارزین وطرفداران محیط زیست . تاکید در مورد حق جمعیت های محلی و اقلیت ها در مورد اداره زمین ها و منابع شان . حزب راه حل های غیر متمرکزی را در زمینه ی انرژی های قابل تجدید پیشنهاد داده که با برنامه ی متمرکز توسعه ی انرژی خورشیدی و بادی حزب کنگره در تمایز است . با آنکه دولت هند، در نظر دارد به نام رشد صنعتی و نیازهای جامعه سهم بهره برداری ازانرژی هسته ایش را از %٣ به %٢۵ تا سال ٢٠۵٠ برساند ، آقای کجریوال مخالفت خود را با کاربرد این انرژی ابراز داشته . تعداد منتخبین AAP هر چه باشد ، این حزب از هم اکنون موفق شده چشم انداز سیاسی را تغییر دهد .

نوشته ی : خانم ناییکه دکن روزنامه نگار، با همکاری آقای جواد اقبال روزنامه نگار حاضر در بمبئی .

١- Le Bjp en a obtenu trente deux et le parti du congres huit .

٢- Lire Javed Iqbal , Outlook, New Delhi, 28 avril2014

٣- Lire Benedicte Manier , L’Inde nouvelle s’impatiente, Le Monde diplomatique fevrier 2013 .

۴- ۲۰۱۴ elections, asecular united front and the Aam Aadmi Party, Economic and Political Weekly , 22 fevrier 2014.

۵- Arundhati Roy, Those whove tried to change the system via elections have ended up being change by it, Outlook, new delhi, 26 novembre 2012 .