کتاب نگرشی انتقادی به توسعه جماعت محور نوشته مارگارت لدویت استاد برجسته توسعه و عدالت اجتماعی در دانشگاه کامبریاست که در چاپ اول (۲۰۰۵) به رتبه پرفروش ترین کتاب در تاریخ انتشارات پالیسی دست یافت. این کتاب در ایران با ترجمه منیژه نجم عراقی در ۴۱۴ صفحه و توسط نشر نی منتشر شده است.
دلیل اصلی محبوبیت این کتاب در واقع به رفت و برگشتهای متعدد نویسنده میان نظریه و عمل برمیگردد. این متن، از طریق مجموعه ای از مطالعات موردی روایی، برگرفته از تجربیات شخصی مولف و تمرکز بر نقاط عطف فلسفی سده گذشته شامل نظریات پائولو فریره، آنتونیو گرامشی، پداگوژی فمینیستی ضد نژادپرستانه شکل گرفته است.
نوشته‌های مرتبط
لدویت سالها با پناهندگان ویتنامی کار کرده، دوره هایی از زندگی خود را در نیکاراگوئه گذرانده و در هاترزلی نیز واقعیتهای خشن زندگی مردم را لمس کرده است. فواید همین تجربه تبعیض، نابرابری و انواع ستم؛ اکنون مایه اصالت ایده های او درباره عدالت اجتماعی و عدالت زیست محیطی شده است. او تحلیلهای نظری خود را با ایده های فریره، گرامشی و فمینیسم در هم آمیخته و توسعه جماعت محور رادیکال را به عنوان راهی برای مقابله با وضع موجود جهان پیشنهاد می کند.
شاید در میان آثار مکتوب جهان، در خصوص وضع موجود و راههای برون رفت اجتماعی از آن، کمتر نمونه ای را بتوان یافت که اینگونه راحت بین بحثهای نظری و زمینه های عملیاتی رفت و آمد کند و به مخاطب خود کمک کند تا علاوه بر درک نظریه های کلیدی توسعه، مهارتهای عملی را هم در کنار این تجزیه و تحلیلها بنشاند. این متن در واقع از طریق مجموعه ای از مطالعات موردی روایی برگرفته از تجربیات نویسنده در همراهی با عرصه های نظری مرتبط، شکل گرفته و نشان می دهد که جوامع بشری که حالا تحت سیطره مذهب «بازار» هستند و در این شرایط، سود را به مردم و سیاره زمین برتری داده اند، چگونه می توانند دست به ترمیم و اصلاح بزنند. او بحث می کند در شرایطی که مذهب «بازار» بر برنامه ریزی های دولتی، منطقه ای و حتی جهانی سیطره یافته و این شرکتهای چند ملیتی معدودی هستند که قدرت را در دست گرفته اند، جماعتها، شهروندان و خانواده ها چطور می توانند آموزش ببینند و سازمان یابند تا از حقوق سیاسی خود، معیشت خود، خانه و محله و فرزندان خود، سلامت و محیط زیست خود محافظت کنند؟
در دنیایی که زنان، سیاه پوستان، نوجوانان، سالمندان، بیماران، معلولان و تهیدستان در آن بازیگر اصلی شمرده نمی شوند و ریشه های درهم پیچیده فقر بر جدایی های تبعیض آمیز می افزایند و سفره ای می گسترند با سود کلان برای برخی و زیان کلان برای برخی بیشتر؛ آینده همه ما در مخاطره است.
از نظر مولف ما در زمانه پیچیده ای به سر می بریم که نیازمند تفکری پیچیده و از پائین به بالاست تا بتوانیم پدیده ای موسوم به مذهب «بازار» که دغدغه های محلی، اجتماعی، زیست محیطی و جنسیتی به آن راهی ندارد را اصلاح کنیم. توسعه رادیکال جماعت محور مدنظر نویسنده می تواند به مقابله با این وضعیت بپردازد. او پنج رکن اساسی برای این نوع توسعه در نظر می گیرد که عبارتند از:
۱) توسعه رادیکال جماعت محور متعهد به کنش جمعی برای عدالت اجتماعی و عدالت زیست محیطی است.
۲) سرآغاز این کار، قدرت یابی به مدد آگاهی نقادانه است و با مشارکت در مسائل محلی پیش می رود.
۳) رویکردی نقادانه؛ نیازمند تحلیل قدرت و تبعیض در جامعه است.
۴) این تحلیل نباید با عقاید مسلط و زمینه سیاسی بیرون از جماعت بی ارتباط باشد.
۵) کنش جمعی که بر اساس این تحلیل بنا می شود، با ریشه های تبعیض کار دارد نه با عارضه های آن.
فرآیند توسعه جماعت محور بر اساس اعتماد، آگاهی نقادانه و تعاون استوار می شود و در این میان؛ آگاهی حلقه اصلی پیوند میان مردم است. شروع چون و چرا درباره واقعیت زندگی توسط مردم، تغییر را در پی داشته و ادامه آن منجر به همکاری و رفاقت میان گروههایی می شود که در سراسر جهان با بی عدالتی دست و پنجه نرم می کنند. کنش جمعی که بر اساس این تحلیل بنا می شود، با ریشه های تبعیض کار دارد و نه با عارضه های آن. لدویت معتقد است جهان مشترک میان همه ما، جهانی است که در آن بتوانیم از تمامی تفاوتهای میان خودمان بگذریم تا همراه یکدیگر، ویرانی ها را اصلاح کنیم. او بر این باور است وضعیت کنون جهان، فرصتی استثنایی برای تعریفی دوباره و البته رادیکال از توسعه جماعت محور به دست داده تا با گام برداشتن در مسیر تحول اجتماعی با بی عدالتی پیکار کنیم.
لدویت با تمرکز بر جهانی سازی و تغییرات سیاسی در جهان، همزمان با توجه به نظریات کسانی چون فریره و گرامشی، فرصت بازاندیشی در خصوص توسعه جماعت محور را فراهم می کند تا در نهایت پداگوژی نقادانه متناسب با زمانه ما را به دست آورد.
خواندن این کتاب را می شود به همه کسانی که به نحوی از وضعیت امروز جوامع بشری به ستوه آمده اند، پیشنهاد کرد. خیلی تفاوتی ندارد که کسی درآمد کمی داشته باشد، توسط حکومتی پاکسازی قومی و نژادی شده باشد، در محلات پرخطر زاغه ای زندگی کند، شغلش را دراثر اجرای سیاستهای کلانی مثل خصوصی سازی از دست داده باشد، زن سرپرست خانوار باشد، تسهیلگر اجتماعی باشد که آموزش جزء جدانشدنی کارش است یا معلمی باشد که دلش می خواهد دانش آموزانش از همان ابتدای آموزش، با تفکر انتقادی آشنا شوند؛ همه و همه این افراد با جایگاهها و موقعیتهای بسیار متفاوت اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی می توانند مخاطب این کتاب باشند و با خواندن آن، نگاهی جامعتر نسبت به توسعه، توسعه جماعت محور، عدالت اجتماعی، آگاهی نقادانه، تبعیض، جامعه مدنی، جهانی سازی، ستم، قدرت و … به دست آورند.
