لباس و معانی فردی
دسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای اولیه از معانی که توسط پوشش افراد انتقال می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابند، بر ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اطلاعات فردی ایشان دلالت میکنند. یکی از ساده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین این پیام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در نقش لباس در بیان تمایز جنسیت است. به نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گرافیکی جدا کننده فضاهای مخصوص خانم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و آقایان دقت کنید. معمولاً در این نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، از تمایز استعاری کوچکی که در شکل لباس آدمک به وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آورند، اختصاص فضا به خانم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها یا آقایان را نشان میدهند.
نوشته‌های مرتبط
سن و موقعیت شغلی و تحصیلی افراد را نیز میتوان از روی لباسهای مورد استفاده آنها استنباط کرد. تفاوت های پوشش در یک پزشک، قاضی، محصل، راننده یکی از اصلی ترین اجزای پیام به شمار می‌رود و در شناخت افراد مختلف و دسته بندی آن ها موثر است. در صورتی که این امکان تشخیص با توجه به ظاهر افراد جامعه وجود نمی داشت، امکان اتخاذ رفتار مناسب در مقابل آنها نیز وجود نداشت.
لباس و معانی جمعی
همانطور که گیرو اشاره میکند، افراد در دسته های مختلف اجتماعی، از نوع پوشش متمایزی نسبت به هم استفاده میکنند. لذا طبقه اجتماعی بعضا می تواند از روی لباس اشخاص تشخیص داده شود. تعلق به گروههای خاص سنی، اجتماعی و شغلی نیز می تواند از وجوه ممیزه لباس در نگاه اجتماعی باشد.
لباس و معانی فرهنگی
در بسیاری از موارد پوشش و لباس مورد استفاده در جامعه، تاثیر پذیری مستقیمی از فرهنگ آن جامعه دارد. لباس های خاص در هر جامعه فرصت بیان اندیشه ها و آرمان های مردم آن نیز هست. در این مورد می توان به لباس های رسمی هر کشور یا لباس های رسمی گروه های مختلف اشاره کرد. پیام و معانی مستتر در لباسهایی که به طور مستقیم تحت تاثیر فرهنگ خاص منطقه ای شکل گرفته اند، معمولا برای افراد خارج از آن فرهنگ قابل دریافت و ادراک نیستند.
لباس و معانی مکانی
مکان می‌تواند در تعیین شکل و فرم و جزئیات لباس موثر بوده و از این طریق پیام خود را انتقال دهد. اقلیم و شرایط آب و هوایی مکان های جغرافیایی مختلف تاثیر به سزایی در نوع پوشش ساکنان دارد. شهرهای مختلف ایران با توجه به تنوع آب و هوایی موجود، تنوعی از لباس ها و پوشش ها را عرضه می کنند که هر یک بیانگر خصوصیات و ویژگیهای مختص همان شهر است.
در نگاه دیگری به مکان و انتقال معنی می توان گفت: نوع لباسی که در خانه استفاده می شود، با انواعی که در محیط کار استفاده میشود متفاوت است. همینطور است در مورد مهمانی، باشگاه ورزشی، خیابان و …. از این رو اگر به عکسی که از مکانی خاص گرفته شده نگاه کنید، قسمتی از تشخیص نوع مکان آن با نوع البسه مورد استفاده توسط افراد حاضر در عکس است. از این رو از پیامی که لباس کاربران فضا انتقال می دهد، می توان به خصوصیات آن فضا پی برد.
خصوصیات و ویژگی های مکان نیز از طریق نوع پوشش کاربران آن قابل ادراک است. سرزندگی، رسمیت، خودمانی بودن فضا، احساس آسودگی و امنیت در فضا هر کدام می تواند در نوع لباس و پوشش مردمان کاربر آن نشانه هایی ایجاد کند. در محله ای که بیشتر ساعات روز محل رفت و آمد کارکنان و کارمندان ساختمانهای اداری آن است، بیشتر یونیفورم ها و لباس های متحد الشکل به چشم می خورد، در یک محله فقیر نشین معمولا کسی را با لباس فوق رسمی، کت و شلوار و کراوات نخواهید دید. در فضاهای عمومی و رسمی کمتر کسی با لباس خانگی ظاهر می شود. فضاهایی که واجد ویژگی سرزندگی فضایی هستند، افرادی با پوشش های متنوع را در خود جای میدهند.
لباس و معانی زمانی
لباس در نقش خود به شکل یک انتقال دهنده پیام در طول زمان نیز می تواند عمل کند. یکی از عوامل مشخصه دوره های تاریخی تفاوت های پوشش در میان مردمان است. مردم در دهه ۱۹۲۰ به گونه ای متفاوت از ۱۹۸۰ لباس می پوشیده اند. لباس های دوره قاجار و پهلوی با هم تفاوت دارد. لذا پیام ها و نشانه های زمانی در لباس و ویژگیهای پوشش مردمان آن دوره تاریخی منعکس است.
از سوی دیگر به مسئله پوشش و معانی زمانی می توان از دریچه فصل ها و زمان ۲۴ ساعته نیز توجه کرد. در فصول مختلف، نوع لباس مورد استفاده در جامعه تغییر می کند. از این رو لباس واجد ویژگی هایی است که نشان دهنده شرایط زمانی است.
اهمیت زمینه در معنی کردن نشانه های لباس
پوشش های مختلف در کشورها و فرهنگ های اجتماعی متفاوت، پوشش های مختلف به دلایل شرایط اقلیمی متفاوت، پوشش های مذهبی، و غیره بیانگر این است که لباس به عنوان صورت ظاهری، تنها فرصتی را ایجاد میکند که معانی مختلفی را با استفاده از نقش نشانه ای خود انتقال دهد. معنی لباس موضوعی ثابت نیست و با توجه به فرهنگ، محیط، زمان و متنی که در آن قرار گرفته و …می تواند محمل معانی متفاوت باشد.
راپاپورت اشاره میکند که استفاده از لباسهای کثیف و پاره به هنگام کار با اتومبیل یا در باغ کاملا متفاوت از پوشیدن همان لباسها در مهمانی یا رستوران ارزیابی میشود، اگر چه نوع لباس ثابت در نظر گرفته شده اما با توجه به زمینه، معانی متفاوتی به ذهن بینندگان متبادر می شود.
جمع بندی و نتیجه گیری:
پوشش و لباس مردم در شهر، علاوه بر کارکردهای اصلی خود اعم از پوشش و حفاظت در مقابل شرایط جوی، نقش معنایی در محیط را نیز ایفا کرده و پیامی را انتقال میدهد. اگر چه پیامهایی که از طریق لباس افراد، دریافت می‌شوند، معمولا به صورت ناخودآگاه در ذهن مفسرین معنی می‌شوند، اما ناخودآگاه بودن فرآیند دریافت و معنی کردن پیام، نباید منجر به فراموش کردن نقش آن باشد.
از طریق لباس و ویژگی ها و مشخصات آن، پیامهایی انتقال داده میشود که می‌تواند بیانگر خصوصیات فردی و اجتماعی استفاده کننده مانند جنسیت، سن، طبقه اجتماعی ، طبقه شغلی، عقاید مذهبی و غیره باشد. در وهله دوم نوع لباسی که در فضای شهری مورد استفاده قرار میگیرد، بیانگر خصوصیاتی از فضا است که بر مردم و کاربران تاثیر گذار بوده و نسبت به آن عکس العمل نشان میدهند. این است دلیل استفاده لباسهای رسمی در فضاهایی که بیشتر جنبه رسمیت فضایی دارد یا استفاده از لباسهایی که بیانگر میزان آسودگی و سرزندگی فضا، با رنگهای متنوع و آزاد است. لذا میتوان خصوصیات فضا از دیدگاه کاربرانش را از طریق لباسهایی که در آن فضا به صورت غالب مورد استفاده قرار میگیرد، مورد بازشناسی قرار دارد.از سوی دیگر تاثیر و فضا و موقعیت بر روی نوع پوشش ساکنان از طریق شرایط اقلیمی و جغرافیایی و فرهنگی نیز قابل تامل است که هر یک می‌تواند ویژگیهای مشخصی را به نوع پوشش مردمان اضافه کند.
منابع:
۱- سجودی, ف. (۱۳۸۷). نشانه شناسی کاربردی. تهران: نشر علم.
۲- گیرو, پ. ی. (۱۳۸۰). نشانه شناسی. (م. نبوی, مترجم) تهران: نشر آگاه.
۳- احمدی, ب. (۱۳۸۸). ساختار و تاویل متن. تهران: نشر مرکز.
۴- بیکن, ا. (۱۳۷۶). طراحی شهرها. (ف. طاهری, مترجم) تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
۵- چندلر, د. (۱۳۸۷). مبانی نشانه شناسی. (م. پارسا, مترجم) تهران: انتشارات سوره مهر.
۶- نشانه شناسی شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد، آویده کامرانی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
