آیا معماری رادیکال می تواند به شهر ایرانی، وجهی انتقادی دهد؟
بخش عظیمی از جمعیت جهان ـ بیش از ۵۴ درصد ـ در شهرها زندگی می کنند، ما به تماشای فرایند شگفت اور شهری شدن فزاینده نشسته ایم، فرایندی که از یک سو غیرقابل پیش بینی است و از سوی دیگر در مقیاسی نجومی پساانسانی. شهرها از یک سو قطب ها و مراکز ارتباطات وسیع انسانی اند و سرچشمه های فوران خلاقیت و تمثال هایی از زندگی سبز و از سوی دیگر کالبد دردْنشان شهری شدن صنعتی: الودگی فزاینده هوا، افزایش بزهکاری و جرم، تکه شدگی اجتماعی بافت شهری و البته انسانْ زدایی توده وارِ بزرگْ مقیاس گستره های شهر.
نوشته‌های مرتبط
توسعه شهرها، چندگانگی حاکم بر شبکه های نامتجانس شهری، ظهور اقتصادهای موازی و چندگانگی های ماهیتی تولید شهر، عملا رشد نظام شهرها را برقراری سوق داده است که فراتر از کنترل به نظر می آیند، در این میان مدل برنامه ریزی عقلگرا نیز با شکست مواجه شده است، این نظام از یک سو در مواجه با شهرهای غربی ای که در حال حاضر کاملا در چنبره منطق مصرف گرفتار امده اند ناکارامد است و از سوی دیگر در تحلیل شکل گیری کلان شهرهایی که در اقتصادهای نوظهور نضج می گیرند نامعتبر به نظر می رسند.
این یک واقعیت است که پیچیدگی غیر قابل اغماض روند عظیم تولید شهر در گام اول اعتبار مفاهیم مستقر و پروژه های فکری حاکم بر سنت های طراحی معماری شهر را به پرسش می گیرد و در گام بعد به معماران یاداور می شود که اندیشیدن به چگونگی معماری شهر جز اولویت های فوری و مبرم این جا و اکنون شان است.
با این حال، این جریان های ناهمسو، برخی مواقع به پیکره بندی های شهری ای منجر شده اند که علی رغم ابهام در منطق اجتماعی و اقتصادی شان، پتانسیل های تایپولوژیک و یا ژنریکی بروز می دهند که می توانند به تولید تراکم های معمارانه پویا منجر گردند، تراکم های معمارانه ی رادیکالی که ارتباط میان ها ان در قامت خُردْشبکه های مقاومت و تفاوت، نطفه هایی انتقادی بر هژمونی شبکه یا شبکه های مسلطِ رشد شهری را زنده نگاه خواهند داشت.
در چارچوب یک چنین تعاملی میان فرایند تولید شهر و تراکم های معمارانه رادیکال، محوریت ویژه نامه شیرازِ مجله معمار را بر طراحی پیش نهادهای معمارانه رادیکال برای مواجه انتقادی با چشم اندازهای شهر شیراز قرار گرفت. اساسی ترین رویکرد در این پروژه کنار گذاشتن مواجه متعارف و حافظ وضع موجود با معماری اینده شهر و جهت گرفتن به سوی منتها الیه هاست.
باید توجه داشت منتها الیه گرایی از یک سو می تواند به حذف معماری منجر شود و از سوی دیگر به حذف انسان، که البته در هر دو حالت، تعبیر ما از شهر را با چالشی عمیق مواجه خواهد کرد، از این روست که شاید کلان ترین نگره پروژه تلاش برای راستْ ازمایی امکان هم نشینی معماری رادیکال برای مواجه انتقادی با شهر اینده در جغرافیای ایران است.
برای نیل به این نگاه حدی ابتدا باید پذیرفت که:
ـ ادبیات حاکم بر پروژه ادبیاتی است ضد وضع موجود
ـ پروژه نسبت به تاریخِ معماری و شهر رویکردی تبارشناسانه دارد یعنی بر دگرگونی‌های حادث در نظام‌های گفتمانی، گسست، عدم تداوم و فقدان وحدت تاکید دارد
از قبل این ادبیات ضدْگون و تحت شمول یک رویکرد تبارشناسانه پروژه با چهار پرسش کلان مواجه است:
– هستی شناسی مفاهیم درون و برون دیسیپلینار معماری در بازه زمانی چشم انداز پروژه
ـ چگونگی مواجه ما ایرانی ها با تاریخ گذشته، تاریخ اکنون و تاریخ اینده
ـ تبارشناسی رادیکال مسائل درون دیسیپلینار تاریخِ اکنون معماری برای مواجه انتقادی با شهر اینده
ـ برقرار کردن ارتباط منطقی بین پاسخ های سه پرسش پیش امده با شیراز اینده و مسائل مبتلا به ان
جدا از نحوه مواجه با پرسش های اساسی پروژه و طراحی پاسخ های احتمالی، هم اندیشی و گفت و گو بر محور امکان شکل گیری معماری رادیکال برای نضج گیری نقد بر فرایند تولید شهر در ایران، غایی و استراتژیک ترین هدف این پروژه است. برای نیل به این مهم ماهنامه شهر کتاب با همکاری اتووود، کانون معماران معاصر و انسان شناسی و فرهنگ، اقدام به برگزاری نشستی با عنوان “معماری شیراز ـ چشم انداز اینده” نموده است، طرح پرسش جانبی: “آیا معماری رادیکال می تواند به شهر ایرانی، وجهی انتقادی دهد؟” به پرسش اساسی این پروژه وجهی عمومی، فراگیر و غیرجغرافیایی تر می دهد و امکان بسط ان به حوزه معماری رادیکال و مواجه انتقادی با شهر ایرانی توسط معماری را فراهم می اورد، این نشست تلاش دارد در قالب یک گفت و گوی انتقادی امکان سنجی تعریف چنین پروژه هایی در ایران را محک زده و وجوه مغفول مانده ان را نمایان و به موازات لایه های تاکنون بررسی نشده ان را واکاوی نماید.
در همین چارچوب روز چهارشنبه، مورخ ۲۸ بهمن ماه ۱۳۹۴، ابتدا آقایان علیرضا امتیاز و آرش بصیرت ـ به عنوان سردبیران پروژه ـ ضمن تبیین کلیاتی مختصر از اهداف پروژه چالش های پیش رو را برای مخاطبان جلسه طرح خواهند نمود و به دنبال ان اقای مهدی پارسایی در قالب یک رویکرد تبارشناسانه به صورت مختصر فرایند تولید فیزیکی شهر شیراز از دوره ی زندیه تا وضعیت معاصر را بر حاضران مرور خواهد کرد و پس از ان خانم مینا سعادت فرد که یکی از طراحان درگیر پروژه می باشند، باز هم در قالب یک ارائه کوتاه اتمسفر حاکم بر طرح و ابهامات و چالش های خُرد و نزدیک تر پروژه را شرح خواهد داد و پس از ان در پنل گفت و گویی با حضور اقایان و خانم ها رضا دانشمیر، آرش نصیری، نشید نبیان و افشین فرزین چالش های عمده و خُرد پروژه از زوایای متنوع مورد نقد ساختاری قرار خواهد گرفت.
لازم به ذکر است، مکان برگزاری نشست فروشگاه شهر کتاب الف واقع در زعفرانیه. خیابان مقدس اردبیلی. خیابان الف می باشد، ساعت برگزاری نشست ۱۷ مقرر شده است و ورود برای عموم ازاد است.